تاثیر انتشار احساسی پدیده خشونت بر جامعه

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران می‌گوید: انتشار غیرکارشناسی و احساسی پدیده خشونت براساس تئوری یادگیری اجتماعی می‌تواند خودش حامل و عامل خشونت‌های جدید به شکل‌های دیگر شود.

به گزارش ایسنا، سیدحسن موسوی چلک در برنامه‌ای تحت عنوان بررسی خشونت‌های اجتماعی و خانوادگی، در پاسخ به این سوال که دیدگاه شما نسبت به خشونت‌هایی که در دل جامعه اتفاق می‌افتد چیست؟، بیان کرد: در تحلیل‌های کلانی که از موضوعات شبیه خشونت می‌بینیم، چند الزام را باید مدنظر داشته باشیم؛ اولین الزام این است که خشونت (چه خشونت خانگی و چه خشونت اجتماعی) یک نشانه است. خشونت عمدتا معلول شرایط است، به همین دلیل الزام دوم مطرح می‌شود. زمانی که قرار است درباره پدیده‌ای مثل خشونت صحبت کنیم نمی‌توانیم خشونت را جزیره کنیم. خشونت و حوزه اجتماعی به معنای عام به واسطه تاثیر و تاثری که نهادهای اجتماعی (حوزه اقتصاد، سیاست، دین، آموزش، خانواده و رسانه) روی همدیگر دارند، اینها روی هم تاثیر می‌گذارند. 

وی تاکید کرد: نمی‌توان گفت خشونتی که امروز در جامعه داریم با سرمایه اجتماعی ارتباط ندارد.

موسوی چلک در ادامه به موضوع سلامت روانی و اجتماعی اشاره کرد و افزود: آمارهای رسمی وزارت بهداشت که سال ۹۴ براساس برآورد سال ۹۲ ارائه شد، نشان داد که حال حوزه سلامت روان خوب نبود؛ بین ۲۳ تا ۲۵ درصد مردم حداقل یک نوع اختلال روان داشتند. 

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی در بخش دیگری از سخنان خود افزود: جامعه‌ای که حوزه سلامت روان خوبی ندارد و سرمایه اجتماعی در آن پایین است، بی‌تفاوتی اجتماعی مشهودتر می‌شود، مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی نهادینه نمی‌شود و وقتی نهادهای اجتماعی کارکردهای خود را نداشته باشند باید منتظر عوارض بود. خشونت بخشی از این موضوع است. وقتی حال اقتصاد خوب نیست، نااطمینانی نسبت به آینده وجود دارد. 

موسوی چلک با بیان اینکه نسبت به بی‌تفاوتی بی‌تفاوت نباشیم، گفت: از طرفی دیگر یک واقعیت را بپذیریم که در حوزه سیاست‌گذاری برای سواد سلامت روانی و اجتماعی جایگاهی را تعریف نکردیم. وقتی در سبد خانوار مردم و در نظام بودجه‌ریزی جایگاهی برای این حوزه تعریف نکردیم، مردم هم برای این حوزه در سبد خانوار خود (حتی آنهایی که تمکن مالی دارند)، توجهی نکرده‌اند. 

وی افزود: در تعریف جدیدی که یونسکو از سواد دارد آمده است که هرآنچه که داریم باید به ما کمک کند در شرایطی که زندگی ما دچار چالش می‌شود، بتوانیم از آن دانش و مهارت‌ها استفاده کنیم تا شرایط را تغییر دهیم. 

رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران تصریح کرد: زمانی که جوامع را در طول حیاتشان بررسی می‌کنیم می‌بینیم همیشه بحران‌ها  به شکل‌های مختلف طبیعی و غیر طبیعی وجود داشته‌اند. مهم این است که چقدر آمادگی برای مواجهه با بحران وجود داشته است و ضرورت‌ دارد که مهارت‌ها و ظرفیت‌های مردم برای مواجهه با بحران‌ها به قدری بالا برود که بحران‌ها نتواند ثبات و قوام آنها را تحت شعاع قرار دهد. 

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران درخصوص تغییرات فرهنگی و با اشاره به قتل رومینا، مونا و.... یا سرقت‌هایی که انجام می‌شود، در ادامه گفت: بالاخره خشونت را فقط فیزیکی و دعوا نبینیم. سرقت هم نوعی از خشونت اجتماعی است. 

وی با بیان اینکه انتشار غیرکارشناسی و احساسی پدیده خشونت براساس تئوری یادگیری اجتماعی می‌تواند خودش حامل و عامل خشونت‌های جدید به شکل‌های دیگر شود، در ادامه به باورهای فرهنگی اشاره کرد و گفت: باورهای فرهنگی در مقاطعی ممکن است کارکردهایی داشته باشد، به همین دلیل در حوزه فرهنگی وقتی از سرمایه فرهنگی و تبادل فرهنگی و تغییرات فرهنگی صحبت می‌کنیم نشان می‌دهد یکسری باورها و آیین‌ها و یکسری سنت‌ها الزاما همیشه آن کارکردها را ندارد و در موضوع قتل خانوادگی، مسائل ناموسی نقش مهمی معمولا ممکن است، داشته باشند.

