چه زمانی از موزه دزدی می‌شود؟

ایسنا/همدان رئیس موزه ملک گفت: این تصور و توهم همیشه وجود دارد که به راحتی می‌شود یک شیء را ساخت و به جای شیء اصلی گذاشت، به همین دلیل خیلی وقت‌ها موزه‌دارها را به جعل اشیاء و جابجایی آنها با اشیاء اصلی متهم می‌کنند.

رضا دبیری‌نژاد در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: در مورد این موضوع باید به چند نکته توجه کرد اول اینکه هیچ نمونه‌ای که جعلش شبیه آن باشد نداریم و علاوه بر آن امروزه تشخیص شی بدل از اصل سخت نیست و به راحتی می‌شود اشیاء بدل را از اصل تشخیص داد.

وی ادامه داد: این تصور به دلیل عدم دانش مرتبط مانع بسیاری از اتفاقات می‌شود، به عنوان مثال منتقدین به این بهانه با برگزاری نمایشگاه‌های خارجی یا جابجایی اشیاء بین موزه‌ها برای داد و ستد که در دنیا مرسوم است مخالفت می‌کنند و این مسئله بیشتر از اینکه به نفع موزه‌ها باشد به ضرر آنهاست و در واقع با این تصورهای غیرمنطقی جلوی فعالیت موزه‌ها را می‌گیریم.

قانون موزه‌داری به درستی رعایت نشود از موزه دزدی می‌شود

دبیری‌نژاد در پاسخ به این سوال که "چه زمانی دزدی از موزه اتفاق می‌افتد"، شرح داد: زمانی از یک موزه دزدی می‌شود که قانون و تخصص موزه‌داری به درستی و به کمال رعایت نشود، اگر قوانین مربوط به حفظ آثار تاریخی مانند حمل و قوانین استاندارد مرتبط با نگهداری، نظارت، مراقبت، امین اموال و ... در موزه‌ها رعایت شود قطعا دزدی به راحتی اتفاق نمی‌افتد.

وی با بیان اینکه آنچه در موزه‌ها ضامن حفظ آثار است قوانین مرتبط با اموال فرهنگی است که مشخص کرده چه کسی مسئول است، افزود: امین اموال مسئول اشیاء است و باید در رابطه با سرقت از موزه پاسخگو باشد حتی اگر یک شی بر اثر اشتباه آسیب ببینند امین اموال باید خسارت بدهد.

دبیری‌نژاد تصریح کرد: امکانات و ابزارهای لازم اعم از سیستم‌های حفاظتی، کنترل و نظارت و همچنین استانداردهای مربوط به نیروهای انسانی محافظ در کنار هم امنیت یک موزه را تامین می‌کند.

چه زمانی موزه‌ها ناامن می‌شوند؟

رئیس موزه ملک اضافه کرد: وقتی هر یک از این موارد را نادیده گرفته و به راحتی از آنها عبور می‌کنیم ناامنی اتفاق می‌افتد مثلا وقتی ویترین‌ها استاندارد کمتر یا نقصان استاندارد دارند به راحتی می‌توان به درون ویترین دسترسی پیدا کرد، وقتی مخازن استاندارد مطمئن نداشته باشیم یا کنترل مبادی ورودی و خروجی یک موزه تمام و کمال نباشد بستر سرقت فراهم می‌شود.

وی ادامه داد: زمانی که دوربین‌های مدار بسته به اندازه کافی و به شکل درست در موزه‌ها وجود ندارند و قوانین پلمب و فک پلمب روزانه در موزه‌ها رعایت نمی‌شود باعث ناامنی موزه می‌شود که این ناامنی می‌تواند از بیرون یا درون موزه اتفاق بیفتد.

دبیری‌نژاد در ادامه یادآور شد: در سال‌های گذشته سرقت از موزه‌ها را شاهد بودیم که اگر امنیت موزه و مواردی که در بالا ذکر شد وجود داشت این مشکلات پیش نمی‌آمد.

تعداد دزدی از موزه‌ها بسیار کم است

وی با اشاره به اینکه تعداد دزدی از موزه‌ها بسیار کم بوده و این اتفاق ممکن است هر از گاهی بیفتد، اظهار کرد: همچنین مواردی که عوامل موزه‌ها در سرقت دخیل یا سارق بودند بسیار کم است و به همین دلیل به داستان‌های روز تبدیل می‌شوند.

دبیری‌نژاد افزود: مثلا درباره ماجرای سرقت لوح زرین موزه ملی که یک اتفاق نادر بود حدود سه دهه است صحبت می‌شود اما واقعیت این است که دوباره اتفاقی به قدرت آن ندیدیم و به همین دلیل درصد فراگیری آن بسیار کم و زیر یک درصد است.

بر اساس اتفاقات استثنایی کارشناسان موزه را متهم نکنیم

رئیس موزه ملک تاکید کرد: نمی‌توان به دلیل اتهام و اتفاقات استثنایی به دیده شک و ناامیدی به متولیان موزه نگریست و کارشناسان موزه‌ها را متهم کرد اگرچه لازم است حساسیت درباره امنیت و اهمیت آثار مورد توجه لازم قرار گرفته و علاوه بر نظارت، تشویق نیز در دستور کار قرار گیرد.

