ارائه مدلی برای بهبود دسترسی قطارهای متروی تهران

به گزارش صنعت نیوز، برنامه‌ریزی حرکت و تعمیر و نگهداری قطارهای مترو دارای اهمیت بسیاری در زنده و پویا نگه داشتن این وسیله مهم حمل و نقل شهری است. محققان کشور در یک پژوهش، مدلی را برای بهینه‌سازی این موضوع ارائه داده‌اند.

یکی از مواردی که به حل بحران ترافیک در شهرهای بزرگ کمک می‌کند، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی است. درواقع حمل و نقل عمومی تأثیر بسزایی در کاهش ترافیک شهرها دارد. یکی از محبوبترین روش‌های حمل و نقل عمومی در جهان مترو است. مترو در مقایسه با اتومبیل‌های شخصی و سایر روش‌های حمل و نقل عمومی برای حمل و نقل مسافران دارای مزایایی همچون ایمنی بالاتر، راحتی بیشتر مسافران، سازگاری بیشتر با محیط زیست، سرعت بالاتر و قیمت پایین‌تر است. به همین دلیل تعداد مسافران بسیار زیادی با استفاده از آن جا به جا می‌شوند و لذا افزایش عملکرد مترو برای دولت‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

به گفته محققان، به منظور دستیابی به عملکرد بالاتر و بهتر در سیستم مترو، باید قابلیت دسترسی قطارها را افزایش داده و تأخیر در زمان‌های رفت و آمد آن‌ها را کاهش دهیم. یکی از روش‌های قابل ملاحظه برای افزایش قابلیت دسترسی قطارها، افزایش تعداد ناوگان است. اما افزایش تعداد ناوگان برای دولت‌ها بسیار هزینه‌بر خواهد بود. لذا با نگاه دقیق‌تر به روش‌های کاهش هزینه‌های متحمل شده، می‌توان فهمید که برنامه‌ریزی مناسب زمان‌بندی تعمیرات و نگهداری به طور چشمگیری از هزینه‌های تملک ناوگان جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، برنامه‌ریزی صحیح عملیاتی سرویس قطارها منجر به توقف کمتر و در دسترس بودن هرچه بیشتر قطارها می‌شود.

در همین رابطه، یک مطالعه توسط پژوهشگران دانشگاه علم و صنعت ایران انجام شده است که در آن، با هدف بیشینه‌سازی قابلیت دسترسی قطارها، برنامه‌ریزی زمان‌بندی تعمیرات و نگهداری قطارهای مترو مورد بررسی قرار گرفته است.

در این پژوهش، محققان از یک مدل برنامه‌ریزی خطی برای برنامه‌ریزی زمان‌بندی تعمیرات و نگهداری قطارهای خط ۲ مترو تهران استفاده کرده‌اند.

این مدل شامل دو تابع هدف است. تابع هدف اول سعی می‌کند تعداد فعالیت‌های تعمیرات و نگهداری را بیشینه کند و تابع هدف دوم سعی می‌کند روزانه تعداد قطار کم‌تری به واحد تعمیرات و نگهداری فرستاده شود.

طبق نتایج ارائه شده در این تحقیق، می‌توان بهبود حدود ۲۱ درصدی را در خط ۲ مترو تهران ارائه کرد. به عبارت دیگر با استفاده از این مدل می‌توان قابلیت دسترسی قطارها را ۲۱ درصد افزایش داد.

به گفته محسن پورسید آقایی، محقق دانشکده‌ راه آهن دانشگاه علم و صنعت ایران و همکارش، «طبق نتایج ما، تحلیل حساسیت‌ها نشان می‌دهند که می‌توان قابلیت دسترسی قطارها را افزایش داد. این افزایش بدان معناست که خط ۲ مترو تهران یا باید در برخی زمان‌ها از تعداد قطار کمتری استفاده کند یا این‌که حداقل تعداد قطارهای در دسترس را افزایش دهد».

آن‌ها می‌گویند: «خط ۲ متروی تهران از ۴۲ قطار استفاده می‌کند که در ساعات اوج شلوغی نیازمند است تا ۳۰ قطار در خط باشند. طبق نتایج به دست آمده در پژوهش ما، مترو می‌تواند خط ۲ را با ۳۳ قطار اداره کند و ۹ قطار دیگر را به خطوط دیگر اختصاص بدهد؛ یا این که با ۴۲ قطار، خط را اداره کند به شرطی که حداقل تعداد قطارهای در دسترس را از ۳۰ قطار به ۳۹ قطار افزایش دهد».

مجریان این تحقیق اشاره کرده‌اند که محدودیت‌های عملیاتی مدل فوق شامل طول زمان انجام فعالیت‌های تعمیرات و نگهداری، چرخه‌های زمانی فعالیت‌های تعمیرات و نگهداری، ظرفیت تیم‌های خدمه‌ تعمیرات و نگهداری و حداقل تعداد قطارهای در دسترس در خط بوده است که باید در تحقیقات بعدی به آن‌ها توجه کرد.

این یافته‌های پژوهشی را مجله علمی شریف - مهندسی صنایع و مدیریت متعلق به دانشگاه صنعتی شریف منتشر کرده است.