چطور ممکن است در برآورد خطر زلزله تهران اشتباه کنیم؟

اگر تمام کاتالوگ زلزله‌های محدوده تهران به همراه زلزله تاریخی آن لحاظ می‌شد و این نکته در نظر گرفته می‌شد که هر سال جنوب البرز حدود ۱ سانتی‌متر در سال بالا می‌رود هرگز چنین بی‌احتیاطی در رد احتمال زلزله با بزرگای ۷ یا بیشتر در محدوده شهری تهران رخ نمی‌داد.

مهدی زارع پژوهشگر زلزله در اعتماد نوشت: اخیرا در تهران مطرح شد که در داخل محدوده شهر تهران انتظار زمین‌لرزه‌ای با بزرگای ۷ بسیار بعید است.

دلیل این اظهارنظر چه بود؟ استفاده از کاتالوگ زلزله مربوط به حدود ۳۰‌ساله اخیر. اگر تمام کاتالوگ زلزله‌های محدوده تهران به همراه زلزله تاریخی آن لحاظ می‌شد و این نکته در نظر گرفته می‌شد که هر سال جنوب البرز حدود ۱ سانتی‌متر در سال بالا می‌رود هرگز چنین بی‌احتیاطی در رد احتمال زلزله با بزرگای ۷ یا بیشتر در محدوده شهری تهران رخ نمی‌داد.

آیا همه این ۱ سانتی‌متر بالا آمدن برای یک گسل است یا اینکه باید این میزان جابه‌جایی میان چند گسل سرشکن شود، مثلا 4 میلیمتر به گسل مشا و 3 میلیمتر به گسل شمال تهران و بقیه به سایر گسل‌ها مربوط باشد. ولی بحث کلی این است که جنوب البرز حدود سالی ۱ سانتی‌متر نسبت به دشت جنوبی تهران (دشت ساوه) به بالا می‌رود.

همین جزییات است که به منشأ خطا در نقشه‌های پهنه‌بندی خطر تبدیل می‌شود. یک سناریو هم وجود دارد که چند راندگی پیشانی گسل شمال تهران، یعنی گسل نیاوران و گسل طرشت (یا پردیسان) در حال‌جابه‌جایی هستند. 

زمین‌لرزه‌های قهرمان‌مرش ۲۰۲۳، ازگله سرپل ذهاب ۲۰۱۷، توهوکو۲۰۱۱، ونچوان۲۰۰۸ و هاییتی۲۰‍‍۱۰ نشان می‌دهند که پهنه‌بندی خطر محدودیت‌های زیادی دارد و راه طولانی برای تدقیق این نقشه‌ها در پیش است. داده‌های بیشتر از سوابق زمین لرزه‌های دیرینه، ژئودزی به مدل‌سازی گسلش و در نظر گرفتن عدم قطعیت کمک خواهد کرد.