هشدار نسبت به مصرف خودسرانه "ریتالین" و بروز اعتیاد

متخصص روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با هشدار نسبت به مصرف خودسرانه داروی ریتالین، گفت: هنگامی که افراد بدون داشتن اختلال بیش فعالی یا نقص توجه، اقدام به مصرف ریتالین می‌کنند مغز خود را در معرض ماده‌ای غیر ضروری قرار می‌دهند که نه تنها به بهبود توجه و تمرکز در آنها کمکی نمی‌کند، بلکه آنها را زمینه ساز اعتیاد به آن ماده می‌کند.

به گزارش ایسنا، دکتر امین ماهورام با اشاره به این‌که ریتالین دارویی از گروه داروهای محرک است، اظهار کرد: نامگذاری این گروه دارویی به این دلیل است که در سیستم عصبی مرکزی بدن باعث افزایش فعالیت و به دنبال آن، اثرات آنها پدیدار می‌شود.

وی با بیان اینکه ریتالین یک نام تجاری است و نام علمی ماده شیمیایی موجود در ریتالین متیل فنیدیت است، به خانواده‌هایی که کودک بیش فعال یا مبتلا به نقص توجه و تمرکز دارند، توصیه کرد: هم عدم مصرف این دارو در صورت لزوم و هم مصرف خودسرانه‌ آن بدون تجویز پزشک، پایه‌گذار مشکلاتی بعدی برای افراد است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با بیان این‌که از جمله اثرات درمانی ریتالین بر بدن می‌توان به اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه اشاره کرد، گفت: اختلالات خواب، اختلالات خلقی و اختلال کنترل تکانه و مشکلاتی در توجه و تمرکز از جمله موارد تجویز این دارو توسط پزشک است.

وی خاطرنشان کرد: مغز انسان برای این‌که بتواند بر روی فعالیتی که با آن مواجه است تمرکز کند، نیازمند گروهی از مواد شیمیایی و فرآیندهای مغزی است؛ بنابراین کمبود یا نقص هر کدام از این پیش زمینه‌ها می‌تواند باعث اختلال در توجه و تمرکز فرد شود.

ماهورام با تاکید بر این‌که فردی که با مشکل در توجه و تمرکز روبه‌رو است ممکن است دچار مشکلاتی در خلق (افسرگی یا شیدایی)، اضطراب زیاد، وسواس فکری یا اختلالات دیگر باشد، ادامه داد: گروهی از افراد هم در توجه و تمرکز مشکل دارند و همزمان دچار اختلالی به نام بیش فعالی یا نقص توجه هستند.

وی با اشاره به این‌که تشخیص اینکه چه چیزی باعث ایجاد مشکل در توجه و تمرکز شده است با روانپزشک است، خاطرنشان کرد: روانپزشک پس از اخذ شرح حال کامل از خود فرد یا اطرافیانش، می‌تواند علت مشکل در توجه و تمرکز را شناسایی کند.

او ادامه داد: ممکن است روانپزشک طی بررسی‌ها متوجه شود علت مشکل در توجه و تمرکز فرد، اختلال بیش فعالی و یا نقص توجه است، در این صورت استفاده از ریتالین می‌تواند یکی از گزینه‌های درمانی باشد.

وی با بیان این‌که ریتالین، درمان مشکل توجه و تمرکز در مواردی است که علت مشکل، اختلال بیش فعالی و نقص باشد، گفت: به طور مثال فردی را در نظر بگیرید که به‌دلیل اضطراب زیاد، قادر به تمرکز کردن نیست، این تجربه‌ای است که احتمالا بسیاری از ما با آن مواجه بوده یا هستیم، در زمانی که فرد اضطراب زیادی را تجربه می‌کند یکی از فرآیندهای مغزی دخیل در تمرکز دچار مشکل می‌شود و فرد تمرکز خود را از دست می‌دهد؛ چیزی که در این مرحله می‌تواند به فرد در حفظ تمرکز کمک کند، کاهش اضطراب از طریق انواع روش‌های درمان اضطراب است. چنانچه این فرد برای بهبود تمرکز خود اقدام به مصرف قرص ریتالین کند همانند راننده‌ای عمل کرده که برای حرکت کردن خودرویی با لاستیک پنچر، بنزین بیشتری به درون باک خودرو می‌ریزد، طبیعی است که نباید انتظار داشته باشیم این خودرو حرکت کند، فرد مضطرب (یا فردی با هر اختلال دیگری بجز بیش‌فعالی و نقص توجه) با مصرف ریتالین همچون همان راننده عمل کرده است.

این روانپزشک با اشاره به اینکه ریتالین با توجه به مکانیسم اثر خود، تنها برای افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی ونقص توجه موثر است، ادامه داد: ریتالین در سایر مواردی که باعث مشکل در توجه و تمرکز می‌شوند کمکی نخواهد کرد.

