اولویت‌های کاخ سفید در توافق هسته‌ای که نقش برآب شد

لندن- ایرنا- فارغ از ابعاد و پیامدهای طولانی شدن مذاکرات وین، ادعای تغییر اولویت آمریکا درخصوص توافق هسته‌ای ثابت کرد که الگوی مذاکراتی غرب درباره تعیین ضرب‌الاجل‌، نمایشی ساختگی برای سرپوش گذاشتن روی تخلفات ایالات متحده بود که در نتیجه سیاست مقاومت فعال تیم ایران و 'قانون اقدام راهبردی مجلس' نقش برآب شد.

به گزارش ایرنا، طرف‌های اروپایی بعد از اعلام آمادگی دولت جو بایدن برای بازگشت به توافق هسته‌ای، انتظار داشتند که در کوتاه‌ترین زمان و با کم‌ترین هزینه، زمینه بازگشت واشنگتن به برجام را فراهم کنند. در آن مقطع شاید تنها نگرانی آن‌ها واکنش کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس و مقامات تل‌آویو نسبت به رفع تحریم‌ها علیه ایران و مزایای اقتصادی ناشی از برجام بود که در این رابطه تحرکاتی در سطوح دیپلماتیک صورت گرفت.

اما پافشاری تیم ایران در دریافت ضمانت برای پایداری اجرای برجام و راستی آزمایی رفع موثر تحریم‌ها دریچه‌ای جدید برای نگرانی غرب را باز کرد و آن‌ها ناگزیر برای پیش‌برد اهداف خود به راهبرد تعیین ضرب‌الاجل‌های ساختگی متوسل شدند. غربی‌ها با ارائه روایت‌های جعلی درباره تهدید ناشی از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران و وارونه جلوه دادن واقعیت، تلاش کردند هیات مذاکره کننده ایران را از طرح درخواست‌های منطقی ناظر بر چهار سال اقدامات غیرقانونی دولت دونالد ترامپ منصرف کنند.

پذیرش مطالبات منطقی ایران در مذاکرات بدین معنا بود که اولا مقصر وضع موجود اقدامات غیرقانونی آمریکا و تعلل اروپا برای برقراری توازن در اجرای برجام است؛ در ثانی برای طرف‌های غربی شرکت در مذاکرات با ایران به عنوان طرف طلبکار چندان صورت خوشی نداشت به همین خاطر نیز آن‌ها پنج ماه وقفه در مذاکرات وین را به دلیل تغییر دولت در ایران، به تداوم تعیین ضرب‌الاجل‌های ساختگی و مقصرنمایی ایران پرداخته و از برداشتن گام‌های عملی و اعتمادساز اجتناب کردند.

برای اروپایی‌ها دولت دموکرات بایدن فرصتی ناب برای ترمیم روابط فراآتلانتیک پس از چهار سال تیرگی روابط در دوران دونالد ترامپ بود و از این منظر، دو طرف در مذاکرات وین با یکدیگر همنوا شده تا ساز تعیین ضرب‌الاجل را برای رسیدن به توافقی بی‌دردسر کوک کنند.

آذر ماه ۱۴۰۰، انریکه مورا معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا پس از برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور تیم جدید مذاکره کننده ایران، در اظهار نظری همسو با مقام‌های آمریکایی بحث محدود بودن زمان رسیدن به توافق را مطرح کرد. او در گفت‌ وگو با خبرنگاران اظهار داشت که انتظار می‌رود توافق نهایی در عرض چند هفته و نه چند ماه حاصل شود.

در طول مذاکرات به‌عمل آمده، اصل برای غربی‌ها کاهش هزینه از سرگیری اجرای کامل برجام بود. آمریکا به اشتباه فکر می‌کرد فشار ضرب‌الاجل بر ایران، علاوه بر اینکه نتیجه می‌دهد، هزینه‌ای ندارد اما سیاست 'مقاومت فعال' در کنار 'قانون اقدام راهبردی مجلس' دست ایران را پر کرد و مذاکرات از موضع قوت شکل گرفت. مذاکره کنندگان ایران هم به خوبی از دستاوردهای قانون مجلس صیانت کردند.