وی با بیان اینکه متاسفانه در موزه‌ها بیشتر بخش تنبیهی مورد توجه است، مطرح کرد: بخش پشتیبانی و تشویق را در موزه‌ها شاهد نیستیم مثلا وقتی موزه‌ها کمبود نیرو و بودجه دارند پشتیبانی و حمایت نمی‌شوند، زمانی که موزه‌داران جانفشانی کرده و استرس و اضطراب زیادی را تحمل می‌کنند مورد تشویق قرار نمی‌گیرند.

دبیری‌نژاد عنوان کرد: اگر بپذیریم حفظ و امنیت آثار یک بحث ملی و نیازمند روال قانونی است باید سرکشی ادواری به موزه‌ها، ثبت و ضبط دقیق آثار و مستندنگاری تصویری انجام شود اما وقتی هنوز همه آثار موزه‌ها به طور کامل مستندنگاری تصویری نشده‌اند، یک بانک جامع فراگیر نداریم و همه آثار درون موزه‌ها به درستی و کامل ثبت نشده‌اند خطر هم وجود دارد.

موزه‌ها به بودجه و نیروی انسانی نیاز دارند

وی با اشاره به اینکه موزه‌داران از سر علاقه و وظیفه اشیاء را حفظ می‌کنند، گفت: ما موظفیم آثار را ثبت و مستندنگاری کنیم و برای این اقدامات نیرو و بودجه لازم است بنابراین این بخش نیازمند توجه است و باید مطالبه‌گری شود، آیا اگر اشیاء مستندنگاری کامل شوند دیگر از موزه‌ها سرقت می‌شود؟

رئیس موزه ملک با تاکید بر اینکه آنچه مانع سرقت از موزه می‌شود ثبت دقیق آثار است، بیان کرد: اصل اصالت به معنای جعل، یک حرف است و شک، شبهه و منسوب بودن اثر یک حرف دیگر، بنابراین منسوب بودن یا اصل نبودن به معنای جعل بودن نیست.

دبیری‌نژاد افزود: مثلا ممکن است عصای منسوب به داریوش هخامنشی یا پیراهن منسوب به شاه عباس وجود داشته باشد اما اطلاعات دقیق، علمی و تاریخی در مورد آنها نداشته باشیم که این به معنای اصل نبودن آثار نیست بنابراین اینکه اثر قدمت تاریخی دارد به معنای اصل بودن است اما روایت درست نیست.

آثار جعلی از لیست موزه‌ای خارج می‌شوند

وی در ادامه توضیح داد: جعل اثر به این معنی است که شی دیگری ساخته و به جای اثر قدیمی معرفی شود و به این معنا تقریبا در موزه‌ها آثار تاریخی ثبت شده‌ای نداریم چراکه اگر اثبات شود شی تاریخی نیست و ادعای جعل بودن آن ثابت شود آن را از لیست موزه‌ای خارج می‌کنند.

دبیری‌نژاد اضافه کرد: اشیای موزه‌ای معمولا از مجاری مختلف جمع شده و همه از طریق حفاری و کاوش‌های علمی به دست نیامده‌اند بنابراین شبهات همیشه وجود دارد اما موزه‌ها موظفند آثار را به دلیل ارزش تاریخی و هنری حفظ کنند.

وی با بیان اینکه تصور از اشیاء موزه‌ای در افکار عمومی تفاوت دارد، عنوان کرد: وظیفه نگهداری هر آنچه در فهرست موزه ثبت شده بر عهده موزه است و طبق قانون باید توسط موزه‌ها حفظ شوند.

رئیس موزه ملک با اشاره به اینکه اصالت به معنای اصل موزه‌ای بودن یک شی را قانون تعیین می‌کند، اظهار کرد: در موزه‌ها خیلی دچار جعل و بدل بودن آثار نیستیم اما قطعا نسبت به خیلی از آثار دچار تردید صحت داده‌های تاریخی هستیم بنابراین در مورد صحت داده‌های آثاری که از مجاری علمی به دست نیامده شک وجود دارد.

با شک و شبهه اعتبار موزه‌ها زیر سوال می‌رود

دبیری‌نژاد ادامه داد: مهمترین کار پژوهش در موزه مربوط به اشیا و اطلاعات آثار، مستندنگاری و ثبت و ضبط آنهاست و به همین دلیل هم موضوع اهمیت زیادی دارد اما زمانی که بخش پژوهش در موزه‌ها تعطیل باشد و بودجه لازم و نیروی متخصص نداشته باشیم موزه‌ها کم کم از نظر تخصصی نحیف شده و این شبهات وجود دارد.

وی افزود: در این زمان به حرف‌های دهان به دهان، خرده اطلاعات ناقص و حرف‌های غیرعلمی بسنده می‌کنیم و همین موضوعات باعث می‌شود اعتبار موزه‌ها زیر سوال برود و به جای اینکه حافظ اعتبار موزه‌ها شویم به آنها شک کرده و سرمایه‌های فرهنگی خود را ضایع می‌کنیم.