برنامه فضایی چین در سال ۲۰۲۳ چگونه خواهد بود؟

چین قرار است در سال ۲۰۲۳ ماژول‌های جدیدی را به مقصد ایستگاه فضایی خود موسوم به تیانگونگ پرتاب کند. از طرفی نیز در نظر دارد با اروپا در مأموریت‌های علمی همکاری کند.

به گزارش ایسنا، گرچه چین از زمان آغاز شیوع کووید-۱۹ تا چند ماه گذشته درگیر توقف شیوع گسترده بیماری و حل این مشکل در کشورش بود اما با سرعت گرفتن روند واکسیناسیون و دیگر پروتکل‌ها توانستند تا حدی خود را بازیابی کنند و بار دیگر به مسیر رشد بازگردند. این کشور با سرعت بی سابقه‌ای در حال پیشرفت در عرصه فضایی است و سال گذشته میلادی نیز پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه فضایی داشتند و توانستند پرتاب‌های متعدد و موفقی داشته باشند اما برنامه فضایی کشور چین در سال جاری میلادی چگونه خواهد بود؟ در ادامه ما به بررسی این موضوع پرداختیم.

چین با پرتاب شماره ۶۳ و ۶۴ درست قبل از پایان سال ۲۰۲۲ ، موفق‌ترین سال پرواز فضایی خود را به پایان رساند. چین در ۲۷ دسامبر و آخرین روزهای سال ۲۰۲۲ یک ماهواره موسوم به "گائوفن -۱۱"(Gaofen-۱۱) را از مرکز پرتاب ماهواره شیچانگ سوار بر موشک لانگ مارچ ۴ بی به فضا پرتاب کرد.

پرتاب ماهواره‌های گائوفن از موفقیت‌های چین در عرصه فضایی در سال گذشته محسوب می‌شود. پرتاب ماهواره‌های سنجش از دور توسط موشک‌های چینی نیز در برنامه سال ۲۰۲۲ دیده می‌شد، اما گسترش قابل توجه ایستگاه فضایی تیانگونگ از مهم‌ترین برنامه‌های چین بود.

ایستگاه فضایی تیانگونگ کانون اصلی برنامه فضایی چین در سال ۲۰۲۲ بود. در ژوئیه ۲۰۲۲، ماژول ونتیان با موفقیت به ایستگاه پرتاب شد و تنها ۱۳ ساعت بعد به آن متصل شد و تنها چند ماه بعد، در هالووین، ماژول منگتیان نیز پرتاب شد و مونتاژ فاز یک ایستگاه تیانگونگ به پایان رسید.

این ماژول آزمایشگاهی(منگتیان) حدود ۱۷.۹ متر طول، ۴.۲ متر قطر و بیش از ۲۳ تن وزن دارد. ۳۲ متر مکعب فضای داخلی دارد که فضانوردان می‌توانند از آن استفاده کنند. فضاپیما از چهار بخش تشکیل شده است - یک محفظه کار خدمه، یک بخش محموله، یک کابین هوابند و یک ماژول خدمات. در داخل آن ۱۳ کابینت علمی برای نگهداری تجهیزات علمی وجود دارد.

امسال همچنین آغاز سکونت دائمی در آن ایستگاه بود، زیرا چین اکنون از خدمه ثابت در فضا با ماموریت‌های منظم شنژو و ماموریت‌های تامین مجدد تیانژو پشتیبانی می‌کند. سال ۲۰۲۲ چین دو سفینه فضایی سرنشین دار(شنژو چهاردهم و شنژو پانزدهم) را به ترتیب در ۵ ژوئن و ۲۹ نوامبر به فضا پرتاب کرد. در ۳۰ نوامبر، شش فضانورد چینی از این دو مأموریت، لحظه‌ای تاریخی را هنگام ملاقات در داخل ایستگاه فضایی تیانگونگ این کشور رقم زدند. این اولین بار بود که شش چینی به طور همزمان در یک ایستگاه فضایی بودند و اولین گردهمایی دو خدمه چینی در مدار بود. سه فضانورد چینی در سفینه سرنشین‌دار شنژو چهاردهم پس از انجام بسیاری از کارها در طول ماموریت شش ماهه خود در ایستگاه فضایی، در ۴ دسامبر به سلامت به زمین بازگشتند. فضانوردان شنژو پانزدهم نیز قرار است به مدت شش ماه در مدار بمانند تا عملیات مهمی را انجام دهند.

