فرار از مرگ خاموش

«سرما گاهی حواس و تمرکز آدم را به هم می‌ریزد اما یادمان باشد اول اطمینان از ایمنی بعد پناه‌بردن به گرما. بیایید امیدوار باشیم امسال دیگر کسی مرگ خاموش را تجربه نکند.»

به گزارش ایسنا، روزنامه ایران نوشت: «صحنه آنقدر دردناک بود که با گذشت سال‌ها هنوز توی ذهنم حک شده؛ خانواده‌ای که آرام کنار هم خوابیده بودند؛ بدون صدا و خاموش اما این خواب یک خواب معمولی نبود. مرد، زن و دو بچه‌، جانشان را به خاطر گازگرفتگی از دست داده بودند. مرگ خاموشی که باورنکردنی بود. این خانواده در کرج همسایه‌مان بودند. بارها صدای شادی و خوشحالی دو کودک‌شان را شنیده بودم و همین طور ذوق‌کردن پدر و مادر از شیرین‌زبانی بچه‌های دوساله و چهارساله‌شان. برای هیچکس باورکردنی نبود که آنها دیگر از خواب بیدار نمی‌شوند، دیگر نمی‌خندند و صدای شادی‌شان را هیچکس نخواهد شنید. یک بخاری باعث مرگ هر چهار نفرشان شده بود.

خانه‌شان کوچک و نقلی بود. یک هال کوچک و یک اتاق خواب داشت. توی هال یک بخاری بود و هر سال همان بخاری گرم‌شان می‌کرد اما زمستان آن سال کرج خیلی سرد بود. یادم می‌آید ما هم یک بخاری توی هال داشتیم اما خانه آنقدر سرد بود که در دو اتاق را بسته نگه می‌داشتیم تا کمی گرم شویم. توی خانه لباس گرم می‌پوشیدیم و گاهی هم یک چراغ نفتی روشن می‌کردیم. البته همیشه یادمان بود لای پنجره را باز بگذاریم. اما آنها دو بچه کوچک داشتند و پدر خانواده لابد با خودش فکر کرده بود یک بخاری اضافه توی اتاق خواب برپا کند و پنجره‌ها را تا جایی که امکان دارد بسته نگه دارد تا کسی سرما نخورد. اما بخاری توی اتاق بدون دودکش بود. حتماً با خودش فکر کرده بود چند ساعت بخاری روشن‌کردن آن هم شب‌ها که خطری ندارد... اما همان بخاری باعث مرگ خودش و خانواده‌اش شد. سال‌ها از این ماجرا گذشته است و هر بار خبر گازگرفتگی جدیدی منتشر می‌شود، لرزه بر اندامم می‌افتد. یاد بچه‌ها می‌افتم که اگر الان زنده بودند چند سال‌شان بود؟ این همه سال گذشته اما انگار کمتر کسی درسی از این حوادث گرفته و در فصل زمستان تقریباً هر چند روز یک بار خبر گازگرفتگی جدیدی در بخش حوادث روزنامه‌ها منتشر می‌شود.

اگر باورتان نمی‌شود، بیایید خبر چند گازگرفتگی همین چند روز قبل از نوشتن این گزارش را با هم مرور کنیم؛ ۱۲ آذرماه امسال یک مادر ۲۵ ساله و دختر شش ساله‌اش بر اثر گازگرفتگی در روستای چالخاماز از توابع باروق میاندوآب جان خود را از دست دادند. کارشناسان دستکاری در دودکش بخاری را علت بروز این حادثه دانستند. ۳۰ آبان‌ماه در اصفهان هم یک حادثه رخ داد و دو نفر از جمله یک خانم ۶۵ ساله و یک آقای ۷۰ ساله بر اثر گازگرفتگی مسموم شدند و یک مرد ۵۵ ساله نیز در این حادثه جان خود را از دست داد.  ۱۳ آذرماه امسال جمعیت هلال احمر اعلام کرد که انتشار گاز منوکسید کربن در یک مدرسه شبانه‌روزی شهرستان ساری منجر به مسمومیت ۵۰ نفر شده است. البته خوشبختانه این دانش‌آموزان دچار مسمومیت خفیف شده و مدتی در بیمارستان بستری ماندند و مرخص شدند. خلاصه که از این خبرها زیاد است و اگر بخواهید می‌توانید با یک جست‌وجوی ساده به کلی خبر در این زمینه دست پیدا کنید؛ خبرهایی دردناک و غم‌انگیز.

