ریزش متروپل؛ زنگ خطر برای حیثیت مهندسی و نظام ساخت‌وساز کشور

عضو هیأت علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی با اشاره به نواقص موجود در مرزهای نظارت در ساخت‌وساز کشور گفت: متروپل حاصل عملکرد معیوب سیستم مدیریت پروژه‌های ساختمانی است.

به گزارش ایسنا، دکتر منصور ضیایی‌فر، عضو هیأت علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، در نشست «تاملی دیگر در رخداد متروپل؛ سرگذشت پژوهی فروریزش ساختمان متروپل آبادان» ضمن بررسی ریزش ساختمان متروپل، با انتقاد از ناکارآمدی سیستم مدیریت پروژه در کشور، گفت: حادثه متروپل نه‌تنها خسارات مالی و روانی جبران‌ناپذیری برای خانواده‌ها به بار آورد، بلکه حیثیت حرفه مهندسی در کشور را نیز به‌شدت زیر سؤال برد.

وی با بیان خاطره‌ای از زلزله سرپل ذهاب، افزود: ۳۰ یا ۴۰ روز پس از آن زلزله، در بازدیدی از منطقه، فرماندار سقز که در مراسمی حاضر شده بود، با شرمساری گفت "ما مهندس عمران هستیم، اما آبرویمان رفت!" چراکه بسیاری از ساختمان‌های مهندسی‌شده در سرپل ذهاب به‌طور کامل فرو ریختند. هرچند زلزله شدیدتر از حد طراحی بود و می‌شد بهانه‌ای برای آن آورد.

این استاد دانشگاه، با اشاره به ماجرای متروپل با تاکید بر اینکه فرریزش این ساختمان نه به دلیل زلزله‌ای رخ داده و نه حتی بارانی به بنا خورده بود و ادامه داد: متروپل پیش از آنکه در برابر طبیعت تسلیم شود، زیر فشار بی‌کفایتی، طمع و فقدان نظارت فرو ریخت. حکیم فردوسی می‌گوید بنای آباد از باد و باران خراب می‌شود، اما اینجا بنا حتی مجال باران دیدن هم نداشت.

وی با اشاره به تجربه مشابهی در کره‌ جنوبی گفت: در دهه ۹۰ میلادی، یک مرکز خرید بزرگ در کره‌جنوبی بدون وقوع حادثه طبیعی فروریخت و نزدیک به ۴۰۰ کشته برجا گذاشت. آن حادثه سبب تحول بنیادی در صنعت ساخت‌وساز کره شد. آن‌ها به جای تمرکز بر مقصر، به اصلاح مکانیزم‌ها پرداختند. ما نیز باید همین مسیر را برویم.

ضیایی‌فر با تأکید بر اینکه نباید تنها به دنبال مقصر فردی گشت، گفت: مسئله، بی سامانی سیستم نظارت و مدیریت پروژه‌های ساختمانی در کشور است. در ایران، ساختمانی که باید طبق آیین‌نامه ۲۸۰۰ طراحی و اجرا شود، گاهی با سهل‌انگاری و بدون نظارت واقعی پیش می‌رود. این سیستم باید اصلاح شود، نه فقط افراد مورد مؤاخذه قرار گیرند.

وی با مقایسه ماهیت مالک و دولت، گفت: مالک به‌طور طبیعی به دنبال بیشینه‌سازی سود خود است و سعی دارد هزینه‌ها را کاهش دهد. اما این وظیفه حاکمیت است که با وضع مقررات، مانع از عبور از خطوط قرمز ایمنی شود. این همان مفهوم "رگولاتوری" در نظام‌های سرمایه‌داری است.

وی با تاکید بر اینکه نظام فنی کشور باید همانند مرزبانی باشد که اجازه عبور دشمن را نمی‌دهد، یادآور شد: اگر ناظری اجازه دهد از استانداردها عبور شود، یا خائن است یا بی‌کفایت. ما به سیستمی نیاز داریم که نفوذناپذیر باشد، وگرنه دشمن — چه در قالب طمع سرمایه‌گذار و چه بی‌توجهی مجری — وارد خواهد شد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه زلزله‌شناسی راه‌حل را در تشکیل شرکت‌های تخصصی و حرفه‌ای برای مدیریت پروژه‌های ساختمانی دانست و گفت: در کشورهای پیشرفته، شرکت‌هایی وجود دارند که از ابتدا تا پایان پروژه مسئولیت طراحی، اجرا، نظارت و تضمین کیفیت را به‌عهده دارند. این شرکت‌ها زیر نظر مستقیم دولت یا با اخذ مجوزهای سخت‌گیرانه فعالیت می‌کنند و پاسخ‌گو هستند.

وی اضافه کرد: نباید صرفاً به پر کردن فرم‌های اداری و کاغذبازی بسنده کرد. نیاز به یک ساختار رسمی و مؤثر داریم که پروژه‌های خاص و حیاتی مانند ساختمان‌های بلندمرتبه را از ابتدا تحت کنترل کامل یک شرکت مدیر پروژه متخصص قرار دهد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه زلزله‌شناسی تأکید کرد: حوادثی چون متروپل، نه حاصل یک خطای فردی، بلکه نتیجه ساختار معیوب و نفوذپذیر فعلی هستند. تا زمانی که سیستم نظارت و مدیریت پروژه در کشور اصلاح نشود و جایگاه نهادهای مرزبانی ایمنی به رسمیت شناخته نشود، نمی‌توان مانع از تکرار فجایعی مشابه شد.