تن پیر و فرسوده‌ی خانه‌ای که زمانی پایگاه مشروطه چی‌ها بود، گوشه‌ای از تبریز به حال خود رها شده است، خانه‌ای که خاطرات زیادی از اتفاقات تاریخ دیرینه‌ی آذربایجان بر تن رنجور خود دارد ولی رمقی برای بیان آنها ندارد و هنوز چشم انتظار اقدامی از سوی مسئولان برای حال ویران خود است، با این که اکثر آجرهای این خانه فرو ریخته و شبیه خانه‌ای زلزله زده می‌ماند ولی همچنان بر ستون‌های چوبی نیمه سوخته تکیه زده و با تحمل این همه مصیبت، منتظر تزریق روح و جانی دوباره است.
خانه منتسب به باقرخان، بنایی قدیمی و مخروبه در کوچه‌ی سالار ملی در خیابان امام تبریز، بین آپارتمان‌های بلند، غریبانه و نیمه جان رها شده است، زمانی که باقر خان در این بنای قدیمی سکونت داشت این ملک به مرکز فرماندهی جبهه «خیاوان» در جنگ‌های ۱۱ ماهه مشروطه تبریز تبدیل شده بود، باقر خان با سکونت در این خانه، ریاست مجاهدین محله خیابان تبریز را بر عهده داشت و با شجاعت تمام، جان و مال خود را فدای مردم خود می‌کرد.
بساط تزریق معتادان در گوشه و کنار اتاق‌ها پهن شده و خودنمایی می‌کند
ستون های چوبی در گوشه‌ای از حیاط نیمه‌سوخته‌ی خانه رها شدند، قسمتی از سقف خانه فرو ریخته و دیوارها نیز در حال فروریختن هستند به طوریکه در نگاه اول با خرابه‌ای نیمه جان مواجه می‌شویم.بساط تزریقاتی معتادان در گوشه و کنار اتاق‌ها پهن شده و خودنمایی می‌کند و بخشی از اتاق‌ها و زیرزمین این خانه نیز به پاتوق و خوابگاه آنها تبدیل شده است.
طبق گفته‌ی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌شرقی خانه منتسب به باقرخان مشهور به سالار ملی در تبریز سال 99، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.با اینکه این خانه ثبت ملی شده ولی سال‌هاست بدون بازسازی و مرمت به حال خود رها و به متروکه‌ای نیمه جان تبدیل شده است، بازار فروش چوب و آجر این خانه توسط فرصت طلبان نیز گرم است.برخی از افراد دزد و سودجو با به سرقت بردن آجر و مصالح فرو ریخته‌ی این خانه، دلالی کرده و برای خود بازار فروش به راه انداخته‌اند.
انصاف نیست در شهر اولین ها خانه‌ی سالار ملی بعد از سال‌ها، در چنین وضعیت اسفناکی به سر ببرد، برخی از مسئولان ما هنوز در خواب خوش بی مسئولیتی خود به سر می برند عین خیالشان نیست که چنین مکان تاریخی به حال خود رها شده و با بارش کم‌ترین برف و بارانی به طور کل آوار خواهد شد. اگر این خانه در شیراز، اصفهان و یا تهران بود باز این چنین مورد بی مهری مسئولان قرار می‌گرفت؟
طبق اسناد ارائه شده از سوی مالکان این خانه، خانه تاریخی منتسب به باقرخان سالارملی به وسعت چهار هزار و ۶۵۰ مترمربع در کوچه «سالار دربندی» تبریز در محله تاریخی «خیاوان» واقع شده است.
هر چند گفته می شود این خانه تاریخی متعلق به حاج رضا طوبی از معتمدان و تجار بنام تبریز و از خویشان باقرخان سالار ملی است، اما پژوهشگران تاریخ معتقدند که این خانه اگر حتی متعلق به باقرخان نباشد، به عنوان یک «مکان- رویداد»، ارزش صیانت و مرمت و بازسازی دارد.