در سال ۲۰۲۲ اولین پرواز موشک لانگ مارچ ۶ای(Long March ۶A) اولین موشک هیبریدی چینی با سوخت جامد- مایع انجام شد. موشک‌های سوخت جامد پس از پروازهای فضایی چین در طول سال گذشته موضوعی پربحث بودند، زیرا Jielong-۳ نیز یک وسیله پرتاب مداری کوچک مبتنی بر سوخت جامد است که در دسامبر ۲۰۲۲ پرتاب شد.

پرتاب ZhuQue-۲ در اواخر دسامبر سال ۲۰۲۲ نیز پربحث بود زیرا این موشکی مبتنی بر سوخت متان بود نه سوخت جامد. در این برنامه شرکت چینی LandSpace تلاش کرد تا دو شرکت آمریکایی فعال در حوزه فضایی Relativity و SpaceX را شکست دهد و یک موشک مبتنی بر سوخت متان را به مدار برساند اما موفق نشد زیرا پس از رخ دادن یک ناهنجاری در مرحله دوم موشک، پرتاب شکست خورد و بنابراین به دست آوردن عنوان پرتاب اولین موشک مبتنی بر متان در مدار هنوز ثبت نشده و ممکن است این اتفاق در سال ۲۰۲۳ رخ دهد.

از ۶۴ پرتاب چین، ۶۲ مورد موفقیت آمیز بود و تنها دو شکست در پرواز موشک Hyperbola-۱ و پرتاب موشک ZhuQue-۲ رخ داد. در ژوئیه ۲۰۱۹، شرکت آی‌اسپیس (iSpace) به نخستین شرکت خصوصی چینی تبدیل شد که با استفاده از موشک سوخت جامد چهار مرحله‌ای هایپربولا۱(Hyperbola ۱)، پرتابی را به مدار زمین انجام داد. از آن زمان به بعد، برخی کارها به خوبی پیش نرفته‌اند و دو شکست در سال ۲۰۲۱ با سومین شکست متوالی در پرتاب ۲۰۲۲ همراه شد.

چهارمین موشک هایپربولا۱ در ۱۳ مه از مرکز پرتاب ماهواره جیوکوان(JSLC) در صحرای گبی پرتاب شد. طبق یک فیلم، همه چیز در اوایل پرتاب به نظر خوب می‌رسید اما به جای تایید پرتاب، سکوت همه جا را فراگرفت. این شرکت مستقر در پکن، مفقود شدن موشک و محموله‌های آن را مورد تایید قرار داد و در ماه اکتبر فاش کرد که این شکست، ناشی از مشکل در سیستم کنترل وضعیت است.

از سال ۲۰۱۴ که چین بخش فضایی خود را به روی سرمایه‌های خصوصی باز کرد، تعدادی از شرکت‌های تجاری چینی ایجاد شدند. این شرکت‌ها تاکنون موشک‌های سوخت جامد ساده‌تر و نسبتا کوچکی را پرتاب کرده‌اند.

در ۱۴ دسامبر وقتی که شرکت لنداسکیپ(Landspace) موشک سوخت مایع ژوک۲(Zhuque۲) خود را به فضا پرتاب کرد، روند این ماجرا تغییر یافت. این پرتاب، نخستین تلاش مداری برای پرتاب موشکی با سوخت متان در جهان بود که می‌توانست شرکت‌هایی مانند(SpaceX)، (Blue Origin) و(United Launch Alliance) را شکست دهد.

با وجود این، ژوک۲ نتوانست به مدار نزدیک شود. مرحله نخست موشک عملکرد خوبی داشت، اما مشکلی که بر مرحله دوم تاثیر گذاشت، باعث شد که ۱۴ ماهواره همراه موشک نتوانند به سرعت مداری دست یابند و در اقیانوس سقوط کردند.

