احتیاط؛ اندکی پرستار مشغول کارند!

با پذیرفتن گزاره «انسان جایز الخطاست» می‌توان گفت هیچ شغل و حرفه‌ای را نمی‌توان از خطای شغلی مستثنا دانست، با این حال، تأثیر خطا در هر شغل بر میزان آسیب‌پذیری مخاطبان آن با یکدیگر متفاوت است. در این میان بخش قابل ملاحظه‌ای از خطاها در حوزه سلامت توسط کادر پرستاری رخ می‌دهد؛ صاحبان حرفه‌ای که مسئولیت مهم حفظ ایمنی بیمار را در فرایند مراقبت بر عهده دارند.

به گزارش ایسنا، روزنامه قدس به مناسبت روز پرستار گفت‌وگویی را با دبیرکل خانه پرستار ایران درباره زیروبم‌های این حرفه انجام داده که در ادامه می‌خوانید:

خطاهای پرستاری پیامدهای ناگواری ازجمله به خطر افتادن سلامت و بروز آسیب جدی و یا معلولیت، طولانی شدن دوره درمان بیماری، افزایش هزینه‌های درمانی و سلب اعتماد از کارکنان و مراکز درمانی را به دنبال دارد.ایجاد استرس و تعارضات اخلاقی در پرستاران و مواردی مانند آسیب شدید به بیمار و حتی مرگ می‌تواند از نتایج جبران‌ناپذیر خطاهای پرستاری باشد.

شیفت‌های متوالی، کمبود کادر پرستاری، کار شبانه، غیرقابل پیش‌بینی بودن وضعیت بیماران و بخش،  تمدید قوا نکردن و نداشتن استراحت کافی موجب خستگی روحی و روانی پرستاران و افزایش احتمال بروز خطاهای کاری آن‌ها می‌شود. علاوه بر این، مواردی همچون ثبت در زمان نامناسب، استفاده از واژه‌های مبهم یا اشتباه و نداشتن صراحت در نگارش گزارش پرستاری و مامایی، مهم‌ترین علت خطاها در پرستاران و ماماهاست.

کمبود ۷۰ هزار نیروی پرستاری 

محمد شریفی مقدم؛ دبیرکل خانه پرستار ایران با اشاره به اینکه پرستاران در مواجهه مستقیم با بیماران قرار دارند، می‌گوید: با وجود کمبود پرستار در بیمارستان‌های کشور، بخش قابل توجهی از خدمات بهداشتی و درمانی بیمارستان‌ها توسط پرستاران به بیماران ارائه می‌شود. به همین دلیل خطرات شغلی این گروه بیشتر از دیگر اعضای کادر درمان است و این موضوع احتمال بروز خطا در حرفه پرستاری را افزایش می‌دهد. به گفته وی، وزارت بهداشت کمبود پرستار را قبول دارد و بر اساس اعلام معاون پرستاری، برای رسیدن به حداقل استانداردهایی که از سوی سازمان جهانی بهداشت اعلام شده، ما ۷۰هزار نیروی پرستار کم داریم. بنابراین با توجه به کمبود پرستار در بیمارستان‌ها، افزایش خطای پرستاری اجتناب‌ناپذیر است. 

دبیر کل خانه پرستار ایران با اشاره به پژوهش‌های متعددی که در حوزه شغلی پرستاری انجام شده، می‌افزاید: نتایج پژوهشی که در یکی از بیمارستان‌ها انجام شده، نشان می‌دهد اگر به یک بخش بیمارستان سه پرستار اضافه شود، مرگ‌ومیر بیماران آن بخش در مقایسه با قبل کاهش می‌یابد.

