وسواسِ تازه واشنگتن

جمهوری‌خواهان آمریکا پس از کسب اکثریت کرسی‌های مجلس نمایندگان در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره این کشور در نوامبر ۲۰۲۲، در یکی از نخستین اقدامات خود اعلام کردند کمتیه‌ای انحصاری و ویژه برای تمرکز بر چین تشکیل داده‌اند.

این کمیته «رقابت راهبردی میان آمریکا و حزب کمونیست چین» نام دارد و با ۳۶۵ رأی موافق و ۶۵ رأی مخالف تشکل شده؛ آرای بالایی که نشان می‌دهد دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه گرچه این روزها بر سر بسیاری مسائل اختلاف دارند تا جایی که بسیاری از مقامات ارشد این کشور نسبت به بالاگرفتن این تنش‌ها و وقوع جنگ داخلی در آمریکا هشدار می‌دهند، در مقابله و تمرکز نیروها و انرژی‌ها برای مقابله با پیشروی‌های روزافزون چین در حوزه‌های مختلف اشتراک رأی دارند.

به گفته «دیوید مک‌کارتی»، رئیس جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان وظایف این کمیته انتقال مشاغل از چین به آمریکا، تامین امنیت دارایی‌های معنوی و از بین بردن وابستگی این کشور به زنجیره تامین چین خواهد بود.

«خانه چینی»؛ ابتکار دموکرات‌ها

برنامه‌ریزی و طرح‌ریزی برای مقابله با چین هم‌اکنون به اولویت نخست جریان‌های سیاسی در آمریکا تبدیل شده است؛ اگر روزگاری به نظر می‌رسید که دموکرات‌ها رویکردی متفاوت برای مواجهه با پکن دارند تا جایی که انتظار می‌رفت با روی‌کارآمدن دولت بایدن، تنش‌ها بین آمریکا و چین کاهش یابد، اکنون تمام سیاست‌مداران آمریکایی از دو جریان حاکم در مقابله فوری با پیشروی‌های چین هیچ اختلافی ندارند.

پیش از تشکیل کمیته ضدچینِ مجلس جمهوری‌خواه، دموکرات‌های حاضر در کاخ سفید که هم‌اکنون سنا و دولت آمریکا را در اختیار دارند در اواخر آذرماه طرح «خانه چینی» را در وزارت‌خانه آمریکا ارائه کردند.

نشریه پولیتیکو ۲۵ آذرماه به نقل از منابع آگاه اعلام کرد دولت بایدن «خانه چینیی» را راه‌اندازی می‌کند که محور تلاش‌های آن متمرکز بر تقویت توان دیپلماتیک کاخ سفید در رقابت جهانی با پکن است. یک مقام آگاه در وزارت خارجه آمریکا در گفت‌وگو با پولیتیکو اعلام کرد این واحد مستقر در وزارت خارجه برای حذف بن‌بست‌های میان نهادهای دولتیِ بعضاً اضافی طراحی شده و این امکان را در اختیار مقامات آمریکا در وزارت خارجه و دیگر نهادها قرار می‌دهد تا برای شکل‌دهی به سیاست‌ها درباره چین، تبادل اطلاعات کنند.

تأسیس «خانه چینی» بازتاب‌دهنده این احساس و تصور تیم جو بایدن است که بوروکراسی اداری موجود در آمریکا برای مقابله به چالش‌های چندجانبه چین از عرصه تجارت تا قدرت نظامی، به اندازه کافی چابک و سریع نیست. خانه چینی، که به صورت رسمی «دفتر هماهنگی چین» شناخته خواهد شد، جایگزین «میز چین در دفتر امور آسیای شرقی و اقیانوسیه وزارت خارجه» آمریکا می‌شود.

این نهاد جدید وزارت خارجه آمریکا، تقزیبا ۶۰ تا ۷۰ نیروی انسانی استخدام می‌کند؛ از جمله رابطینی از بخش‌های دیگر وزارت خارجه آمریکا مانند دفاتر آفریقا، آمریکای لاتین و همچنین افرادی از سایر ادارات و آژانس‌های دیگر دولت آمریکا که ممکن است بر موضوعاتی مانند فناوری یا سیاست اقتصادی متمرکز هستند.

بر اساس پیش‌نویسی که به دست پولیتیکو رسیده، وندی شرمن، معاون وزیر خارجه قرار است در پیامی خطاب به کارکنان وزارت خارجه بگوید «خانه چینی ظرفیت ما را برای تبادل اطلاعات، تیزکردن پیام‌هایمان افزایش می‌دهد و سازگاری ما با تحولات فوری و بی‌درنگ جهان واقعی بیشتر می‌کند».

افزون بر این، قانون‌گذاران آمریکا در مجلس نمایندگان و سنا اوایل دی‌ماه طرحی را تصویب کردند که از این پس استفاده از شبکه اجتماعی «تیک تاک» در سازمان‌های دولتی آمریکا ممنوع می‌شود.

آتشی که «نانسی دیوانه» روشن کرد

برخی تحلیل‌گران منشاء دور جدید افزایش تنش‌ها بین آمریکا و چین (دست‌کم از نیمه دوم ۲۰۲۲ به این سو) را سفر جنجالی «نانسی پلوسی» دموکرات رئیس پیشین مجلس نمایندگان آمریکا می‌دانند.