با نگاهی به آینده، سال ۲۰۲۳ مطمئناً سال شلوغ دیگری در پروازهای فضایی چین خواهد بود. با اضافه شدن احتمالی یک تلسکوپ فضایی به ایستگاه، دو ماموریت ارسال خدمه دیگر برای ایستگاه و چندین پرتاب موشک دیگر، سال ۲۰۲۳ مطمئنا سال شلوغی در صنعت فضای چین خواهد بود.

در سال جاری میلادی موشک‌های دیگر نیز می‌توانند وارد بازی شوند. سرعت پرتاب بالا و راکت‌های خانواده لانگ مارچ مانند لانگ مارچ ۱۱، همچنین می‌تواند بار راکت‌های هایپرگولیک را کاهش دهد.

تلسکوپ فضایی نقشه‌برداری چینی یا CSST که Xuntian نیز نامیده می‌شود، قرار است در دسامبر ۲۰۲۳ سوار بر موشک لانگ مارچ ۵ پرتاب شود. این رصدخانه در زبان چینی ماندارین به معنای "کاوش آسمان‌ها"(survey to heavens) است. این تلسکوپ از ابزارهای نوری برای بررسی آسمان و ساختن یک نقشه کیهانی جدید از جهان استفاده خواهد کرد.

میدان دید تلسکوپ فضایی "Xuntian" چین ۳۵۰ برابر از هابل گسترده‌تر است. این تلسکوپ با طولی به اندازه‌ی یک ساختمان سه طبقه، یک دیافراگم ۶.۵ فوتی(۲ متری) دارد. به گفته معاون مدیر رصدخانه ملی نجوم چین(NAOC)، این تلسکوپ کمی کم قطرتر از تلسکوپ فضایی هابل است اما میدان دید گسترده‌ی آن این موضوع را جبران می‌کند.

تلسکوپ چین دارای طراحی غیر آستیگمات(anastigmat) سه آینه‌ای است که می‌تواند تصاویری با کیفیت بالا در میدان دید بزرگ خود ثبت کند. این تلسکوپ همچنین قادر به مدیریت سطوح بالاتری از دقت در اندازه‌گیری‌ نورسنجی، موقعیت و شکل است.

اما آیا این تلسکوپ می‌تواند با جدیدترین رصدخانه فضایی ناسا یعنی تلسکوپ فضایی "جیمز وب" رقابت کند؟

"وب" و تلسکوپ چین اساساً ابزارهای متفاوتی هستند. با این حال، وضوح دید "وب" تقریباً مشابه هابل است، که‌ می‌تواند دستکم در وضوح آن را از تلسکوپ چین عقب بیاندازد. اما به دلیل وجود ابرهای متراکم از غبار، گاز و سایر مواد در جهان‌های بسیار دور، فاصله‌ای که هابل و سایر تلسکوپ‌های نوری می‌توانند رصد کنند، محدود است زیرا نور در طیف مرئی توسط کیهان مسدود می‌شود.

به همین دلیل است که "جیمز وب"‌ برای رصد اختصاصی اجرام در نور مادون قرمز طراحی شده است. این نور می‌تواند از بیشتر بخش‌های جهان بدون از دست دادن اطلاعات قابل توجه عبور کند. لازم به ذکر است که تلسکوپ "وب" نور فرابنفش را نیز تشخیص می‌دهد. تلسکوپ فضایی چین از چهار ابزار خود برای رصد اجرام مختلف در کهکشان راه شیری، مانند نواحی ستاره‌زایی، دنباله‌دارها و سیارک‌ها، تکامل سیاه‌چاله‌ها و کهکشان‌های کلان جرم و حتی تشکیل ستاره‌ها استفاده خواهد کرد. اما این اجرام باید به نسبت نزدیک‌تر باشند تا تلسکوپ چین آن‌ها را ببیند.

از سوی دیگر، تلسکوپ فضایی "جیمز وب" می‌تواند به رصد سال‌های اولیه تشکیل جهان پس از مه‌بانگ و آغاز شکل‌گیری کهکشان‌ها و ستاره‌ها در کیهان بپردازد. باید گفت که "وب" و تلسکوپ چین انواع مختلفی از ابزارهای علمی بسیار پیچیده هستند بنابراین صحیح نیست که دو تلسکوپ بزرگ فضایی که در زمینه‌ی تحقیق و مطالعه در مورد بخش‌های یکسانی از کیهان فعالیت می‌کنند، به رقابت با یکدیگر بپردازند در حالی که چیزهای زیادی برای رصد در کیهان وجود دارد.

