کاهش ۲۰ درصدی وابستگی کشور در حوزه کشاورزی

سرپرست دبیری ستاد اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی ریاست جمهوری، گفت: میزان وابستگی فناورانه کشور حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است. در گذشته ۸۵ تا ۹۰ درصد وابسته بودیم، اما این رقم اکنون به حدود ۷۰ درصد رسیده است. این دستاورد فقط حاصل فعالیت ستاد نیست، بلکه نتیجه ورود و توانمندی شرکت‌ها نیز بوده است. در ۱۰ سال گذشته کاهش وابستگی تنها ۵ درصد بود، اما در دو سال اخیر ۲۰ درصد کاهش محقق شده است.

به گزارش ایسنا، دکتر ارژنگ جوادی در نشست خبری امروز که در ساختمان معاونت علمی ریاست‌جمهوری برگزار شد، با تاکید بر اینکه امنیت غذایی بیش از هر زمان دیگری پشتوانه‌ای عظیم برای امنیت ملی است، افزود: اهمیت این موضوع در بخش کشاورزی، به‌ویژه در شرایط جنگ تحمیلی ۱۲ روزه برای کشور به‌خوبی لمس شد و مشاهده کردیم که چقدر امنیت غذایی می‌تواند به امنیت ملی کمک کند.

وی ستاد غذا و کشاورزی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان را یک ستاد نسبتاً نوپا توصیف کرد که عمر آن بیش از دو سال و نیم نیست و ادامه داد: از آنجا که پیش از این بخش کشاورزی متولی منسجمی برای حمایت از حوزه علم و فناوری در غذا و کشاورزی نداشت، ما با حجم عظیمی از مراجعات، طرح‌ها و پروژه‌ها مواجه شدیم.

سرپرست دبیری اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی به بیان برنامه‌های این ستاد پرداخت و اضافه کرد: در این نشست به فعالیت‌های ستاد و بخشی از عملکرد و دستاوردهای آن تا برنامه‌های سال ۱۴۰۴ و حدوداً ۱۴۰۵ اشاره می‌کنم. یکی از اقدامات ما در حوزه امنیت غذایی است. ایالات متحده آمریکا اخیراً استراتژی امنیت غذایی را به‌عنوان بخشی از استراتژی ملی خود تعریف و اسناد خود را بازنگری کرده است. این نشان می‌دهد که غذا و کشاورزی یکی از محورهای کاری استراتژیک در امنیت ملی و حاکمیت کشورها محسوب می‌شود. 

جوادی با بیان اینکه موضوع غذا به مسئله‌ای حاد در دنیا تبدیل شده است، خاطر نشان کرد: تنش‌های زیستی مانند خشکسالی، تغییر اقلیم، کمبود منابع و نهاده‌های کشاورزی موجب شده است کشورها عرضه محصولات خود را در بازار محدود کنند و همین امر رقابت سنگینی را ایجاد کرده است.

وی ادامه داد: در این راستا اولین دستور ستاد غذا و کشاورزی در این حوزه این بود که بررسی کنیم در این حوزه چه تعداد شرکت دانش‌بنیان فعال هستند. نتیجه نشان داد حدود ۶۴۰ شرکت دانش‌بنیان در لایه‌های مختلف زنجیره غذایی فعالیت دارند که معادل ۶ تا ۶.۵ درصد کل شرکت‌های دانش‌بنیان کشور را شامل می‌شود. این آمار نشان می‌دهد که از نظر کمّی عقب هستیم.

وی با اشاره به بررسی کیفی فعالیت این شرکت‌ها، گفت: بررسی ما نشان داد که تمرکز شرکت‌ها عمدتاً بر بخش‌هایی بود که چالش اصلی کشور محسوب نمی‌شد. بزرگترین دستاورد ما این بود که حمایت‌ها را به سمت چالش‌ها و مشکلات اصلی بخش کشاورزی هدایت کردیم.

جوادی خاطرنشان کرد: علاوه بر آن در هسته‌های اولیه فناوری، مانند تخم‌گذاری ماهی، نژاد و لاین، کشور وابستگی بسیار بالایی داشت. از این رو نخستین فراخوان ما برای حمایت از شرکت‌های فعال در فناوری‌های پایه صادر شد و خوشبختانه طیفی از شرکت‌ها وارد این عرصه شدند.

به گفته این مقام مسؤول، نخستین اقدام این ستاد آنالیز وضعیت شرکت‌ها و جهت‌دهی آنها به سمت چالش‌های اصلی کشاورزی کشور بوده است.