وی در پاسخ به این سوال که مصرف خودسرانه ریتالین، چه ضررهایی دارد؟ گفت: ریتالین مثل هر ماده‌ دیگری که وارد بدن می‌شود آثاری بر بدن می‌گذارد، اول اینکه در گروهی از بیماری‌ها ریتالین منع مصرف دارد، پس نمی‌توان اصولا آن را برای عده‌ای تجویز کرد، زیرا خطراتی جدی را متوجه سلامت می‌کند ضمن اینکه عوارض عمومی ریتالین می‌تواند برای افراد دردسرساز شود.

وی اضافه کرد: عوارضی مثل اختلال در خواب، اختلال در اشتها، تحریک پذیری، مشکلات گوارشی و عوارض قلبی یا عروقی از دیگر مشکلاتی است که مصرف خودسرانه ریتالین ایجاد می‌کند.

وابستگی افراد به مصرف یا همان اعتیاد به دارو از دیگر مشکلات مصرف ریتالین است که دکتر ماهورم به آن اشاره کرد و افزود: با توجه به مکانیسم اثر ریتالین، یکی از اثرات دیگری که این دارو در بدن ایجاد می‌کند احساس سرخوشی اولیه به دنبال مصرف است، این احساس سرخوشی ناشی از افزایش ناگهانی سطح دوپامین در مغز است.

وی گفت: هنگامی که افراد بدون داشتن اختلال بیش فعالی یا نقص توجه اقدام به مصرف ریتالین می‌کنند مغز خود را در معرض ماده‌ای غیر ضروری قرار می‌دهند که نه تنها به بهبود توجه و تمرکز در آنها کمکی نمی‌کند، بلکه آنها را زمینه‌ساز اعتیاد به آن ماده می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: اعتیاد به ریتالین به معنی افزایش تدریجی مصرف آن در طول روز تا جایی است که برای بدن کاملا زیان‌آور شده و حتی می‌تواند منجر به مرگ فرد شود؛ بنابراین تفاوت زیادی بین مصرف کنترل شده و تحت نظر پزشک با مصرف خودسرانه‌ ریتالین وجود دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با انتقاد از این‌که برخی خانواده‌ها تجویز علمی ریتالین را مترادف اعتیاد به این دارو می‌دانند، تاکید کرد: این دارو هم مثل سایر داروها آثار مثبتی دارد که مصرف نظارت شده‌ آن در بهبود تمرکز و عملکرد تحصیلی و رفتاری کودکان اثرات مثبتی خواهد داشت.

او به خانواده‌هایی که کودک بیش فعال یا مبتلا به نقص توجه و تمرکز دارند، توصیه کرد: هم عدم مصرف این دارو در صورت لزوم و هم مصرف خودسرانه‌ آن بدون تجویز پزشک، پایه‌گذار مشکلاتی بعدی برای افراد است.

وی خاطرنشان کرد: به‌ صورت خلاصه می‌توان گفت که مشکل در توجه و تمرکز موضوعی جدی در زندگی افراد است که خصوصا در بعضی از مراحل زندگی مثل دوران مدرسه و دانشگاه اهمیتی دوچندان دارد، هنگامی که فردی دچار مشکل در تمرکز می‌شود لازم است از متخصصان این حوزه، یعنی روانپزشکان کمک بگیرد.

ماهورام ادامه داد: روانپزشک پس از انجام بررسی‌ها، علت مشکل در تمرکز را یافته و اقدام به درمان آن می‌کند، اگر علت، اختلال بیش فعالی یا نقص توجه باشد ممکن است برای درمان از ریتالین استفاده کند، چون این استفاده الزام علمی داشته و تحت نظر متخصص است جای نگرانی چندانی از بابت اعتیاد به ریتالین وجود ندارد و فرد از اثرات مثبتی که این دارو بر توجه و تمرکزش خواهد داشت، سود خواهد برد؛ به شکلی که می‌تواند مسیر زندگی فرد را متحول کند و اگر علت مشکل در تمرکز، مسایل دیگری باشد، روانپزشک اقدام به درمان آنها خواهد کرد و در این حالت نیازی به ریتالین نیست و مصرف خودسرانه ریتالین نه تنها کمکی به بهبود توجه و تمرکز نمی‌کند، بلکه فرد را درگیر عوارض آن و همچنین اعتیاد به آن خواهد کرد.

بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، وی در پایان، تاکید کرد: بهترین اقدام در هنگام مواجهه با مشکلات مربوط به توجه و تمرکز در خود یا فرزندمان، مراجعه به روانپزشک و عمل به توصیه‌هاست.