خاک چرنوبیل دوباره قابل کشت شد

زمین‌های کشاورزی بزرگی که از زمان وقوع فاجعه هسته‌ای چرنوبیل در سال ۱۹۸۶ با برچسب «آلوده» طبقه‌بندی شده و به حال خود رها شده بودند، حالا پس از ۳۸ سال دوباره می‌توانند برای کشت محصولات کشاورزی مورد استفاده قرار گیرند.

به گزارش ایسنا، بر اساس بررسی‌های تازه انجام ‌شده در این منطقه، سطح تشعشعات در زمین‌های کشاورزی بزرگ در نزدیکی محل فاجعه رآکتور هسته‌ای چرنوبیل به زیر سطوح ناامن کاهش یافته است.

این بدان معنی است که زمین‌های کشاورزی بزرگ که از زمان فاجعه سال ۱۹۸۶ به عنوان «آلوده» طبقه‌بندی شده و به حال خود رها شده بودند، می‌توانند بار دیگر برای کشت محصولات زراعی مورد استفاده قرار گیرند.

این می‌تواند به تقاضای فزاینده کشور اوکراین برای زمین‌های کشاورزی کمک کند، به ویژه در حال حاضر که جنگ این کشور با روسیه منجر به تبدیل بخش عمده‌ای از زمین‌های قابل کشت این کشور به مناطق جنگی شده است.

فاجعه چرنوبیل و پیامدهای آن

انفجار ۳۸ سال پیش در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل، فاجعه‌ای وحشتناک در تاریخ بشریت رقم زد. ابرهای سمی که در قلمرو شوروی پخش شدند تقریباً ۸.۴ میلیون نفر را در معرض تشعشعات هسته‌ای قرار دادند.

فاجعه اتمی چرنوبیل حادثه‌ای هسته‌ای بود که در ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ میلادی برابر با ۶ اردیبهشت ۱۳۶۵ خورشیدی در رآکتور هسته‌ای شماره ۴ نیروگاه چرنوبیل در نزدیکی شهر پریپیات در شمال جمهوری شوروی سوسیالیستی اوکراین از اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی رخ داد.

این فاجعه از بدترین فجایع هسته‌ای در تاریخ، هم از نظر هزینه و هم از نظر تلفات محسوب می‌شود. طبق آمارهای رسمی بیش از ۲۵۰ هزار نفر بر اثر این رویداد به سرطان مبتلا شدند و برای تقریباً ۱۰۰ هزار نفر نیز منجر به مرگ شد.

این حادثه در جریان یک آزمایش ایمنی در یک رآکتور نوع آربی‌ام‌کی که در شوروی رایج بود، اتفاق افتاد. هدف از این آزمایش کمک به توسعه یک روش ایمنی جهت تداوم گردش آب خنک‌کننده در صورت قطعی برق تا زمانی که ژنراتورهای پشتیبان بتوانند برق را تأمین کنند، بود. وقفه بین قطعی برق و برقراری برق پشتیان حدود یک دقیقه بود. این شصت ثانیه به عنوان یک مشکل امنیتی بالقوه در نظر گرفته شده بود که می‌توانست باعث گرم شدن بیش از حد هسته رآکتور شود. سه آزمون این چنینی از سال ۱۹۸۲ انجام شده بود، اما هیچ‌کدام موفق به ارائه یک راه حل نشده بودند. در این تلاش چهارم، آزمون به مدت ۱۰ ساعت به تعویق افتاد، بنابراین شیفت عملیاتی که برای این آزمایش آموزش دیده بودند، حضور نداشتند. به همین دلیل سرپرست آزمایش موفق به پیروی از دستورالعمل اجرایی فرآیند نشد و شرایط عملیاتی ناپایداری را ایجاد کرد که همراه با نقص‌های ذاتی در طراحی آربی‌ام‌کی و غیرفعال بودن چندین سیستم ایمنی اضطراری، منجر به وقوع واکنش‌های زنجیره‌ای کنترل نشده گردید.

