پادشاه اردن: بن سلمان در حال توطئه علیه ما است

پادشاه اردن با اشاره به کوتای ناکام برادرش که با کمک مشاور ولیعهد سعودی انجام شد، بن سلمان را به تلاش برای توطئه علیه اردن و ممانعت از کمک‌های کشورهای عربی به امان متهم کرد.

به گزارش ایسنا، به نوشته روزنامه الاخبار چاپ لبنان، اردن سال‌ها است با شرایط بدی در سطوح مختلف به ویژه در سطح اقتصادی مواجه است و به نظر می‌رسد که این شرایط نتیجه تحریم اعلام نشده‌ای با مداخله آمریکا و عربستان و با هدف تحمیل دستورکار خاصی به اردن است. دستورکاری که عبدالله دوم، پادشاه اردن یک سال قبل آشکارا در مقابل جمعی از چهره‌های رسانه‌ای اردن از آن سخن گفت و جارد کوشنر، داماد رئیس جمهور سابق آمریکا را به تلاش برای اعمال آن متهم کرد، همچنین عبدالله دوم افشا کرد که محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در حال توطئه علیه اردن است و از کمک‌های کشورهای عربی برادر به اردن جلوگیری می‌کند. اظهارات پادشاه اردن درباره وضعیت کشورش در تمامی سطوح اشاره دومنظوره‌ای به معامله قرنی دارد که کوشنر قصد تحمیل آن به امان را داشت و همچنین به کودتای ناکام شاهزاده حمزه، برادر پادشاه اردن اشاره دارد که با کمک باسم عوض الله، مشاور بن سلمان انجام شد، او که در حال حاضر در بازداشت مقامات اردنی است، حلقه اتصال میان ولیعهد سعودی و شاهزاده حمزه محسوب می‌شود، گرچه ریاض تلاش کرد مدرکی دال بر مداخله او در این کودتا برجای نماند.

پادشاه اردن همزمان با روی‌گردانی از عربستان، در راستای تقویت روابط خود با محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات و لغو محاصره اعلام نشده علیه کشورش که به کمک‌های خارجی متکی است، تلاش کرد. این تحولات در حالی رخ دادند که ویژگی‌های اردن جدید که هنری ووستر، سفیر آمریکا در امان شرح داده، در حال شکل‌گیری بوده و نشانه‌های بسیار منفی را بروز می‌دهد که از جمله آنها افزایش نرخ بیکاری تا ۵۰ درصد، گسترش اسلحه در دست شهروندان، رشد پدیده تحمیل حق امتیاز، افزایش رجوع اردنی‌ها به قبایل خود بر اساس قانون و استمرار تبعیض میان اردنی‌های فلسطینی‌الاصل و اردنی‌های قبایل شرق این کشور هستند، علاوه بر آنها اخیرا تظاهرات اعتراضی در برخی استان‌ها به ویژه معان، الطفیله و الزرقاء در اعتراض به وخامت شرایط اقتصادی و استمرار بازداشت‌های سیاسی برگزار شدند.

از آنچه بیان شد، اینگونه به نظر می‌رسد که قرارداد صلح با دشمن اسرائیلی دیگر برای اردن سودمند نیست، اردن از سال‌ها قبل تا حاکمیت ملک عبدالله یکی از کشورهایی است که به عنوان مانعی در برابر طرح‌های جدید اسرائیلی و آمریکایی به ویژه در رابطه با مناطق اشغالی فلسطین و به طور مشخص مسجد الاقصی ایستاده است. و از آنجایی که مشروعیت حاکمیت اردن در نظر بسیاری از اردنی‌ها به قیمومیت اردن بر حرم قدسی منوط است، طبیعی است که ائتلاف راست اسرائیلی حاکم برای عبور از طرح‌هایش جهت تغییر وضعیت موجود در حرم قدسی، به رها شدن از آن بیندیشد، بنابراین آنگونه که به نظر می‌رسد، بهترین گزینه برای آن تضعیف حاکمیت اردن و ایجاد آشوب در این کشور است.