سنگینی کارِ دو پرستار بر دوش یک پرستار

شریفی مقدم ادامه ‌می‌دهد: با توجه به استاندارد اعلام شده از سوی وزارت بهداشت برای به‌کارگیری نیروی پرستاری در بخش‌های مختلف بیمارستان‌ها، در بخش‌های «آی‌سی‌یو» به ازای هر تخت آی‌سی‌یو باید چهار تا پنج نیروی پرستار به‌کار گرفته شود، یعنی اگر بخشی ۳۰ تخت آی‌سی‌یو دارد، برای ارائه خدمات حداقلی -در سه شیفت کاری- باید ۱۲۰پرستار داشته باشد. اما واقعیت این است تعداد پرستاران ما در بیمارستان‌ها با حداقل‌هایی که از سوی وزارتخانه اعلام شده بسیار متفاوت است. به عنوان نمونه، بخش آی‌سی‌یو یکی از بیمارستان‌های تهران، با دارا بودن ۳۰تخت آی‌سی‌یو ۶۰ پرستار دارد. در حالی که این بخش برای ارائه خدمات حداقلی باید ۱۲۰ پرستار داشته باشد. زیرا در بخش‌های آی‌سی‌یو همراه بیماران اجازه حضور ندارند و مسئولیت صفر تا صد رسیدگی به بیماران بر عهده پرستاران است، به همین دلیل براساس استانداردهای تعیین شده، در نهایت هر پرستار می‌تواند به دو بیمار آی‌سی‌یو رسیدگی کند. متأسفانه در بیمارستان‌های ما به دلیل بی‌توجهی به پیامدهای کمبود نیروی پرستاری، به هر پرستار آی‌سی‌یو مسئولیت رسیدگی و ارائه خدمات تخصصی به پنج بیمار را محول کرده‌اند. 

وی با اشاره به اینکه کمبود پرستار در دیگر بخش‌های بیمارستان‌ها وخیم‌تر از بخش‌های آی‌سی‌یو است، می‌گوید: در بسیاری از بخش‌ها یک پرستار مسئولیت رسیدگی همزمان به ۱۰ بیمار را دارد. بنابراین، در شرایطی که هر پرستار حداقل کارِ دو پرستار را انجام می‌دهد، باید شاکر باشیم که تاکنون درمان بیماران روی زمین نمانده است.

یکی از دلایل مرگ و میر بیماران 

این مسئول می‌افزاید: سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده استاندارد نسبت پرستار به تخت بیمارستانی به ازای هر هزار نفر جمعیت ۵.۶ پرستاراست، اما گزارش آماری کشورهای مختلف پایین‌ترین نسبت پرستار به تخت بیمارستانی را به ازای هر هزار نفر سه پرستار و بالاترین تعداد را ۱۲ پرستار نشان می‌دهد. این در حالی است که در ایران نسبت پرستار به تخت بیمارستانی ۱.۵ نفر به ازای هر هزار نفر جمعیت است حال آنکه به لحاظ علمی ثابت شده اگر تعداد پرستار نسبت به تخت از تعداد استاندارد آن کمتر شود، آمار مرگ و میر بیماران افزایش می‌یابد. شریفی مقدم مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر افزایش خطای پرستاری را فشار کار مضاعف پرستاران در بیمارستان‌های کشور می‌داند و در ادامه‌ می‌افزاید: سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده کف به‌کارگیری پرستار نسبت به هر هزار نفر جمعیت، سه پرستار است و هر چه تعداد پرستاران کمتر باشد به همان نسبت مرگ و میر بیماران افزایش می‌یابد. بنابراین یکی از دلایل مرگ و میر بیماران ما، تعداد پایین پرستار است. 

عامل افزایش خطای پرستاری چیست؟

دبیر کل خانه پرستار ایران با اشاره به نتایج تحقیقی که در آمریکا به منظور بررسی عوامل تأثیرگذار بر افزایش خطای کار پرستاران انجام شده، می‌گوید: نتایج این تحقیق نشان می‌دهد افزایش دو ساعت اضافه کار به پرستاری که یک شیفت کار می‌کند ۱۴درصد خطای پرستاری را افزایش داده است. حالا با در نظر گرفتن شیفت‌های کاملی که به عنوان اضافه کار اجباری با نرخ بسیار پایین - برای جبران کمبود نیروی پرستاری - به پرستاران ما می‌دهند و یا با رفتن یکی از پرستاران به مرخصی جایگزین او می‌شوند، ممکن است یک پرستار ۳۶ساعت به‌طور مداوم سر کار باشد. اگر تأثیر دو ساعت اضافه کار پرستاران آمریکایی را با شرایط شغلی پرستاران ما مقایسه کنید، متوجه خواهید شد عامل افزایش خطای پرستاری در ایران چیست. 

این مسئول در خصوص آمار خطای حرفه‌ای پرستاران اظهار می‌کند: ما سیستم گزارش‌دهی برای ثبت خطای کار کادر درمان نداریم، به همین دلیل آمار دقیقی از خطاهای پزشکی یا پرستاری در دست نیست. با این حال با توجه به فشار کار مضاعف ناشی از کمبود پرستار که مستندات علمی نشان می‌دهد مهم‌ترین عامل تأثیرگذار در افزایش خطای کار پرستاران است، آمار بالای خطای کار پرستاران غیرقابل انکار است.