تشخیص تومورهای پانکراس با کمک بزاق یک هیولا!

پژوهشگران هلندی در بزاق نوعی خزنده به نام «هیولای هیلا»، ماده‌ای را یافته‌اند که می‌تواند به تشخیص تومورهای نادر پانکراس کمک کند.

به گزارش ایسنا، «هیولای هیلا»(Gila monster) هم از نظر فیزیکی و هم از نظر شیمیایی یک مارمولک‌ عجیب است. بیشتر مردم می‌توانند این مارمولک را به دلیل برآمدگی، پوسته‌های صورتی و سیاه، بدن چمباتمه‌زده و دم آن تشخیص دهند اما این تنها ویژگی منحصربه‌فرد آن نیست. هیولاهای هیلا تنها یکی از دو گونه مارمولک شناخته‌شده در جهان هستند که می‌توانند سم تولید کنند. اگرچه نیش پر از سم این مارمولک به ندرت کشنده است اما خوشایند نیست و می‌تواند به بروز درد قابل توجه، حالت تهوع و استفراغ منجر شود. با وجود این، درون بزاق هیولای هیلا نوعی ماده وجود دارد که اکنون نویدبخش کمک به تشخیص تومورهای بسیار نادر پانکراس است.

به نقل از پاپیولار ساینس، سلول‌های بتا که مسئول تولید انسولین در پانکراس هستند، در موارد نادر می‌توانند عملکرد نادرست داشته باشند و تومورهای کوچکی را به نام «انسولینوما» تشکیل دهند. اگرچه این تومورها نسبتا خوش‌خیم هستند اما به دلیل تولید بیش از حد انسولین می‌توانند سطح قند خون افراد را کاهش دهند. این موضوع به ویژه برای افراد مبتلا به دیابت مشکل‌ساز است زیرا می‌تواند به کاهش انرژی و حتی بیهوشی آنها منجر شود. علاوه بر این، اندازه تومورها معمولا کوچک‌تر از یک اینچ است که یافتن و تشخیص آنها را دشوار می‌کند. با وجود این، اکنون به نظر می‌رسد که یک نوع پت‌اسکن جدید می‌تواند به طور دقیق انسولینوما را ارزیابی ‌کند. این تا حد زیادی به لطف پیچیدگی‌های شیمیایی بزاق هیولای هیلا امکان‌پذیر می‌شود.

پیش از راه‌حل الهام‌گرفته از مارمولک، شناسایی بیماران مبتلا به انسولینوما برای پزشکان بسیار دشوار بود. در بسیاری از موارد، زمان زیادی طول می‌کشد تا وجود این تومورها تایید شود. «مارتی باس»(Marti Boss) پژوهشگر «مرکز پزشکی دانشگاه رادبود»(UMC St Radboud) در هلند و پژوهشگر ارشد این پروژه جدید گفت: این یک بیماری بسیار چالش‌برانگیز است. ما می‌توانیم آزمایش‌های خون را انجام دهیم اما آنها نمی‌توانند تأیید کنند که تومور علت بیماری است یا در کدام قسمت بدن قرار دارد. اسکن‌های گوناگون مانند سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی و پت‌اسکن در دسترس هستند اما همیشه انسولینوما را نشان نمی‌دهند.

«مارتین گوتارد»(Martin Gotthardt) استاد مرکز پزشکی دانشگاه رادبود و از پژوهشگران این پروژه گفت: جراحان در گذشته، بخش‌هایی را از پانکراس می‌بریدند تا بتوانند تومور را پیدا کنند و اگر بیماری در مراحل پایانی بود، کل پانکراس از بین می‌رفت. شما می‌توانید بدون پانکراس زندگی کنید اما با دیابت شدید دست‌وپنجه نرم خواهید کرد و دائما باید قند خون خود را مدیریت کنید. بنابراین، نیاز به یک اسکن بهتر احساس می‌شد.

گوتارد و باس از کاربرد امیدوارکننده بزاق هیولای هیلا اطلاع داشتند. پژوهش‌های پیشین نشان داده بودند ماده شیمیایی خاصی که در بزاق سمی این مارمولک ساکن بیابان یافت می‌شود، میل بالایی برای اتصال به یک مولکول ویژه به نام گیرنده «GLP1» در انسولینوما دارد اما این کار به سادگی جمع‌آوری ویال‌های بزاق خزندگان برای استفاده در آزمایشگاه نبود. گوتارد توضیح داد: ماده حاصل از بزاق، در بدن انسان چندان پایدار نبود.

پژوهشگران برای حل کردن این مشکل، یک نسخه مصنوعی پایدارتر شیمیایی را به نام «اکستندین»(Extendin) ارائه دادند و سپس آن را با یک ردیاب رادیواکتیو ترکیب کردند که در پت‌اسکن‌های استاندارد استفاده می‌شود. سپس، آنها از ۶۹ بیمار بالغ مشکوک به انسولینوما خواستند تا پت‌اسکن اکستندین را انجام دهند.

نتیجه واضح بود. در حالی که پت‌اسکن‌های اولیه تومورها را در ۶۵ درصد مواقع شناسایی ‌کردند، گزینه جدید به‌دست‌آمده از هیولای هیلا این کار را با دقت ۹۵ درصد انجام ‌داد. در مواردی که پت‌اسکن اکستندین با سی‌تی‌اسکن‌ و ام‌آرآی ترکیب شد، ۱۳ درصد از شناسایی‌های انسولینوما تنها به لطف روش پت‌اسکن اکستندین انجام گرفت. پس از تایید نتایج، جراحان با موفقیت همه تومورهای بیماران مبتلا را حذف کردند.

این گروه پژوهشی امیدوارند که در آینده تحقیقات بیشتری را درباره مزایای اکستندین و نحوه استفاده از آن برای درمان انسولینوما انجام دهند.

این پژوهش در «The Journal of Nuclear Medicine» به چاپ رسید.