مالکان این ملک خواستار واگذاری آن هستند تا شهرداری یا میراث فرهنگی مسئولیت بازسازی آن را برعهده بگیرند.
مهرداد علیزاده بهداشت- نماینده وراث خانه منتسب به باقرخان، در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه این ملک تاریخی منتسب به خانه باقرخان است، اظهار می‌کند: زمانی که باقرخان در جنگ‌های مشروطه مشغول جنگ بودند نیروهای ارتش روس خانه‌ی اصلی او را به توپ بسته و از بین می‌برند و طبق گفته‌ها، پس از آن باقر خان به مدت زیادی در این خانه پناه گرفته و زندگی می‌کند، این خانه در اصل متعلق به حاج رضا طوبایی یکی از خیران بنام تبریز بوده ولی با توجه به اینکه در زمان مشروطه این خانه به پایگاه مشروطه‌چی‌ها تبدیل و اکثر فعالیت‌های سیاسی باقر خان در آن انجام می‌شد برهمین اساس آن را منتسب به باقرخان دانسته‌اند.
وی با بیان اینکه این خانه از سال ۸۹ به بعد خانه‌ی منتسب به باقرخان اعلام شد، ادامه می‌دهد: از سال ۸۹، بعد از اینکه این ملک، به عنوان خانه منتسب به باقرخان اعلام شد هیچ اقدامی برای آن تا سال ۹۷ انجام نشد، اداره کل میراث فرهنگی به مالکین اعلام کرد که این محل، خانه‌ی منتسب به باقرخان بوده و هیچ گونه اقدامی نمی‌توانند در این ملک انجام دهند، بعد از انجام پیگیری‌های لازم برای احیای خانه توسط مالکین، میراث فرهنگی سال گذشته مالکین را به شهرداری ارجاع داد و در زمان شهردار وقت، آقای شهین باهر با انجام نامه نگاری‌های متعدد، مالکین در راستای آبادانی شهر تبریز و حفظ میراث و فرهنگ آذربایجان، آمادگی خود را برای واگذاری خانه اعلام کردند ولی آقای شهردار وقت هیچ گونه رغبتی برای حل مشکل تملک آن از خود نشان نداد، چندین بار هم نامه نگاری کردیم ولی هر بار با جواب‌های همیشگی مانند کمبود بودجه مواجه شدیم و قضیه فراموش شد.
وی بیان می‌کند: خوشبختانه شورای جدید پیگیر این موضوع بوده و امیدوارانه با مالکین همکاری می‌کنند، اکنون مصوب شده شهرداری لایحه‌ی بودجه برای تملک آن را به صحن شورا ارائه دهد.
فروش پنج هزار تومانی هر آجر خانه به مالک!
علیزاده با بیان اینکه خانه‌ی منتسب به باقرخان ۵۰ وارث دارد که در طول سال‌ها ورثه در ورثه شده است، خاطرنشان می‌کند: تمامی وراث راضی به واگذاری خانه به شهرداری هستند ولی با توجه به اینکه هیچ گونه محافظتی از این خانه انجام نمی‌گیرد متاسفانه طی این چندسال، زمین خانه بیش از ۲۰ بار توسط افراد ناشناسی آتش زده شده است، چوب دیوارها و سقف آن بارها توسط افراد سودجو برای برداشت مصالح آتش گرفته است، اخیرا یکی از افراد سودجو نیز برای فروش آجرهای آن اعلامیه‌ی تبلیغاتی در فضای مجازی منتشر کرده بود و در تماس با فروشنده، متوجه شدیم که هر آجر آن را برای ساخت رستوران سنتی، پنج هزار تومان قیمت گذاری کرده و می‌فروشد.