در ادامه خلاصه‌ای از محتوای اسناد محرمانه از اظهارات ملک عبدالله آورده شده است:

عبدالله دوم در دیداری با چهره‌های رسانه‌ای اردن در فوریه ۲۰۲۲ نارضایتی جدی خود را از روند طرح‌های رسانه‌ای علیه شخص خود و خانواده حاکم در اردن به ویژه ملکه رانیا، همسرش در ارتباط با موجودی حسابش در یکی از بانک‌های سوئیسی ابراز داشت. برخی از آنهایی که در این دیدار حضور داشتند، گفتند، ملک عبدالله گفت، تلاشی برای دیکته دستورکار مشخصی به اردن انجام شد و اردن هرگز به توطئه‌کنندگان اجازه نخواهد داد آن را در هم بشکنند. زمانی که از او درباره هویت کسانی که توطئه کرده و یا می‌کنند، سوال شد، او از کوشنر نام برد. همچنین او از یک کشور عربی بزرگ یاد کرد و دوباره گفت، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در حال توطئه علیه اردن است و مانع کمک‌های کشورهای عربی برادر به اردن می‌شود، در مقابل پادشاه اردن در همین دیدار اشاره‌های مثبتی به امارات، کویت و عراق داشت.

دستگاه‌های امنیتی اردن در این مورد که باسم عوض الله، مشاور ولیعهد سعودی پیش از بازداشتش در بهار سال گذشته پیوندی میان بن سلمان و شاهزاده حمزه بوده که علیه برادرش شورش کرد، ابراز تردید کردند، دراین چارچوب میرزا حسن، مدیر اجرایی بانک جهانی ژوئن ۲۰۲۱ اطلاعاتی را به یک مسؤول کشورهای حوزه خلیج فارس انتقال داد مبنی بر اینکه عربستان از ایده کودتا علیه عبدالله دوم حمایت نکرد؛ اما با آن مخالفت هم نکرد، میرزا حسن افزود: عوض‌ الله به شاهزاده امیر گفت که حمایت عربستان از عملیات را تضمین می‌کند و در عین حال هشدار داد که عربستان نمی‌خواهد شواهدی از دست داشتنش در این عملیات وجود داشته باشد، مدیر اجرایی بانک جهانی در ادامه گفت، فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان در سفر خود به اردن در پی ناکام ماندن کودتای شاهزاده حمزه و بازداشت عوض‌ الله، این وزیر سعودی با وجود نزدیکی عوض‌الله به بن سلمان تاکید کرد که او نماینده عربستان نیست. اما تفسیر دیگری از آن ارائه کرد و گفت، کودتا فاصله چندانی با معامله قرن ندارد و کوشنر از پادشاه اردن به دلیل همکاری نکردنش با او در تصویب طرح معامله قرن به شدت ناراضی است، و نکته دیگری که باید به آن اشاره شود اینکه هیئتی از اطلاعات عربستان قصد مداخله در تحقیقات پرونده را داشتند؛ اما بی‌فایده بود.

از سوی دیگر، در یک گزارش دیپلماتیک تهیه شده از سوی یک کشور حوزه خلیج فارس در ابتدای سال ۲۰۱۹ آمده است، ولیعهد سعودی برای لغو قیمومیت اردن بر قدس به نفع عربستان تلاش می‌کند، در ادامه نیز با توجه به روند عادی‌سازی رسمی رباط با تل‌آویو، نگرانی‌هایی در خصوص تلاش مراکش برای کنترل بر مقدسات اسلامی موجود در قدس اشغالی ایجاد شدند، به ویژه که پادشاه مراکش ریاست کمیته قدس را در سازمان همکاری اسلامی در اختیار دارد. همچنین برخی دیپلمات‌های آگاه از وضعیت اردن، از افزایش مداخله‌های خارجی در امور داخلی آن گفتند که شامل بررسی راه‌حل‌های مساله فلسطین از طریق معامله قرن توسط آمریکا و خطرات این اقدام برای آینده اردن به عنوان کشور جایگزین برای فلسطینی‌ها و پایان رقابت منطقه‌ای برای ایجاد اهرم‌های فشار در اردن هستند. در چارچوب ارائه شده، رقابت میان عربستان و امارات از یک سو و قطر و ترکیه از سوی دیگر قرار می‌گیرد که به گفته برخی دیپلمات‌ها در آنها از برخی از مخالفان اردنی که در خارج از این کشور فعالیت دارند، استفاده می‌شود.

