بمب‌های ساعتی که نامشان ساختمان است!

حریق بیمارستان گاندی، بار دیگر زنگ خطر ساختمان‌های ناایمن را به صدا درآورد؛ ساختمان‌هایی که هر کدام از آنها می‌تواند فاجعه‌ای به بار بیاورد؛ فاجعه‌ای شبیه پلاسکو، مرکز جراحی سینا مهر در خیابان شریعتی، آوار ساختمان‌های درحال ساخت شهرک احمدیه خلازیر، حریق ساختمان اداری - تجاری در خیابان بهار، متروپل آبادان، آتش سوزی بیمارستان گاندی و ده‌ها مورد دیگر.

به گزارش ایسنا، حریق بیمارستان گاندی، بار دیگر زنگ خطر ساختمان‌های ناایمن را به صدا درآورد؛ ساختمان‌هایی که هر کدام از آنها می‌تواند فاجعه‌ای به بار بیاورد؛ فاجعه‌ای شبیه پلاسکو، مرکز جراحی سینا مهر در خیابان شریعتی، آوار ساختمان‌های درحال ساخت شهرک احمدیه خلازیر، حریق  ساختمان اداری - تجاری در خیابان بهار ،  متروپل آبادان، آتش سوزی بیمارستان گاندی و ده‌ها مورد دیگر.

ماجرای ساختمان‌های ناایمن و بحرانی کشور اولین بار بهمن ۱۳۹۵ و بعد از حادثه دلخراش ساختمان پلاسکو مطرح شد. ساختمان پلاسکو، از بزرگ‌ترین و معروف‌ترین مراکز پخش پوشاک در تهران بود. در این مجتمع حدود ۵۶۰ واحد تجاری فعال بود که بیشتر آن‌ها را تولیدی‌های پوشاک تشکیل می‌دادند.  این ساختمان ۱۷ طبقه که سال ۱۳۴۱ ساخته شده بود پس از ۵۴ سال ۳۰ دی ماه سال ۹۵ دچار حریق شد و مقابل چشمان میلیون‌ها نفر از مردم که از تلویزیون ماجرای اطفای حریق این ساختمان رادنبال می‌کردند فرو ریخت. در این حادثه تلخ ۱۶ آتش نشان شجاع به شهادت رسیدند و ۵ نفر دیگر نیز جان باختند. تا قبل از این حادثه کمتر کسی از مردم و مسئولان به موضوع ساختمان‌های ناایمن توجه جدی داشت. پلاسکو یکی از صدها ساختمان ناایمن تهران بود که بارها از سوی آتش نشانی تهران اخطار دریافت کرده بود. حریق از داخل یکی از تولیدی‌ها شروع و فاجعه تلخ را رقم زد. بعد از این حادثه دادستان کل کشور اعلام کرد: این حادثه برای همه باید درس عبرتی باشد تا برای ساختمان‌های ناایمن تدبیری به کار ببریم.