اگر هم بخواهیم از آمارها بگوییم چندان خوش‌خبر نیستیم. فقط در شش ماهه اول امسال ۲۲۴ نفر به‌ دلیل مسمومیت با گاز سمی منو اکسید کربن جان خود را از دست داده‌اند؛ آماری که در مقایسه با شش ماهه اول سال گذشته ۲۲.۴ درصد افزایش داشته است. همچنین بر اساس آماری که پزشکی قانونی اعلام کرده در شش ماهه ابتدایی سال گذشته ۱۸۳ نفر بر اثر مسمومیت با گاز منو اکسید کربن جان خود را از دست دادند.

بر اساس آمار پزشکی قانونی در شش ماهه اول سال ۱۴۰۱ استان‌های تهران با ۲۹ مورد فوتی، خراسان رضوی با ۲۵ مورد فوتی و آذربایجان شرقی با ۲۳ مورد فوتی بیشترین و استان‌های قم، سیستان و بلوچستان و سمنان بدون جانباخته بودند. در استان‌های ایلام، بوشهر و خراسان جنوبی نیز یک مورد فوتی به ثبت رسیده و در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، گلستان، هرمزگان و یزد هم دو نفر جان خود را به‌ دلیل گازگرفتگی از دست داده‌اند.

اما چرا این اتفاقات تلخ رخ می‌دهد؟ چرا با وجود این اخبار و هشدارهای پیاپی باز هم آدم‌ها سهل‌انگاری می‌کنند؟ محمد آن روزی را فراموش نمی‌کند که وقتی مأموران آتش‌نشانی برای نجات کسی که در آسانسور ساختمان گیر افتاده بود سر رسیدند، چون در آپارتمان آنها باز بود چشمشان به بخاری آنها افتاد و فریاد زدند این آلت قتاله در خانه شما چه می‌کند: «راستش گیج شده بودم که درباره چه چیزی حرف می‌زنند؟ یکی از آتش‌نشان‌ها گفت منظورم این بخاری بدون دودکش است. خانه ما شوفاژ دارد اما چون بزرگ است و زمستان‌ها خوب گرم نمی‌شود یک بخاری بدون دودکش هم گذاشته بودیم تا اینکه آتش‌نشان‌ها برایمان توضیح دادند چقدر بخاری‌های بدون دودکش در خانه و جاهای سربسته خطرناک است. از آن روز بخاری را برداشتم و به انباری بردم، آدم از سرما هم که بلرزد بهتر است تا اینکه خطر گازگرفتگی تهدیدش کند.»

علی آقا فقط بخاری‌های استاندارد می‌فروشد اما تأکید می‌کند که برخی از مردم در خرید بخاری دقت نمی‌کنند. او از بخاری‌های بدون دودکش نام می‌برد که هر سال کلی قربانی می‌گیرد: «در حال حاضر بخاری ‌گازی به دو صورت با دودکش و بدون دودکش در بازار هست که با دانستن چگونگی کارکرد هر یک از آنها می‌توانیم انتخاب مناسبی برای منزل یا محل کارمان داشته باشیم. برای تولید گرما و حرارت در بخاری گازی، اکسیژن مصرف می‌شود و اغلب اشتباه مردم این است که فکر می‌کنند دودکش، اکسیژن محیط را تأمین می‌کند در صورتی که دودکش فقط گاز منو اکسید کربن تولید شده را به خارج هدایت می‌کند. پس در بخاری گازی دودکش‌دار اکسیژن فراوان از محیط گرفته می‌شود و گاز منو اکسید کربن که کشنده است از طریق دودکش به بیرون هدایت می‌شود. بنابراین نباید از بخاری گازی در فضاهای بسته و کوچک استفاده کرد.