وی بیان می‌کند: ما بارها به میراث فرهنگی اعلام کرده‌ایم که افراد سودجو حتی به آجرهای این بنای تاریخی رحم نکرده و آنها را در فضای مجازی به فروش می‌رسانند ولی در جواب پیگیری‌هایمان «گفته‌اند: به خاطر چند تکه آجر نمی‌توانیم نگهبانی به آن اختصاص دهیم!» در حال حاضر هیچ گونه کاری انجام نشده و این خانه همچنان دست نخورده باقی مانده است.
تغییر کاربری حیاط خانه به زباله و نخاله گاه
وی ادامه می‌دهد: فضای باز این خانه که شامل حیاطی بزرگی می‌شود به نخالگاه و زباله دان همسایه‌های محل تبدیل شده است، این خانه با اینکه در سال ۹۹، ثبت ملی شده ولی هنوز تکلیف مالکین و تملک آن مشخص نشده است علاوه بر این مسائل، مسئولان باید به وضعیت این خانه به خاطر حفظ و ارزش تاریخ و افتخار ملی تبریز توجه زیادی کنند، اخیرا گردشگری از بنده آدرس باقرخان را پرسید ولی از دادن آدرس این خانه به خجالت کشیدم و تنها عکس آن را نشانش دادم.
علیزاده با انتقاد هیچ‌گونه توجهی به میراث فرهنگی و تاریخی نمی‌شود و هنوز تازه به این فکر افتاده‌ایم که آثار باستانی برای خود بازسازی و مرمت کنیم، ادامه می‌دهد: هرطور که در نظر بگیریم این خانه به عنوان اثر تاریخی و فرهنگی و فضای سبز اهمیت بسیاری دارد و مالکین در راستای واگذاری آن به شهرداری هرگونه همکاری می‌کنند.
وی در بخش دیگر سخنان خود با انتقاد از اینکه این بنای تاریخی پاتوقی برای معتادان شده است، ادامه می‌دهد: برخی از معتادان در اتاق‌های این خانه مستقر شده و آن را به خوابگاه تبدیل کرده‌اند و در هر جای خانه بعد از تزریق سرنگ، زباله‌های خود را به گوشه وکنار خانه می‌ریزند حتی در یکی اتاق‌ها تریاک نیز پیدا کردیم، برخی از همسایه‌ها نیز که برای خود آپارتمان چند طبقه‌ای کنار این ملک ساخته‌اند، حیاط آن را با نخاله‌های ساختمانی پر کرده و باعث از بین رفتن سطح واقعی حیاط شده‌اند.
افراد سودجو به امید یافتن عتیقه در خانه منتسب به باقرخان
وی با اشاره به دیوار نوشته‌های انگلیسی و فارسی این خانه، ادامه می‌دهد: متاسفانه حفاری‌های غیرمجاز در این محل برای یافتن گنج و وسایل عتیقه توسط افراد سودجو بسیار به چشم می‌خورد برخی از افراد با تصور اینکه می‌توانند از این خانه، وسایل و اشیای گران قیمتی پیدا کنند چاه‌های عمیقی را در گوشه وکنار ملک حفر کرده‌اند که با گذاشتن سنگی روی این چاه‌ها، محل آنها را مشخص کرده‌ایم.
وی با اشاره به وضعیت اسفناک و آوار شده‌ی سقف و دیوار خانه، ادامه می‌دهد: سقف خانه با کم‌ترین رطوبت برف و بارانی فرو خواهد ریخت، برخی از چوب‌های فرو ریخته از سقف توسط افرادی سوزانده می‌شوند یا اکثر آنها را به سرقت می‌برند.
وی با اشاره به وضعیت رسیدگی خانه‌های تاریخی تبریز در مقایسه با شیراز و اصفهان، ادامه می‌دهد: در سایر شهرها از جمله شیراز بناهای قدیمی، معمولی و ساده که حتی قدمت آنها به ۵۰ سال نمی‌رسد، را به رستوران‌های بسیار شیک و مجلل سنتی تبدیل می‌کنند، در حالی که اکثر خانه‌های تاریخی تبریز با قدمت زیاد به حال خود رها شده‌اند، اگر تنها یکی از این خانه‌های تاریخی را آباد کنیم بهترین ایده‌ها و فضاها در آنها اجرا می‌شود.