نور نیوز در ادامه نوشت: اما بعد از این حادثه دوباره گرد فراموشی روی پرونده ساختمان‌های ناایمن نشست تا اینکه چهار سال بعد غروب روز ۱۰ تیرماه سال ۱۳۹۹ انفجار در مرکز جراحی سینا مهر در خیابان شریعتی فاجعه تلخ دیگری را رقم زد. در این حادثه ۱۵ زن و ۴ مرد کشته شدند. برخی از آنها بیماران و کادر درمانی این مرکز جراحی بودند. علت این حادثه انفجار دو سیلندر گاز بزرگ و چهار سیلندر گاز کوچک بود. اما نکته مهم در حادثه تلخ مرکز جراحی سینا مهر ناایمن بودن ساختمان و اخطارهای سازمان آتش نشانی قبل از این حادثه بود. سید حمید موسوی شهردار وقت منطقه یک تهران اعلام کرد بارها از سوی آتش نشانی به این مرکز اخطار داده شده بود. همچنین زهرا صدراعظم نوری رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری دوره پنجم شورای اسلامی شهر تهران نیز در توئیتی نوشت:«این کلینیک، چهار اخطار برای ضرورت رعایت ایمنی دریافت کرده بود.» بعد از حادثه دلخراش مرکز سینا مهر بازهم کلیدواژه ساختمان‌های ناایمن و به خصوص مراکز درمانی ناایمن مطرح شد. این بارهم مسئولان شهری از عزم جدی برای پیگیری این موضوع و لزوم ایمن‌سازی این ساختمان‌ها صحبت کردند. اما پیگیری‌ها بازهم  تنها به اخطار دادن و مخفی شدن نام ساختمان‌های ناایمن ختم شد. دو سال بعد در ۲ خرداد ۱۴۰۱ فاجعه متروپل اتفاق افتاد. در این حادثه که در یک پروژه ساختمانی در خیابان امیری آبادان اتفاق افتاد دو برج بزرگ قبل از اینکه به بهره برداری کامل برسند فرو ریختند. در این حادثه تلخ ۴۳ نفر  کشته و ۳۷ نفر زخمی شدند. ابعاد این حادثه تلخ به حدی بزرگ بود که مسئولان اول کشور نسبت به آن واکنش نشان داده و دولت یک روز عزای عمومی اعلام کرد. این بار هم دادستان کل کشور در یک برنامه تلویزیونی از دستگاه‌های مرتبط خواست تا موضوع ناایمنی ساختمان‌های پرخطر رابررسی کنند. حجت الاسلام منتظری اعلام کرد دادستان تهران و دادستان‌های شهرهای مختلف کشور برنامه‌ریزی کنند تا دیگر شاهد اینگونه حوادث تلخ نباشیم.

ورود قوه قضاییه به موضوع ساختمان‌های ناایمن

بعد از حادثه متروپل دستگاه قضا جدی‌تر از گذشته وارد عمل شد. چند روز بعد از این حادثه مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران در گفت و گو با ایسنا از پیگیری موضوع ساختمان‌های ناایمن در جلسه مشترک با رئیس قوه قضائیه خبر داد. او با اشاره به ساختمان‌های ناایمن و ناپایدار در کشور و به ‌ویژه تهران گفت: «در جلسه‌ با ریاست قوه قضائیه یکی از موضوعاتی که  مطرح شد موضوع ساختمان‌های ناپایدار و ناایمن شهری بود. مقرر شد این موضوع به صورت جدی برای پیگیری در دستور کار قرار بگیرد. البته بی‌تردید موضوع توقف فعالیت ساختمان‌های ناایمن فقط به قوه قضائیه مرتبط نیست و دستگاه‌های دیگر نیز هر یک مسوولیت دارند.» رئیس شورای شهر تهران ادامه داد: «برای صدور حکم در ساختمان‌های ناایمن با مشکلاتی مواجه هستیم که نمی‌توان به راحتی برای آنها حکم صادر کرد. یکی از این موانع، بحث مشکلات معیشتی است که برای افراد مشغول به کار در این ساختمان‌ها ایجاد می‌شود. اما سلامت و ایمنی مردم ارجحیت دارد و باید این موضوع به طور ویژه مدنظر قرار گیرد؛ مردم حق دارند در جای ایمن و سالمی زندگی کنند.»

دی ماه سال گذشته دادستان کل کشور در نشست خبری با خبرنگاران با تاکید بر اینکه ایمن‌سازی ساختمان‌ها یکی از مصادیق حقوق عامه است گفت: «بعد از حادثه متروپل به تمام دادستان‌های کشور برای ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمن مسئولیت دادیم.» حجت الاسلام متظری ادامه داد: «دادستانی در تهران اقدام به شناسایی ساختمان‌های ناایمن با همکاری شهرداری و وزارت راه و شهرسازی کردند تا ساختمان‌های ناایمن شناخته شود و به همه مالکان و دستگاه‌های مربوطه آنها ابلاغ شده است. زمانی هم تعیین شده تا ایمن‌سازی شوند. البته ایمن‌سازی برخی ساختمانها کاری زمانبر است و نیاز به تغییراتی دارد؛ پیگیری‌ها در این زمینه ادامه دارد. برخی بیمارستان‌ها و مراکز ورزشی نیز در این راستا تعطیل شده تا ایمن و نوسازی شوند.» 

