چرا ترامپ دنبال گنبد طلایی است؟

به گزارش ایسنا،  سید مهدی طالبی در سرمقاله شماره امروز روزنامه فرهیختگان نوشت: «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا از قصد خود برای ایجاد چتر پدافندی در سراسر خاک این کشور با عنوان «گنبد طلایی» خبر داده است؛ او در روز ۳۱ اردیبهشت سال جاری (۲۱ می ‌۲۰۲۵) با انتخاب طرح مفهومی و تأمین بودجه، رسماً این پروژه را آغاز کرد. 

ترامپ شنبه هفته جاری (۳ خرداد، ۲۴ می‌) طی سخنانی در مراسم فارغ‌التحصیلی آکادمی نظامی ایالات متحده (USMA) در «وست پوینت» ادعا کرد گنبد طلایی تا پایان دوره ریاست‌جمهوری‌اش تکمیل می‌شود و دارای قابلیتی برای رهگیری موشک‌های پرتاب شده از فضا خواهد بود. تاکنون هیچ‌کدام از دولت‌های جهان، موشکی در فضا مستقر نکرده‌اند و طرح آمریکا در این خصوص، مسلح کردن فضا با توجیهات دفاعی است. از این رو گنبد طلایی با واکنش‌هایی در طیف‌های مختلف مواجه شده است. 

چین که در همان روز اعلام پروژه گنبد طلایی، توسط «مائو نینگ» سخنگوی وزارت امور خارجه خود اقدام آمریکا را «شدیداً تهاجمی و ناقض اصل استفاده صلح‌آمیز از فضای بالای جوّ زمین» توصیف کرده بود، روز دوشنبه هفته جاری (۵ خرداد، ۲۶ می‌) اخباری را در سایت‌های علمی درز داد که نشان می‌داد این کشور توانایی عبور از گنبد طلایی را نیز از هم‌اکنون دارد. در سویی دیگر روسیه نیز از آمریکا درخواست کرده تا «از استقرار سلاح در فضا اجتناب کند.»

به نظر می‌رسد آنچه مسئولان آمریکایی را به سمت طرحی ۱۷۵ میلیارد دلاری برای ایجاد چتر پدافندی فراگیر کشانده، پیشرفت‌هایی است که باعث شده خاک آمریکا در معرض حمله با تسلیحات متعارف در تعداد بالا قرار گیرد. نباید از یاد برد که «ولادیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین در جریان جلسه جنجالی‌اش با ترامپ در کاخ سفید در ۱۰ اسفند ماه سال گذشته (۲۸ فوریه ۲۰۲۵) به مسئولان آمریکایی که او را به خاطر جنگ خانمان‌سوزی که کشورش را دربرگرفته تحقیر می‌کردند، هشدار داد که به زودی آن‌ها نیز چنین وضعیتی خواهند یافت.

رئیس‌جمهور اوکراین در آن جلسه دقیقاً به همتای آمریکایی خود گفت: «شما اقیانوس زیبایی دارید و الان چیزی احساس نمی‌کنید. اما در آینده احساس خواهید کرد.» اشاره او به دو اقیانوس بزرگی بود که در دو سوی آمریکا واقع شده و این کشور را از تهاجم‌های مختلف زمینی، دریایی و حتی هوایی مصون ساخته است.

 زلنسکی از غیب خبر نداد و پیش‌بینی‌ای درکار نبود. کشور او با یکی از شدیدترین جنگ‌های چند دهه اخیر مواجه است که در آن جنگ پهپادی در اوج قرار دارد. آشنایی اوکراین با جنگ پهپادی و پیشرفت‌های این حوزه و اطلاعاتی که از متحدانش دریافت کرده بود، باعث شد تا زلنسکی در برابر لفاظی‌های ترامپ به او یادآوری کند که آمریکا نیز در آینده‌ای بسیار نزدیک در برابر حملات آسیب‌پذیر خواهد شد. 

دلیل اصلی شکل‌گیری پروژه گنبد طلایی چیست؟ 

دلیل اصلی ایجاد گنبد فراگیر طلایی، تهدید قریب‌الوقوعی است که در پی ارتقای فناوری در سطح جهان ایجاد شده و می‌تواند آمریکا را برای نخستین بار وارد دایره آتش تسلیحات متعارف در حجم بالا کند.

 در سال‌های اخیر ایجاد و توسعه فناوری «پیل‌های سوختی هیدروژنی» سرعت گرفته و این فناوری درحال گرفتن جای فناوری احتراقی در پهپادهاست. نمونه‌های پیل سوختی هیدروژنی درحال حاضر بردی دستکم سه برابر نمونه‌های قبلی دارند؛ به این معنا که با آن‌ها برد پهپادهایی با برد ۲۵۰۰ کیلومتر به ۷۵۰۰ کیلومتر و برد نمونه‌هایی با برد ۴۰۰۰ کیلومتر به ۱۲۰۰۰ کیلومتر خواهد رسید.

 با توجه به هزینه بسیار ارزان و فناوری ساده، پهپادها به طور گسترده‌ای درحال تولید هستند. حداکثر برد پهپادهای انتحاری که اعلام شده‌ متعلق به پهپاد شاهد-۱۳۶بی ساخت ایران است که ۴۰۰۰ کیلومتر برد دارد. حداکثر برد پهپادهای انتحاری که مورد استفاده قرار گرفته متعلق به سری اول پهپاد شاهد-۱۳۶ است که برد آن به ۲۵۰۰ کیلومتر می‌رسد.