پلوسی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا مداوم او را «نانسی دیوانه» خطاب می‌کند، علی‌رغم اعتراض‌ها و هشدارهای مقامات چین، سرانجام شامگاه ۱۱ مرداد وارد جزیره تایوان شد که به گفته مقامات چین، سفر او ناقض سیاست «چین واحد» است؛ سفر رئیس مجلس نمایندگان به تایوان و متعاقب آن سفر دیگر مقامات آمریکا و اروپا به این جزیره خودمختار، تا مدت‌ها خبر نخست و جنجالی رسانه‌های دنیا بود.

چین، تایوانِ خودمختار را بخشی از سرزمین خود می‌داند و رهبران کنونی پکن، برخلاف اسلاف‌شان، آشکارا اعلام کرده‌اند که الحاق تایوان به سرزمین مادری در اولویت برنامه‌هایشان قرار دارد و در این راه اگر لازم باشد از زور و نیروی نظامی هم استفاده خواهند کرد.

پکن بارها به مقامات آمریکایی هشدار داده از ایجاد روابط رسمی با تایوان، ارسال تسلیحات نظامی و حمایت از جریان‌های جدایی‌طلبِ این منطقه، خودداری کنند؛ هشداری که البته از زمان ترامپ به این سو، نادیده گرفته شده است.

اعمال تحریم‌های تازه علیه تایوان و انجام چند رزمایش پیاپی دریایی در اطراف این جزیره که تاکنون هم ادامه دارد، نخستین واکنش‌های عملی و تاکنونیِ پکن به سفر جنجالی مقام سوم ساختار قدرت آمریکا به این جزیره است. مقامات ارشد چین مدام تأکید می‌کنند که «آمریکا و حامیان آن در تایوان، بهای سفر پلوسی به تایوان را خواهند پرداخت».

بهره سخن

تنش کنونی بین آمریکا و چین مثل هر پدیده سیاسی و بشری دیگر، رعدوبرقی در آسمان صاف نیست و قطعاً زنجیره‌ای از رویدادها منجر به وضعیت کنونی شده. به دیگر سخن برای شناخت بهتر وضعیت کنونی و تمرکزِ وسواس‌گونه مقامات و جریان‌های حاکم در آمریکا بر «مسئله چین»، باید آن زنجیره رویدادها را بررسی کرد.

مسئله این است که اقدامات اخیر مجلس نمایندگان و تغییر ساختار وزارت آمریکا برای «مقابله بهتر و چابک‌تر با چین» در زمینه گسترده‌تری صورت می‌گیرد که مقامات چین سفر نانسی پلوسی را «تعرض به حاکمیت و تمامیت ارضی» خود تفسیر می‌کنند و آشکارا به مقامات آمریکا هشدار دادند که پاگذاشتن پلوسی بر روی خاک تایوان، یعنی اعلان جنگ علیه چین؛ جنگی که نیروهای مسلح چین برای رویارویی با آن آماده می‌شوند.

چین دست‌کم در دو دهه اخیر از نظر اقتصادی و امنیتی به آرامی و به دور از چشم‌های ظاهربین، به قدرت دوم جهان دوم تبدیل شده و در برخی از عرصه‌ها حتی قدرت اول جهان را پشت سر گذاشته و به اعتقاد برخی از کارشناسان در آینده‌ای نزدیک جایگزینِ آمریکا خواهد شد؛ تصویری که از مدت‌ها پیش به کابوس مقامات کاخ سفید تبدیل شده و از دولت ترامپ به این سو، چین به تهدید شماره یک آمریکا تبدیل شده و واشنگتن در عرصه‌ها و مناطق مختلف در پی تحدید قدرت و نفوذ پکن است.

از دیدگاه سردمداران نظم کنونی جهان، آنچه چین را خطرناک جلوه می‌دهد، نه تصاحب مقام اول جهان که تلاش آگاهانه و یا ناآگاهانه چینی‌ها برای به‌چالش‌کشیدن و تضعیف قواعد حاکم بر نظم کنونی است؛ قدرت‌گیری و پیشروی هرچه بیشتر پکن در عرصه بین‌الملل، یعنی پس‌رفت و تضعیفِ بیشتر نظم لیبرال-دموکراسی موجود.

چشم‌انداز چنین کابوسی، هیئت حاکمه و نظام سیاسی آمریکا را بر آن داشته که از سال‌ها پیش به صورت جدی و عملی، تقابل با پیشروی چین را در مناطق مختلف جهان آغاز کنند. از آنجایی که آمریکا دریافته برای توقف پیشروی و یا شکست چین، نمی‌توان یک‌تنه با آن روبرو شد، شناسایی نقاط تقابل و اختلاف دیگر کشورها با چین و هم‌گرایی و تمرکز انرژی نیروهای ضدچینی یا اصطلاحاً ائتلاف‌سازی علیه پکن، در سال‌های اخیر یکی از راهکارهای مرسوم و شناخته‌شده یانکی‌ها برای زمین‌زدنِ اژدهای زرد بوده است.