| |
صنعت گردشگری گره بحران آب را باز می‌کند
یک کارشناس ارشد مدیریت منابع آبی معتقد است که از دیدگاه عملیاتی و با یک نگاه کلان به حل مساله آب، صنعت گردشگری از فروپاشی جغرافیایی ایران جلوگیری خواهد کرد. سازوکار این راهکار زیربنایی هم از این قرار است که با جذب سالانه چند ده میلیون نفر گردشگر به کشور، اقتصاد کشور از مسیر توسعه بی‌رویه کشاورزی به سمت صنعت گردشگری تغییر مسیر می‌دهد.
داریوش مختاری در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه تعریف مسیر توسعه برای کشور ایران به سبب داشتن منابع غنی مواد کانی و معدنی، برخورداری از شرایط اقلیمی چهارفصل، واقع شدن در مسیرهای حمل و نقل بین‌المللی، دسترسی به آب‌های آزاد و صدها مزیت اقتصادی دیگر بسیار دشوار بوده، با این حال، صورت یک ابر مشکل و یک راهکار کلیدی بسیار روشن است؛ مشکلی به نام ابر بحران آب و راهکاری به نام توسعه صنعت گردشگری، گفت: در تفسیر و تبیین مشکل کم آبی و بی آبی می‌توان گفت که ایران کشوری چهارفصل است که با حدود ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار کشاورزی در فضای باز، تعادل بوم شناختی پایداری در یک بازه زمانی ۳۰۰۰ ساله پدید آورده بود.
وی افزود: در بازه زمانی ۱۰۰ سال اخیر، بکارگیری فن‌آوری پمپ برای سرعت بخشیدن به بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی و فن‌آوری بتن برای ساخت نزدیک به ۱۰۰۰ سد اضافی و ده‌ها هزار سازه کوچک آبخیزداری، عملا جغرافیایی نیمه خشک ایران را تا مرز فروپاشی جغرافیایی رسانده است. از دیدگاه توسعه اقتصادی، ارتباط پسین و پیشین بخش‌های اقتصادی فعلی، یک زنجیره خطرناک توسعه نیافتگی را پدید آورده است.
این کارشناس ارشد مدیریت منابع آبی با بیان اینکه به طوری که صنعت خودرو و بخش مسکن و کلانشهرها پی در پی توسعه می‌یابند و برای تامین مواد اولیه مورد نیاز این بخش و صنایع مرتبط، به ناچار صنایع آب‌بر و بهره‌برداری از مواد کانی و معدنی توسعه داده می‌شوند، اظهار کرد: توسعه بی‌رویه بخش مسکن و رشد بی رویه کلانشهرها، یک زنجیره خطرناک به هم پیوسته پدید آورده‌اند که خروجی آن خالی از سکنه‌شدن و فروپاشی جغرافیایی ایران است.
مختاری با تاکید بر اینکه اساس مشکل از آنجا آغاز می‌شود که بخش مسکن و صنایع خودرو و صنایع پسین و پیشین مرتبط با آن‌ها، منابع و امکانات دولت و منابع طبیعی و مواد کانی و معدنی را به جای حفاظت از آبخوان‌ها و توسعه گلخانه‌های کشاورزی و فراهم کردن زیرساخت‌های کوچک مقیاس در گردشگری و هزینه‌کرد اعتبارات دولت برای حفظ آثار و بناهای تاریخی، به سمت توسعه صنایع آب‌بر و اجرای ابر پروژه‌های خطرناک انتقال آب هدایت می‌کنند. به این ترتیب تهدیدهای اقتصادی جایگزین فرصت‌های اقتصادی می‌شوند و در همان حال جغرافیای ایران هر سال یک گام جدی به فروپاشی نزدیک می‌شود.
وی با بیان اینکه در تبیین بخش گردشگری می‌توان گفت این بخش اقتصادی همانند یک بخش محوری و زیربنایی، بحران آب را به میزان زیادی خنثی می‌کند؛ دقیقا همان جایی که یک بخش خدماتی کم آب بر جایگزین بخش آب بر کشاورزی می‌شود، گفت: در همان حال، ضریب اشتغالزایی بخش گردشگری ده‌ها برابر صنایع خودرو و صنایع آب‌بر است. به ویژه در فن‌آوری‌های امروزین که بسیاری از صنایع به طور اتوماتیک و بدون نیاز به نیروی انسانی فعالیت می‌کنند.