 گفته می‌شود پهپاد روسی «گران» که علیه اوکراین استفاده می‌شود، از پهپاد شاهد اقتباس شده است. روس‌ها درحال حاضر روزانه ۱۰۰ پهپاد از این نمونه را تولید می‌کنند که در یک سال به ۳۶ هزار و ۵۰۰ فروند می‌رسد. آن‌ها قصد دارد در سال جاری تیراژ تولیدی را به ۵۰۰ فروند در روز برسانند که معادل ۱۸۲ هزار و ۵۰۰ فروند در سال خواهد بود.

 اگر روس‌ها در تولید پهپادهای گران که بردهای مختلفی از ۹۰۰ تا ۱۵۰۰ کیلومتر دارند، از فناوری پیل سوختی هیدروژنی بهره گیرند، قادر خواهند بود خاک آمریکا را با تعداد زیادی از تسلیحات متعارف، در برد آتش خود قرار دهند. این مسئله تحولی عمده در موازنه نظامی جهان خواهد بود. 

پیش از این آخرین نقطه‌عطف مربوط به اوایل دوران جنگ سرد بود؛ زمانی که آمریکا در برد بمب‌افکن‌های دوربرد، بلندپرواز و سنگین ساخت شوروی و همچنین موشک‌های بالستیک قاره‌پیمای مسکو و پکن قرار گرفت. این سلاح‌ها به خاک آمریکا می‌رسیدند اما سلاح‌هایی برای حمل تسلیحات نامتعارف مانند کلاهک‌های هسته‌ای بودند و از این رو ذیل بازدارندگی هسته‌ای قرار می‌گرفتند.

تفاوت امروز با اوایل جنگ سرد، ورود خاک اصلی آمریکا به دایره آتش تسلیحات نامتعارف است؛ آن هم پهپادهای انتحاری که ازجمله منعطف‌ترین تسلیحات نامتعارف هستند؛ به گونه‌ای که دولت‌ها برای کنترل دامنه درگیری‌های خود به جای بهره‌گیری از جنگنده و موشک، تلاش می‌کنند بر این سلاح تکیه کنند.

چرا ترامپ گنبد طلایی را به فضا ربط داد؟

گنبد طلایی با توجه به فراگیری جغرافیایی و شباهتش با طرح «گنبد آهنین» رژیم صهیونیستی، بیشتر بر مقابله با تهدیدهای نامتعارف و برای دفاع تمرکز دارد، اما ارتباط دادنش به فضا توسط ترامپ دلایلی دارد. نخست آنکه به نظر می‌رسد مقامات آمریکایی قصد دارند بنا به ملاحظات تبلیغاتی و روانی، گنبد طلایی را بیشتر مدافعی در برابر تسلیحات هسته‌ای دشمن معرفی کنند تا جامعه این کشور چندان از تحول جدید صورت گرفته، نگران نشود. دومین دلیل، تلاش واقعی آمریکا برای نظامی‌سازی فضا در پاسخ به تحول جدید در موازنه قواست که به دولت‌های جهان امکان حمله متعارف به خاک اصلی این کشور را می‌دهد. پاسخ آمریکا در این راستا استقرار سلاح در فضاست که پاسخی انفعالی و در حوزه بازدارندگی نامتعارف است.

حوزه‌های جغرافیایی؛ تهدید قریب‌الوقوع متعارف علیه آمریکا

دولت آمریکا با تحول فناوری صورت گرفته، از دو حوزه جغرافیایی دور و نزدیک مورد تهدید قرار خواهد گرفت.

۱. تهدیدهای دوردست

استفاده از پهپادها با پیل سوختی هیدروژن می‌تواند به چین و روسیه که در معرض حملات متعارف آمریکا هستند، امکان مشابهی بدهد؛ چه اینکه علاوه بر حوزه پهپادی، این دو کشور توانایی ساخت موشک‌های بالستیک و کروز با کلاهک‌های متعارف و برد بالا را در اختیار دارند.

۲. تهدیدهای نزدیک

در گذشته دشمنان آمریکا به ویژه طی جنگ جهانی اول و دوم نقطه اتکایی در نزدیکی خاک این کشور برای حمله به آن نداشتند. در سوی دیگر واشنگتن دشمن قابل اعتنایی نیز در کل قاره آمریکا نداشت و دولت‌ها مقهور آن بودند. درحال حاضر اما فناوری ساده و قابل انتقال پهپاد در معرض دسترس بسیاری از کشورهاست؛ چه اینکه به کارگیری پهپادها از نظر مالی و توانمندی تجربی به کارگیری نیز در وسع دولت‌های ضعیف است.

با توجه به بروز مخالفت‌های جدی با آمریکا به ویژه در آمریکای لاتین و ارتباط گسترده برخی از دولت‌های این منطقه با روسیه و چین و همچنین دیگر رقبا و دشمنان واشنگتن، احتمال مسلح‌سازی آن‌ها به پهپادها در تعداد گسترده وجود ندارد. نکته مهم آنکه این کشورها با توجه به ابعاد فاصله، نیازی به فناوری پیل سوختی هیدروژنی نداشته و با فناوری‌های قبلی نیز قادر به هدف‌گیری اهدافی در خاک آمریکا هستند.