اهداف تحقیقاتی تلسکوپ چینی عبارتند از جستجوی ماده تاریک، تحقیق در مورد هسته کهکشان‌ها و کشف و تحقیق در مورد سیارک های نزدیک به زمین. ویژگی منحصر به فرد تلسکوپ Xuntian نزدیکی آن به ایستگاه فضایی تیانگونگ است. این امکان اتصال دوره‌ای تلسکوپ را برای کار و نگهداری فراهم می‌کند. دسترسی آسان‌تر احتمال تکمیل مدت ماموریت برنامه‌ریزی شده توسط تلسکوپ را افزایش می دهد.

مانیتور اجسام متغیر فضایی(SVOM) نیز یک سرمایه گذاری مشترک بین اداره ملی فضایی چین(CNSA) و آژانس فضایی فرانسه(CNES) است. این ابزار یک تلسکوپ پرتو ایکس است که قرار است در اواسط سال ۲۰۲۳ سوار بر موشک لانگ مارچ ۲ سی پرتاب شود و قصد دارد انفجار پرتو گاما ساطع شده از انفجار ستارگان پرجرم را مطالعه کند.

این محموله ۹۵۰ کیلوگرمی قصد دارد امکان تشخیص و موقعیت‌یابی انواع انفجارهای پرتو گاما و تجزیه و تحلیل و خصوصیات دقیق این انفجارها را برای تحقیقات آینده فراهم کند. این یک عملیات برنامه ریزی شده سه ساله است که توسط ایستگاه‌های تحقیقاتی زمینی پشتیبانی می‌شود و داده‌های زیادی را در طول انفجارهای گاما ارائه می‌دهد.

همکاری بالقوه دیگر در سال ۲۰۲۳، کاوشگر اینشتین (Einstein Probe) است که احتمالاً قرار است در اواخر سال ۲۰۲۳ از چین پرتاب شود. این ابزار نیز یک تلسکوپ فضایی است که قصد دارد اشعه‌های پرتو ایکس و الکترومغناطیس و رویدادهای اختلال جزر و مدی را در نزدیکی سیاهچاله ها مشاهده کند.

پس از این پرتاب‌ها نوبت به موشک قدرتمند لانگ مارچ ۹ چین می‌رسد. این موشک تک هسته‌ای با ارتفاع ۱۱۰ متر برای پرتاب حداکثر ۱۵۰ تن محموله به سمت مدار پایینی زمین برنامه‌ریزی شده است که این امر آن را به وسیله پرتابی شبیه استارشیپ تبدیل می‌کند و در حال حاضر پرتاب آن برای سال ۲۰۳۰ یا بعد از آن برنامه‌ریزی شده است.

لانگ مارچ ۹ پس از تکمیل، احتمالا به یکی از بزرگترین و قدرتمندترین پرتابگرهای جهان تبدیل خواهد شد. این موشک فوق سنگین اکنون در آکادمی فناوری سیستم‌های پرتاب چین"(CALT) در پکن در دست تحقیق و توسعه است و انتظار می‌رود حدود سال ۲۰۳۰ عملیاتی شود. به گفته طراحان آکادمی پکن، قطر مرحله اصلی آن حدود ۱۰ متر خواهد بود.

این فضاپیما به قدری قدرتمند خواهد بود که قادر خواهد بود فضاپیماهایی با وزن ترکیبی ۱۴۰ تن را به مدار پایینی زمین منتقل کند و همچنین می‌تواند سفینه‌های فضایی تا وزن ۵۰ تن را برای سفرهای قمری به ماه بفرستد. زمانی که لانگ مارچ ۹ وارد عملیات شود، ظرفیت حمل آن بیش از پنج برابر لانگ مارچ ۵ خواهد بود که در حال حاضر قدرتمندترین موشک چینی است. لانگ مارچ ۹ برای تحقق برنامه‌های جاه‌طلبانه این کشور برای فرود فضانوردانش روی ماه و ارسال فضاپیمای رباتیک بزرگ به اعماق فضا بسیار مهم خواهد بود.