همچنین در مکان‌هایی که تبادل هوا با فضای آزاد امکان‌پذیر است مثل اتاق‌های بزرگ، استفاده از بخاری دودکش‌دار توصیه می‌شود. استفاده از بخاری گازی در حمام که کلاً ممنوع است. بخاری‌های بدون دودکش هم پرمصرفند و نسبت به دودکش‌دارها تولید منو اکسید کربن کمتری دارند اما در محیط‌های سربسته استفاده از آنها ممنوع است. مثلاً در مغازه‌های بزرگ و جاهایی که هوا در رفت و آمد است استفاده از آنها مانعی ندارد ولی برای خانه مناسب نیست.»

اما جدای از بحث بخاری‌های غیر استاندارد، رعایت نکات ایمنی هم می‌تواند سهم زیادی در کاهش حوادث این‌چنینی داشته باشد. گاز منو اکسید کربن که عامل مرگ در اثر گازگرفتگی است، در اثر سوختن ناقص دستگاه‌های گرمایشی تولید می‌شود که می‌تواند ناشی از سوخت نامناسب، معیوب بودن دستگاه، کاهش میزان اکسیژن محیط یا انسداد راه خروجی باشد.

محمد موسوی، کارشناس ایمنی می‌گوید: «گاز منو اکسید کربن از تمامی وسایل گازسوز تولید می‌شود و گازی سبک‌تر از هوا بوده و قدرت انتشار آن بسیار بالا است. بنابراین توصیه‌ بستن کامل پنجره‌ها کاملاً نادرست است. منو اکسید کربن در اثر ناقص‌سوزی تولید می‌شود که به مرور زمان در محیط منزل اکسیژن کم و میزان آن تشدید می‌شود که رنگ قرمز شعله ناشی از همین است. شعله قرمز یعنی اکسیژن کاهش یافته و اگر در را باز کنند، آبی می‌شود وگرنه ممکن است افراد را مسموم کند. همچنین استفاده از وسیله گرمایشی غیر استاندارد حتی بخاری‌های بدون دودکش یا بخاری‌هایی که دودکش آنها داخل سطل آب قرار دارد، غیر مجاز است. دودکش‌ هم باید یک متر از سطح ساختمان بالاتر باشد و کلاهک داشته باشد. در اتاق‌های کوچک استفاده از گاز پیک‌نیکی یا بخاری‌های غیر استاندارد خطرناک و مرگ‌آور است. همچنین توصیه می‌کنم نصب کلیه لوازم گازسوز در منزل توسط افراد متخصص انجام شود و رابط اتصال بر منبع سوخت هم دقیقاً امتحان شود. برای امتحان احتراق صحیح، علاوه بر رنگ آبی شعله، گرم بودن لوله‌های خروجی نیز سالم بودن وسیله گرمایشی و خروج منو اکسید کربن را تأیید می‌کند.»

سازمان آتش‌نشانی شهر تهران اعلام کرده که امسال به‌ صورت سرزده از برخی اماکن و ساختمان‌ها بازدید خواهد داشت تا میزان خطر مسمومیت با منو اکسید کربن را بررسی کرده و نکات ایمنی را به شهروندان توصیه کند. کارشناسان این سازمان معتقدند، خطر مسمومیت با منو اکسید کربن در تمامی ساختمان‌ها وجود دارد اما ساختمان‌های فرسوده بیشتر در معرض خطر قرار دارند.

سرما گاهی حواس و تمرکز آدم را به هم می‌ریزد اما یادمان باشد اول اطمینان از ایمنی بعد پناه‌بردن به گرما. بیایید امیدوار باشیم امسال دیگر کسی مرگ خاموش را تجربه نکند.»