این کارشناس ارشد مدیریت منابع آبی ادامه داد: گردشگری به مرور توسعه کشور را از یک وضعیت خطرناک توسعه نیافتگی به مدار توسعه یافتگی پایدار جایگزین می‌کند. به طوری که صنایع آب‌بر به مرور به حاشیه می‌روند و روند خالی از سکنه شدن فلات ایران که با توسعه بی رویه صنایع آب‌بر و به دنبال توسعه بی‌رویه شهرها برای مصرف فرآورده‌های این صنایع، بخش عمده ظرف اقتصاد کشور را اشغال کرده‌اند با یک توسعه نرم و با شیب ملایم جایگزین خواهند شد.
مختاری با بیان اینکه کشاورزی آبی به حاشیه خواهد رفت و از ظرفیت‌های شگفت‌انگیز گردشگری استفاده خواهد شد. به این ترتیب تا حدودی می‌توان یک جایگاه حداقلی برای حفظ صنایع آب‌بر و صنایع مواد کانی و معدنی پذیرفت. به طوری که توسعه صنایع آب‌بر در حد نیاز ساخت صدها هتل و باغ ویلا و متناسب با آمایش سرزمین باشد و در همان حال، از توسعه بی رویه بخش مسکن خودداری شود، گفت: در مرحله‌ی برنامه‌ریزی، لازم است این چارچوب تحلیلی مبتنی بر داده‌های دقیق باشد تا بتوان ضرایب نسبی بکارگیری نیروی کار، سرمایه و مدیریت را به درستی پیدا کرد و به کار گرفت.
به گفته وی نیازهای بخش گردشگری به آب به طور عمده در تراز نیازهای ساخت صدها هتل و مصارف آب شهری و روستایی خواهد بود که با بکارگیری هشت راهکار کاهش مصرف آب شهری و روستایی می‌توان مصرف آب در این بخش را کنترل کرد. در همان حال از محل مالیات‌های بخش خدمات گردشگری می‌توان اقدام به توسعه گلخانه‌ها و بهبود بهره‌وری منابع آب کرد.
این کارشناس ارشد مدیریت منابع آبی با بیان اینکه به این ترتیب دو گزینه کلی در مسیر توسعه اقتصادی کشور پیش رو داریم، گفت: مسیر فعلی که عبارت از توسعه کشاورزی آبی، توسعه صنایع آب‌بر، توسعه بی رویه بخش مسکن و ساخت ویلا باغ‌ها و توسعه بی‌رویه صنعت ناکارآمد خودرو به منظور انباشت و شماره‌گذاری سالانه چند صد هزار دستگاه خودرو در کلانشهرها است. در این مسیر وزن اقتصاد غیررسمی بسیار بالاست و به مسیری تورم‌زا و با مغایرت شدید با پایداری زیست محیطی و به شدت مغایرت با عدالت اجتماعی انجامیده است. مسیر دوم که محوریت آن توسعه گردشگری است، یک گزینه جدی و منطقی و مناسب که از فرصت‌ها استفاده می‌کند و به توسعه عدالت اجتماعی و رشد اشتغال کمک زیادی می‌کند.
بر این اساس طبق اظهارات این کار شناس، سازوکار این راهکار زیربنایی برای اینکه صنعت گردشگری گره بحران آب را باز کند از این قرار است که با جذب سالانه چند ده میلیون نفر گردشگر به کشور، اقتصاد کشور از مسیر توسعه بی‌رویه کشاورزی و در مقیاس نزدیک به ۸ میلیون هکتار کشاورزی آبی و توسعه ناکارآمد صنعت خودرو و صنایع سنگین آب‌بَر به سمت صنعت گردشگری تغییر مسیر می‌دهد و با کاهش بارگذاری بر منابع آب، امکان گذار از کم آبی و بی آبی در قلمرو جغرافیایی ایران فراهم خواهد شد.