نماینده‌ی وراث خانه منتسب به باقرخان با بیان این که سند این خانه در دست مالکین است ولی تاکنون هیچ منفعتی از آن نبرده‌ایم، ادامه می‌دهد: این خانه حدود ۴۰ سالی می‌شود بین وراث دست به دست شده و اکنون نیز به خرابه تبدیل شده است، همچنان منتظر هستیم تا شهرداری و میراث فرهنگی اقدامی برای احیای این خانه انجام دهد.
حکیمه غفوری - رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تبریز در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص آخرین وضعیت خانه منتسب به باقرخان، اظهار کرد: شورا در خصوص‌وضعیت این خانه به طور کلی از شهرداری درخواست کرده تا لایحه‌ای نسبت به تملک آن ارائه دهد تا به این نتیجه برسیم که چه اقدامی می‌توان در خصوص تملک آن انجام داد.
وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر منتظر ارائه‌ی لایحه در خصوص این خانه توسط شهرداری به شورا هستیم تا لایحه‌ی آن توسط شورا در صحن بررسی و رای داده شود.
عضوشورای شهر تبریز بیان کرد: حدود ۲۵ روز فرصت برای ارائه‌ی لایحه‌ی خانه‌ی منتسب به باقر خان توسط شهرداری به شورا در نظر گرفته شده است.
وی در خصوص خانه‌ی منتسب به باقرخان، اظهار کرد: برخی‌ها مدعی هستند این خانه منتسب به باقر خان بوده و برخی نیز خلاف آن را بیان می‌کنند در حالی که معتقدم هر گونه ادعایی هم که بشود مهم وجود این خانه بنای تاریخی در مرکز شهر است که پتانسیل بسیار خوب گردشگردی دارد و می‌توانیم آن را در راستای جذب گردشگر و تبدیل به محلی گردشگری تلاش کنیم.
غفوری ادامه می‌دهد: البته احیای این بنای تاریخی هزینه بر است و باید اعتبار لازم برای مرمت آن تامین شود تا بتوان آن را در شأن تبریز به مکان گردشگری تبدیل کنیم.
عباس رنجبر - شهردار تبریز ظهر روز پنج شنبه، 3 آذرماه، در حاشیه بازدید از خانه تاریخی منتسب به باقرخان اظهار کرد: مالکین خانه‌های تاریخی نیازها و خواسته‌های خود را در مورد این ابنیه دارند که شاید با ضوابط مصوب حاکم بر این بافت مغایر باشد، تلاش می‌کنیم تا جایی که امکان داشته باشد، برای مالکان خانه منتسب به باقرخان اعمال مساعدت داشته باشیم ولی ابتدا باید بررسی فنی و کارشناسی انجام گرفته و سپس اظهار نظر دقیقی انجام دهیم.
شهردار تبریز تصریح کرد: این اثر به تازگی ثبت ملی شده است، ولی متاسفانه در سال‌های گذشته و دهه هفتاد در این محل تفکیکی از طرف وراث انجام شده است که امروز این ثبت ملی آن تفکیک را برهم زده است.
وی خاطرنشان کرد: اگر قرار بر تملک باشد، یک سری اقداماتی را آغاز خواهیم کرد ولی اگر بخواهیم بودجه‌ای عمل کنیم برای سال آینده خواهد ماند و کار مرمت آن را نیز میراث فرهنگی پیش خواهد برد.
براساس این گزارش؛ مردم آذربایجان حق دارند از این همه بی توجهی و شانه خالی کردن برخی از مسئولان نسبت به تاریخ و میراث غنی آذربایجان گله مند باشند تا زمانی که شهرداری و میراث فرهنگی به کاغذ بازی خود پایان ندهند، این خانه همچنان خوابگاه و پاتوق معتادان باقی خواهد ماند.