موسوی چلک در ادامه با اشاره به قتل غزل گفت: اتفاقی که افتاد قاتل (سجاد) که طبق گفته ها و نوشته ها با کمک برادر غزل این کار را انجام می‌دهند عمدتا به واسطه تحقیرهایی بود که در فضای عمومی صورت گرفته بود و برای اثبات غیرت و احیای شرفشان، به واسطه فشارهای اجتماعی که روی خانواده بود این اتفاق رخ می‌دهد. این نه اولین اتفاق است و نه آخرین اتفاق.  

وی با اشاره به اینکه تحلیل وضعیت خشونت در ایران براساس آمارهای رسمی نشان می‌دهد که دو دهه است که خشونت وجه مشخصه رفتار مردم شده است، گفت: کمتر روزی است که بیرون بیایم و به شکل‌های مختلف خشونت را نبینیم.

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران ادامه داد: همین که نباید وارد واگن متروی زنان شویم و وارد می‌شویم نوعی خشونت است. همین جا است که احساس امنیت نمی‌شود. به نوعی احساس عدم امنیت افراد را آزار می‌دهد.

وی در ادامه با بیان اینکه خشونت در بخش‌های مختلف جامعه ظهور و بروز دارد، گفت: آنجایی که یک فرد ناشایست را منصوب می‌کنیم به نوعی خشونت را به آن جامعه شایسته، بار می‌کنیم. خشونت را فقط قتل قلمداد نکنیم.

موسوی چلک در ادامه بیان کرد: مشکلاتی که به عنوان شهروند برایمان ایجاد می‌شود، الزاما من مقصر نیستم. 

وی با اشاره به رفتن غزل به ترکیه گفت: خطایی انجام شد و ما برای هر نوع خطا هم در قانون مجازات داریم و هم در عرف‌مان به نوعی تنبیه می‌کنیم. حتی عدم آشنایی با چگونگی مواجهه با این نوع تعارضات و اختلاف‌ها می‌تواند حامل و عامل خشونت‌های جدید باشد. معتقدم اگر پدر غزل همان شبی که او را از ترکیه آورده بود، این بچه را از طریق کلانتری تحویل اورژانس اجتماعی یا کلانتری می‌داد شاید این حادثه رخ نمی‌داد، وقتی این اطلاعات را نداریم خودمان غیرعامدانه بستر را برای این نوع خشونت‌ها ایجاد می‌کنیم. پدر می‌دانست که سجاد منتظر اوست، چرا او را تنها فرستاد؟. 

رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران تاکید کرد: هرکسی یک خطایی کرد، یک خطا که پایان زندگی او نیست. برای هر خطا مجازات‌هایی تعریف شده است. اجازه دهیم در مسیر قانونی مجازات‌ها مشخص و اجرا شود. در این قتل آخر سجاد برای این که نشان دهد با غیرت است سربریده را در کوچه پس کوچه‌های محله خود که این مدت سرکوفت زیاد شنیده بود چرخاند تا نشان دهد که "غیرت دارد".

به گفته موسوی چلک، حال سوال اساسی این است که وقتی در استانی یا منطقه‌ای چنین شرایطی از نظر فرهنگی حاکم است نباید حوزه‌های فرهنگی اجتماعی برای این موضوع فکری کنند؟ آموزش دهند و این موضوع در اولویت برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی قرار گیرد؟ آموزش و پرورش، رسانه‌ها و کلیه نهادهای فرهنگی باید در این زمینه تلاش‌های مستمر و هدفمند و اثربخش انجام دهند.

وی در ادامه با بیان اینکه شناخت منابع اجتماعی هم مهم است، اظهار کرد: اگر پلیس فرودگاه منابع اجتماعی را می شناخت و حتی قانون حمایت از اطفال و نوجوان (برای زیر ۱۸ سال) را می‌شناخت و همینطور پدر آن را می‌شناخت آیا در آن شرایط بهتر نبود به جای خانه پدر، به کلانتری یا اورژانس اجتماعی ارجاع می‌داد. متاسفانه خیلی از کسانی که کار می‌کنند و تقریبا اکثر مردم منابع اجتماعی را نمی‌شناسند تا در مواقع ضروری از آنها استفاده کنند یا علاقه‌ و اعتقادی به استفاده از متخصصین برای حل مشکلات ندارند. وقتی دچار بیماری جسمی می‌شوند به سراغ پزشک می‌روند، به همین ترتیب وقتی مشکلات اجتماعی و روانی پیدا می‌کنند باید سراغ مددکاران اجتماعی و روانشناسان بروند یا اگر در فرودگاه مددکار اجتماعی مستقر بود آیا اولین اقدام فرستادن به منزل بود؟. اگر در دادگاه مددکار اجتماعی مستقر می‌بود که طبق قانون آیین دادرسی کیفری و آیین نامه تشکیل پرونده شخصیت که شهریور ۹۸ توسط رییس وقت قوه قضائیه ابلاغ شد، آیا رومینا به خانواده تحویل داده می‌شد؟ طبیعتا پاسخ خیر است. طبق این آیین‌نامه همه مراکز قضایی باید اداره مددکاری اجتماعی داشته باشند؛ این خیلی خوب اجرا نشد و نتیجه هم همین رفتارها می‌شود. 

رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران افزود: قبول کنیم که برای حوزه سلامت روانی و اجتماعی آنگونه که لازم است نه در حوزه سیاستگذاری نه در زندگی مردم اهمیت قائل نیستیم. ضمن این که سیاست‌گذاری رسانه‌ای هم در زمینه انعکاس اخبار این چنینی نداریم. مردم هم در بسیاری از مواقع غیرعامدانه با پخش و بازنشر این فیلم‌ها زمینه را برای ترویج خشونت و جریحه‌دار کردن افکار عمومی فراهم می‌کنند.

موسوی چلک در ادامه با تاکید بر اینکه آموزش قوانین و منابع اجتماعی برای تمام مسئولین مرتبط و مردم بسیار ضروری است، گفت: در مردم هم باید مراقبت اجتماعی تقویت شود یا با افزایش مراقبت اجتماعی زمینه برای اعمال خشونت کمتر شود. "همیشه مرگ برای همسایه نیست". ممکن است همین نوع اتفاقات برای هر کدام از ما رخ دهد. نکته دیگر این که مردم، زنان، دختران، کودکان و... اگر خشونتی بر آنان اعمال شد با سکوت خود فضا را برای تکرار خشونت نسبت به خودشان یا دیگران فراهم می‌کنند.

وی در پاسخ به سوالی درخصوص وظیفه و سهم انجمن‌ها در این باره اظهار کرد: انجمن‌ها براساس اساسنامه‌هایشان وظایفی را برعهده دارند. وظایف انجمن‌ها را در حوزه عام خشونت، در چند حوزه می‌بینم؛ گرچه بستگی به نوع انجمن این وظایف می‌تواند متفاوت باشد. طبیعتا بخشی مربوط به نقشی است که انجمن‌ها در حوزه سیاستگذاری دارند. ایفای این نقش مستلزم اهمیت دادن به نقش پژوهشی انجمن‌هاست؛ ما انجمن‌هایی داریم که عمده کار آنها مداخله و علاوه بر کار مداخله کار پژوهشی هم انجام می‌دهند. کار سوم مداخله است.

رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با بیان اینکه بخشی از انجمن‌ها نقش مطالبه‌گری دارند که بسته به ذات آن فعالیت و اختیاراتی که براساس اساسنامه دارند، متفاوت است، افزود: برخی از انجمن‌ها خدمت مستقیم ارائه می‌دهند. ما انجمن‌هایی داریم که در حوزه خشونت از زنان نگهداری می‌کنند. انجمن‌هایی هستند که خط تلفنی دارند و مداخله به صورت تلفنی انجام می‌دهند. همچنین برخی انجمن‌ها کار مشاوره‌ای انجام می‌دهند. انجمن‌هایی هم هستند که کار آنها اطلاع‌رسانی در حوزه قوانین و مقررات مربوط به حوزه‌های خشونت به معنای عام یا آموزش یا تربیت متخصص یا آگاه‌سازی عمومی است.

موسوی چلک در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: ممکن است یک انجمن اکثر وظایف مذکور را داشته باشد و یک انجمن دیگر روی یک موضوع متمرکز شود و طبیعتا دغدغه‌ها و مطالبه‌گری‌ها و تحلیل‌های بدون سوء گیری داشته باشند.

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه خوشبختانه در ایران تنوع انجمن‌ها را داریم، گفت: در مجموع انجمن‌ها در همه این حوزه‌ها فعالیت‌های خود را انجام می‌دهند. شدت و ضعف دارند و فراگیری و جامعیت و پایداری آنها می‌تواند متفاوت باشد، اما در همه فضاها فعال هستند.

وی خاطرنشان کرد: ضمن اینکه اختیارات قانونی هم به استناد ماده ۶۶ قانون آیین دادرسی کیفری انجمن‌های تخصصی می‌توانند در چنین مواقعی طرح مطالبه‌گری کنند. گرچه تا اجرایی شدن آن زمان می‌برد، اما انجمن‌ها این اختیار قانونی را دارند.