غربی‌ها در گفت‌ وگوها به‌قدری در استفاده از ضرب‌الاجل اسراف به خرج دادند که اینک توخالی بودن آن برای همگان روشن شده است. خرداد ماه گذشته «باب منندز» رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا در جلسه‌ای با حضور رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران از توخالی بودن تعیین ضرب‌الاجل‌ها و تهدیدآمیز جلوه دادن برنامه هسته‌ای ایران سخن به میان آورد و گفت: دولت گفته بود که اگر تا پایان فوریه توافق در وین حاصل نشود، مزایای عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای برجام از بین می‌رود.

آنتونی بلینکن (وزیر امور خارجه آمریکا) هم چهار ماه پیش گفت که مذاکرات با ایران برای بازگشت متقابل به برجام به مراحل حساسی رسیده و اگر در عرض چند هفته آینده توافقی حاصل نشود پیشرفت هسته‌ای ایران بازگشت به این توافق را غیر ممکن می‌کند. وی تلویحا اعتراف کرد که تعیین مهلت برای مذاکرات شکست خورده و این وضع به نفع مصالح کشور نیست.

چهار ماه بعد کاخ سفید ادعا کرد که توافق وین جزو اولویت‌های این کشور نیست و روی حوادث اخیر ایران متمرکز است. رابرت مالی در تازه‌ترین موضع‌گیری صورت گرفته با تکرار این ادعا که "باب دیپلماسی با ایران باز است"، مدعی شد که سیاست واقعی واشتگتن چیزی بین «دیپلماسی» و «پلن بی» (طرح جایگزین) است.

وی روز شنبه در اجلاس "گفت وگوی مدیترانه" در رم ادعا کرد: دیپلماسی هنوز راهی برای پرداختن به مسائل ایران است؛ اما این کشور در ماه اوت با طرح درخواست‌های خارج از موضوع، پیشنهاد احیای توافق هسته ای را نپذیرفت. این دیپلمات آمریکایی سپس مدعی شد:‌ سیاست واقعی آمریکا در قبال ایران جایی بین «دیپلماسی» و «پلن بی» است. هیچ سیاست سیاه و سفیدی وجود ندارد.

نماینده ویژه آمریکا در این نشست بدون اشاره به زیاده خواهی‌ها و ناتوانی دولت کشورش برای تصمیم گیری سیاسی در بازگشت به برجام ادعا کرد که باب دیپلماسی با ایران باز است اما به دلیل آنچه او انتخاب‌های ایران درباره درخواست‌های فرابرجامی، ارسال پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین، تهدید و گروگان‌گیری آمریکایی‌ها نامید، رسیدن به توافق در اولویت کاخ سفید نیست.

او در حالی این مطلب را بیان کرد که مذاکرات پس از ماه‌ها رایزنی‌های فشرده دیپلماتیک در وین به دلیل تناقض در رفتار، تعصبات غلط، تعلل در تصمیم‌گیری، زیاده‌خواهی و طرح درخواست‌های جدید مذاکرات رفع تحریم‌ها به بن‌بست کشیده شد.

تجربه ماه‌ها مذاکرات در وین ثابت کرد کاخ سفید به دلیل مشکلات داخلی و فشار رژیم صهیونیستی قدرت تصمیم‌گیری برای بازگشت به توافق هسته‌ای را ندارد و حاضر به برداشتن گام‌های ضروری، معتبر و اعتماد ساز در راستای رسیدن به توافق نهایی با ایران نیست.

میخائیل اولیانوف مذاکره کننده ارشد روسیه در توئیتی از عدم آمادگی آمریکا برای پایان دادن به مذاکرات وین انتقاد کرده و رفتار کاخ سفید را غیر مسئولانه خوانده است. او خواستار جمع‌بندی سریع‌تر مذاکرات رفع تحریم‌ها شده و با کنایه به ادعای تغییر اولویت واشنگتن، تاکید کرده که گفت‌ وگوها نباید با سایر مسائل سیاسی آمیخته شود.

این درحالیست که ایران به عنوان کشوری مسئولیت پذیر آخرین پیشنهادات خود را برای جمع‌بندی گفت‌ وگوها ارائه و تاکید کرده است که برای رسیدن به توافقی خوب، قوی و پایدار جدی است.