بنابراین مقدار زیادی انرژی به‌ طور ناگهانی آزاد شد و باعث بخار شدن آب خنک‌کننده‌ای شد که از قبل به شدت گرم شده بود. این اتفاق باعث شد که مخزن تحت فشار رآکتور در اثر یک انفجار بخاری مخرب به‌ طور کامل از بین برود. این اتفاق بلافاصله با آتش‌سوزی در هسته رآکتور ادامه پیدا کرد که در حدود ۹ روز آلاینده‌های هوایی رادیواکتیو قابل ملاحظه‌ای را وارد هوا کرد. این آلاینده‌ها قبل از اینکه در نهایت در ۴ مه ۱۹۸۶ به‌طور کامل کنترل شود، به قسمت‌هایی از غرب اروپا منتقل شد.

فاجعه چرنوبیل فراتر از خسارات وارده به انسان‌ها که تا به امروز فراگیر شده است، با وارد کردن خسارت‌های فراوان به محصولات زراعی، گیاهان و زیرساخت‌ها، کل چشم‌انداز این منطقه را به ویرانی کشاند.

طی چند دهه پس از این اتفاق، چندین بررسی در محل این فاجعه با استفاده از ربات‌ها، وسایل نقلیه هوایی بدون سرنشین و موارد دیگر برای ارزیابی سطوح تشعشعات در این منطقه انجام شد.

این بررسی‌ها با هدف کشف تأثیر تشعشعات هسته‌ای بر روی گیاهان و جانوران و همچنین در مورد اینکه چه مقدار از آن هنوز در منطقه وجود دارد، انجام شد.

اکنون والری الکساندرویچ کاشپاروف از دانشگاه ملی علوم زیستی و محیطی اوکراین در مقاله جدیدی بیان می‌کند که بیش از ۸۰ درصد از منطقه مورد بررسی در اطراف محل فاجعه می‌تواند دوباره برای فعالیت‌های کشاورزی استفاده شود.

تیم پژوهشی کاشپاروف بیش از یک دهه است که این منطقه را بررسی می‌کند و بر اساس سطوح تشعشعاتی که در این منطقه پیدا کرده به این نتیجه رسیده است.

سطوح تشعشع در زمین‌های کشاورزی اطراف محل فاجعه

بر اساس این گزارش، «ایزوتوپ ید ۱۳۱» بزرگترین تهدید سلامتی پس از این فاجعه را ایجاد کرده است. با این حال، نیمه عمر آن فقط ۸ روز است و در سال‌های بعد به سطوح ناچیزی کاهش یافته است.

با این حال، موارد دیگری مانند سزیم-۱۳۷ و استرانسیوم-۹۰ که عمر مفید آنها بیش از سه دهه است، هنوز در این منطقه وجود دارند، اگرچه سطوح آنها کمتر از نصف شده است. البته این فقط در مناطقی است که از محل فاجعه دور هستند.

این بررسی، سطوح بالایی از تشعشعات را در منطقه ممنوعه اصلی که حول رآکتور هسته‌ای را احاطه کرده است، نشان داد. این نیروگاه هسته‌ای اکنون به جنگل تبدیل شده است و ممکن است در سال‌های آینده به یک ذخیره‌گاه طبیعی تبدیل شود.

پیشتر در سال ۲۰۲۳، ولدیمر ایلینکو از دانشگاه ملی علوم زیستی و محیطی یک بررسی برای اندازه‌گیری سطوح رادیواکتیویته در ۲۶۰۰ هکتار از زمین‌های اطراف نیروگاه چرنوبیل انجام داد و در پایان گفت: ما سطحی بالاتر از حد مجاز پیدا نکردیم.

با این حال، سایر محققان بیان کرده‌اند که سطوح تشعشع بالایی را در برخی مناطق یافته‌اند، اما به محصولات زراعی منتقل نمی‌شود. علاوه بر این، اگر کشاورزی در منطقه از سر گرفته شود، قطعاً محصولات از نظر سطح تشعشع بررسی می‌شوند.

مشکلات دیگری وجود دارد که باید قبل از اینکه زمین‌ها را در رده «غیر آلوده» قرار داد، رسیدگی شود و این شامل جلب اعتماد مردم محلی است. به محض این که این اتفاق رخ دهد، تأثیر بزرگی در مقیاس انبوه خواهد داشت.

علاوه بر این درباره مالکیت زمین‌ها نیز باید تصمیم‌گیری شود، اما این اقدامات بیشتر سیاسی هستند تا فنی و می‌توان آنها را در صورت صلاحدید دولت خیلی زود حل کرد.