تهیه نقشه ژنتیکی خرس قهوه ای در کشور

سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست از تهیه نقشه ژنتیکی خرس قهوه‌ای در کشور خبر داد و گفت: خرس‌های ایران تبار مادری جداگانه‌ای از دیگر خرس‌های قهوه‌ای جهان دارند.

به گزارش ایسنا محمدرضا اشرف زاده ضمن تاکید بر ضرورت تولید نقشه‌های ژنتیکی گونه‌های در معرض خطر تهدید حیات وحش اظهارکرد: با بررسی و ارزیابی داده‌ها و اطلاعات پژوهش‌های پیشین، استخراج داده‌های موجود در بانک ژن جهانی(NCBI)  و مطالعه نمونه‌های زیستی موجود در بانک ژن دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی، نقشه ژنتیکی خرس‌های قهوه‌ای کشور بر اساس توالی یابی از ژنوم میتوکندری تهیه شد.

به گفته سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست، بر اساس تحقیقات داخلی و خارجی طی سال‌های اخیر از جمله پژوهش‌های انجام شده در دانشگاه تهران و یافته‌های حاصل از تحقیقات انجام شده در دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی، خرس‌های قهوه‌ای ایران در یک تبار مادری کاملاً مجزا از دیگر خرس‌های قهوه ای جهان قرار می‌گیرند.

وی تصریح کرد: بر این اساس، خرس‌های قهوه ای ایران در مقایسه با دیگر خرس‌های قهوه‌ای جهان دارای تنوع ژنتیکی به نسبت بالایی هستند و  در سه زیرکلاد قرار می‌گیرند.

سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: خرس‌های قهوه‌ای موجود در سراسر رشته کوه‌های البرز تا ارسباران، جمعیت‌های خرس قهوه‌ای موجود در سراسر رشته کوه های زاگرس و جمعیتی بسیار کوچک در بخشی از استان فارس و ناحیه ای بسیار محدود در جنوب غربی استان یزد سه زیرکلاد این گونه در کشور هستند.

اشرف‌زاده افزود: در سطح جهانی، خرس قهوه‌ای به عنوان یک گونه مدل در تحقیقات مرتبط با پیامدهای ناشی از نوسانات و تغییرات اقلیم بر تنوع زیستی شناخته می‌شود. انجام تحقیقات در زمینه گونه‌های مدل و الگو می‌تواند در اتخاذ رویکردهای مدیریتی کارآمد در برابر تغییر اقلیم و اثرات آن بر حیات وحش راهگشا باشد.

سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی همچنین با اشاره به اینکه در طول ۱۰۰ سال گذشته، خرس‌های قهوه‌ای در سراسر جهان بیش از ۵۰ درصد گستره پراکنش جغرافیایی و اندازه جمعیت خود را از دست داده‌اند، گفت: در خاورمیانه، خرس‌های قهوه ای بخش عمده‌ای از پراکنش جغرافیایی خود را از دست داده و به جمعیت‌های کوچک و مجزایی در ایران، ترکیه و عراق محدود شده‌اند و در خطر انقراض قرار دارند.

اشرف زاده در پاسخ به این سوال که تولید نقشه های ژنتیکی گونه‌های شاخص حیات وحش کشور چه اهمیتی دارد، اظهارکرد: ایجاد و به‌روزرسانی سامانه اطلاعات منابع ژنتیکی کشور، دستیابی به اطلاعات فضایی مرتبط با تنوع و ساختار ژنتیکی جمعیت‌های حیات وحش، شناسایی جمعیت‌های در اولویت حفاظت، شناسایی واحدهای مدیریت و حفاظت جمعیت‌ها از جمله مهم‌ترین کارکردهای تهیه نقشه‌های ژنتیکی است.

وی در ادامه گفت: ارزیابی امکان معرفی مجدد گونه‌ها، ارزیابی و مدیریت ارتباط بین جمعیت‌ها و کریدورهای زیستگاهی، تصمیم‌گیری بهتر در خصوص منشا افراد مکشوفه، تولید و به روزرسانی نقشه های نقاط داغ تنوع زیستی و شناسایی جمعیت‌های ناشناخته و شناسایی هدفمند اولویت‌های پژوهشی از دیگر موارد پراهمیت و کاربردی در این نقشه‌ها است.

اشرف‌زاده افزود: بر اساس دستورالعمل پایش تنوع ژنتیکی جمعیت‌ها و گونه‌ها که توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN, ۲۰۲۲) منتشر شده است، گوشتخواران بزرگ جثه، گونه‌های شاخص، جمعیت‌های منطقه‌ای و ملی که از نظر ژنتیکی از دیگر جمعیت‌های گستره پراکنش جهانی یک گونه متمایز هستند مانند تمایز خرس‌های قهوه ای ایران از دیگر خرس‌های قهوه‌ای جهان، جمعیت‌هایی که به طور جدی تحت تاثیر تغییر اقلیم قرار دارند، جمعیت‌ها/گونه‌های در رده‌های تهدید و در فهرست های ملی و بین المللی تحت حمایت، گونه‌های کاریزماتیک و نمادین، گونه‌های کلیدی اکوسیستم و خویشاوندان وحشی دام‌های اهلی و محصولات کشاورزی باید در اولویت پایش تنوع ژنتیکی قرار گیرند.

به گزارش روابط عمومی سازمان حفاظت محیط زیست، سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی در پایان اظهارکرد: طی تحقیقات انجام شده روی خرس قهوه‌ای، علاوه بر تولید نقشه ژنتیکی خرس‌های قهوه‌ای کشور، واحدهای مدیریتی و حفاظتی خرس‌های قهوه‌ای، جمعیت‌های نیازمند تحقیقات بیشتر و اولویت‌های پژوهشی و حفاظتی مرتبط با خرس‌های قهوه ای نیز مورد ارزیابی و شناسایی قرار گرفتند.