با این وجود، همگرایی روبه‌فزونی میان اردن و امارات به موازات روی گردانی اردن از عربستان محقق شد، پادشاه اردن در ژوئیه ۲۰۲۰ که روابط اردن با عربستان از زمان ولیعهدی بن سلمان، دستخوش تحولاتی شد، در چارچوب تلاش برای باز نگه داشتن پنجره ارتباطات با امارات، سفر فوری به ابوظبی داشت. در یک گزارش دیپلماتیک عنوان شد، هدف از این سفر نزدیک شدن به محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات بود (که در آن زمان ولیعهد ابوظبی بود) زیرا در بن سلمان نفوذ داشت، می‌بینیم که بعد از بازگشت عبدالله دوم از امارات، دادستانی کل حکمی برای توقف کار اتحادیه معلمین صادر کرد، اتحادیه‌ای که گروه اخوان المسلمین نفوذ قابل توجهی در آن دارد. همچنین دادگاه تجدیدنظر با صدور حکمی اخوان المسلمین را فاقد هویت قانونی و حقوقی دانست، اخوان فعالیت سیاسی خود را از طریق حزب جبهه کار اسلامی انجام می‌دهد. در همین چارچوب اطلاعاتی منتشر شد مبنی بر اینکه ملک عبدالله ژوئن ۲۰۲۲ از دستگاه اطلاعات کل خواست فعالیت‌های اخوان را زیر نظر بگیرد و برای توقیف آنها هر زمان که نیاز شد، آماده شود. بخشی از نگرانی‌های عبدالله دوم از این احتمال استفاده اخوان از گزارش شرایط دشوار اردن برای تقویت حضور خود در این کشور نشأت می‌گیرد. در این زمینه می‌توان به انتخابات اتحادیه وکلا که به پیروزی یکی از وکلای وابسته به اخوان منجر شد و نیز استمرار حمایت‌های مالی برخی جمعیت‌های آن از سوی برخی منابع حوزه خلیج فارس اشاره کرد.

هنری ووستر، سفیر آمریکا در اردن در اظهارات خود در یکی از کمیته‌های کنگره در مه ۲۰۲۰ درباره روابط آمریکا و اردن از عبارت اردن جدید استفاده کرد؛ اقدامی که با توجه به فضای سیاسی مبهم ناشی از طرح معامله قرن تفسیرهای متعددی داشت، همچنین باید این نکته را یادآور شد که سفارت آمریکا در امان پس از خروج آلیس ولز، سفیر سابق به مدت سه سال در سطح کاردار باقی ماند، دولت آمریکا از شرایط سخت اردن برای تبدیل اراضی ‌آن به پایگاهی برای حمایت از نیروهایش در منطقه و نیز تشویق آن به اجرای طرح‌های عادی‌سازی مشابه توافقنامه همکاری با رژیم صهیونیستی در دو حوزه آب و برق استفاده می‌کند. این امر اعتراض‌هایی را به دنبال داشت که مهمترین آنها بیانیه مشترک ۱۴۸ چهره سیاسی، حقوقی و قومی در سپتامبر ۲۰۲۲ برای اعلام مخالفت با توافق بودند.

همچنین در یک گزارش دیپلماتیک عربی در سپتامبر ۲۰۲۲ به وخامت نگران‌کننده شرایط اقتصادی و اجتماعی اردن اشاره شده است؛ وخامتی که برخی از نمودهای آن با افزایش نرخ بیکاری (در یک گزارش بین‌المللی ۵۰ درصد تخمین زده می‌شود)، گسترش سلاح میان مردم، توسعه پدیده تحمیل حق امتیاز، افزایش رجوع اردنی‌ها به قبایل خود بر اساس قانون و استمرار تبعیض میان اردنی‌های فلسطینی‌الاصل و اردنی‌های قبایل شرق این کشور هستند و علاوه بر آن اخیرا تظاهرات اعتراضی در برخی استان‌ها به ویژه معان، الطفیله و الزرقاء در اعتراض به وخامت شرایط اقتصادی و استمرار بازداشت‌های سیاسی شکل گرفتند.