 انتشار لیست پرخطرها

درحالی که از مدت‌ها قبل از لیست ساختمان‌های ناایمن شهرتهران و ورود قوه قضائیه به عنوان مدعی العموم صحبت می‌شد سرانجام سوم خرداد ماه امسال دادستانی کل کشور نام ساختمان‌های ناایمن تهران را منتشر کرد که در آن نام چند بیمارستان، مرکز خرید معروف، خوابگاه دانشجویی و مجتمع‌های مسکونی دیده می‌شد. کارشناسان آتش نشانی تهران از این ساختمان‌های ناایمن بازدید کردند و مناطق ۲۲ گانه شهرداری موظف شدند تمامی مراحل الزام مالکین به ایمن‌سازی را پیگیری کنند و در صورت نیاز در مراجع قضایی نیز برای این ساختمان‌ها پرونده تشکیل دهند. اما در میان آنها  ۱۲۹ ساختمان پرخطر در تهران از سوی آتش نشانی شناسایی شدند. البته برخی از آنها اقدام به ایمن‌سازی کرده بودند و به این ترتیب تعداد این ساختمان‌ها  به زیر ۱۰۰ عدد رسید. مدیر عامل سازمان آتش نشانی شهر تهران نیز چند روز قبل از انتشار لیست  از ارسال لیست ساختمان‌های ناایمن به مراجع قضایی خبر داد. غلامعباس ترکی؛ معاون حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادستانی کل کشور هم در گفت و گو با ایرنا  از تشکیل پرونده قضایی برای هر یک از ساختمان‌های ناایمن در دادستانی تهران خبر داد و گفت: انتشار اسامی این ساختمان‌ها به صورت شفاف و با ذکر موارد ناایمنی از نظر دادستانی منع قانونی ندارد.

وی گفت: تعداد ساختمان‌های ناایمن از نظر نقص اطفای حریق و مسئولیت آتش‌نشانی در خرداد ماه از ۱۲۹ فقره به ۹۳ ساختمان کاهش یافته و برای هر یک از این ساختمان‌ها هم در دادستانی تهران پرونده تشکیل شده است و اقدامات قضایی با همکاری سازمان پیشگیری و مدیریت شهرداری تهران و سازمان آتش نشانی در جریان است.

در لیست اعلام شده از سوی دادستانی نام تعداد زیادی از مراکز خرید و پاساژها به همراه ساختمان‌های مهم اداری، خوابگاه‌های دانشجویی و همچنین مراکز درمانی و بیمارستان‌ها از جمله مجتمع تجاری اداری خلیج فارس، برج بهاران، اداره مالیات غرب تهران، بیمارستان حضرت رسول اکرم، مجتمع فرهنگی، ورزشی و تفریحی ارم، ساختمان جهاد کشاورزی، انبار نفت شهران، بیمارستان امام خمینی (ره)، بیمارستان لولاگر، بیمارستان سینا، بیمارستان بوعلی،  بیمارستان طرفه، بیمارستان شهدای یافت آباد، بیمارستان فیاض بخش، پاساژ میلاد قائم، پاساژ مهستان، ساختمان علاء الدین، کارخانه ارج، مجتمع تجاری بام لند، شرکت تکنو صنایع، خوابگاه دانشگاه شریعتی، خوابگاه دانشگاه شاهد،  مجتمع‌های تاکسیرانی، مرکز گل شهید محلاتی، شرکت بستنی پاک، و بسیاری از سراهای بازار بزرگ تهران و برخی از مجتمع‌های مسکونی قدیمی تهران به چشم می‌خورد.

با اعلام لیست ساختمان‌های ناایمن و نظارت دادستانی ایمن‌سازی این ساختمان‌ها آغاز شد و تعداد این ساختمان‌ها در دی ماه  به ۷۵  ساختمان کاهش پیدا کرد. اما روی دیگر سکه ساختمان‌هایی است که در این لیست قرار ندارند اما بارها از سوی آتش نشانی و شهرداری اخطار دریافت کرده‌اند. برخی از این ساختمان‌ها به دلیل نداشتن سیستم اطفای حریق مناسب هنوز پایان کار نگرفته‌اند. برخی نیز موارد ایمنی در ساختمان را رعایت نمی‌کنند و مانند بیمارستان گاندی با یک جرقه کوچک می‌توانند فاجعه آفرین باشند. ساعتی بعد از حادثه حریق بیمارستان گاندی سوده نجفی رئیس کمیته سلامت شورای اسلامی شهر تهران در گفت و گو با ایسنا گفت: «سازمان آتش نشانی در ۵ مرحله نسبت به ایمنی این بیمارستان اخطارهای لازم را داده بود؛ اما اقدامی در خصوص رفع آن صورت نگرفت. حادثه صورت گرفته زنگ خطری بود در خصوص ساختمان‌های ناایمن شهر که متأسفانه توجهی به آن نشده است. »  خسروانی مدیر بحران منطقه ۶ شهرداری تهران  هم به خبرگزاری ایرنا گفت: «به ۴۰ بیمارستان خصوصی و دولتی بزرگ مثل بیمارستان امام خمینی و شریعتی که در سطح منطقه هستند، هشدار داده‌ایم؛ هر کدام حداقل سه اخطار را دریافت کرده و با مسوولان آنها جلسات متعددی برای حل مشکلات‌شان برگزار کرده‌ایم.»  

خسروانی با اشاره به اینکه مراکز درمانی یکی از مراکز خدمات رسان هستند که تعطیل بردار نیستند، تاکید کرد: «ایمنی این مراکز در اولویت اول مدیریت بحران قرار دارد؛ همچنین طی هماهنگی با وزارت بهداشت هر بیمارستانی که نتواند تأییدیه ایمنی آتش نشانی را بگیرد، پروانه آنها تمدید نمی‌شود.»

مهدی عباسی، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران هم اوایل دی ماه در گفت و گو با روزنامه ایران با اشاره به اینکه وقتی درباره ایمنی ساختمان‌های ناایمن حرف می‌زنیم، باید به دو موضوع یعنی ایمنی در برابر حریق و ایمنی در مقابل بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله اشاره کنیم گفت: «پایش ساختمان‌های مهم مانند بیمارستان‌ها و اماکن پرتجمع بویژه در منطقه ۲۲ که با تراکم برج‌ها مواجهیم، باید به شکل مستمر انجام شود تا گزارش دقیقی از وضعیت مقاومت ساختمان‌ها و تاب‌آوری آنها در برابر حوادث طبیعی و انسانی داشته باشیم. این پایش می‌تواند به ما نشان بدهد که چه راهکارهایی را باید برای ایمن‌سازی ساختمان‌ها به‌کار ببریم. ساختمان‌هایی که طی دو دهه گذشته ساخته شده‌اند، در برابر حریق تاب‌آوری دارند. اما درباره ساختمان‌های قدیمی نیاز به پایش داریم تا میزان تاب‌آوری آنها مشخص شود.»

به طور حتم حادثه حریق بیمارستان گاندی آخرین حادثه مربوط به ساختمان‌های ناایمن و یا اخطار گرفته نیست. حریق بیمارستان گاندی بی‌اثر بودن اخطارهای آتش نشانی و عدم اهتمام صاحبان ساختمان‌های ناایمن را نشان داد. انتشار لیست بلند بالای ساختمان‌های ناایمن، نگرانی از تردد در مکان‌های پرتردد و پرخطر را گوشزد می‌کند؛ لیستی که در آن از بیمارستان گرفته تا مراکز دولتی و مراکز تجاری و آموزشی خودنمایی می‌کنند و معلوم نیست اگر بازهم حادثه‌ای مشابه رخ دهد، چه اتفاقاتی در کمین پایتخت‌نشین‌ها خواهد بود.