ایجاد ارزش افزوده برای حوزه کشاورزی و امنیت غذایی

سرپرست دبیری ستاد اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی، با تاکید بر اینکه ارزش افزوده بخش کشاورزی پس از تولید ایجاد می‌شود، گفت: متأسفانه به‌دلیل ضعف در صنایع تکمیلی و دانش‌بنیان، مواد خام کشاورزی اغلب به‌ صورت اولیه عرضه می‌شوند و ارزش افزوده‌ای ایجاد نمی‌کنند. ما دریافتیم که در این حوزه ضعف جدی داریم و شرکت‌ها کمتر وارد زمینه بازار، اقتصاد و فرآوری می‌شوند. این در حالی است که اگر مواد اولیه به محصولات با ارزش بالاتر تبدیل شوند، سود آن هم به تولیدکننده می‌رسد، هم به کشور و هم ظرفیت‌های تجاری و صادراتی ایران گسترش می‌یابد. بنابراین تحلیل ما کمک کرد تا مسیر فعالیت‌ها روشن‌تر شود.

کاهش وابستگی فناورانه کشور در بخش غذا و کشاورزی 

سرپرست دبیری اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی، اظهار کرد: در بسیاری از حوزه‌ها یا کاهش تعداد شرکت‌های دانش بنیان داشتیم یا افزایش چشمگیری ثبت نشد، اما در بخش کشاورزی تقریباً ۱۰ درصد رشد را تجربه کردیم و تعداد شرکت‌های فعال از حدود ۵۴۰ شرکت فراتر رفته است. بسیاری از این شرکت‌ها در سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ شروع به فعالیت کرده‌اند. تمرکز ما نیز بیشتر بر حمایت از شرکت‌های نوپا بوده است.

وی با بیان اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان در معاونت علمی در دسته‌های فناور، نوآور و نوپا تقسیم‌بندی می‌شوند، خاطر نشان کرد: در بخش کشاورزی تعداد شرکت‌های فناور و نوآور بسیار کم است و بیشتر شرکت‌های نوپا فعالیت می‌کنند. تلاش ما این است که این رشد را تثبیت کنیم.

سرپرست دبیری اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی با اشاره به رویکرد ستاد، گفت: به‌جای تمرکز صرف بر کمیت، تلاش کردیم کیفیت شرکت‌ها را ارتقاء دهیم. از این رو یکی از اقدامات ما جهت‌دهی شرکت‌ها به سمت حل چالش‌های اصلی کشور بود و همچنین ایجاد ارتباط میان هلدینگ‌های بزرگ و شرکت‌های دانش‌بنیان تا خریدهای خود را از محصولات دانش‌بنیان انجام دهند. این اقدام به تقویت بازار، پایداری و سودآوری شرکت‌ها کمک کرد.

وی ادامه داد: بخش کشاورزی در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما از نظر فناوری بسیار پیچیده است. حجم بزرگی از واردات کشور به محصولات فناورانه غذایی و کشاورزی مربوط می‌شود؛ از نهاده‌های دامی تا تجهیزات، ماشین‌آلات، دارو و واکسن. ما تلاش کردیم به همه این حوزه‌ها ورود کنیم تا وابستگی کاهش یابد.

جوادی خاطرنشان کرد: امروز می‌توانیم اعلام کنیم که میزان وابستگی فناورانه کشور حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است. در گذشته ۸۵ تا ۹۰ درصد وابسته بودیم، اما این رقم اکنون به حدود ۷۰ درصد رسیده است. این دستاورد فقط حاصل فعالیت ستاد نیست، بلکه نتیجه ورود و توانمندی شرکت‌ها نیز بوده است. در ۱۰ سال گذشته کاهش وابستگی تنها ۵ درصد بود، اما در دو سال اخیر ۲۰ درصد کاهش محقق شده است.

وی با اشاره به ابزارهای حمایتی، گفت: یکی از پرطرفدارترین ابزارها برای شرکت‌ها، تسهیلات تبصره ۱۸ است. ستاد غذا و کشاورزی در این زمینه جزء شلوغ‌ترین ستادها بود و تنها در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۳۹۹ طرح دریافت کرد.

جوادی افزود: در مجموع طی سال ۱۴۰۳، ستاد ۶۱۰ درخواست حمایتی را بررسی کرد که از این تعداد، ۲۴۲ درخواست خدمات مستقیم از معاونت، ۲۲۹ درخواست اعتبار مالیاتی و ۱۳۹۹ درخواست استفاده از تسهیلات تبصره ۱۸ بود. این آمار نشان‌دهنده استقبال گسترده شرکت‌ها از ابزارهای حمایتی است.

وی با ارائه جزئیات سهم هر ابزار حمایتی، گفت: ۲۳ درصد حمایت‌ها به تبصره ۱۸ اختصاص یافت، ۳۷ درصد به اعتبار مالیاتی و ۴۰ درصد به تسهیلات معاملات. حدود ۱۰ درصد نیز مربوط به سایر ظرفیت‌ها مانند صندوق نوآوری و شکوفایی و بنیادهای حمایتی بود که طرح‌های مورد نیاز کشور به آنها معرفی شد.

سرپرست دبیری اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی تأکید کرد: این توازن در حمایت‌ها یکی از دستاوردهای مهم ستاد بود و نشان داد که می‌توانیم سبد حمایتی متوازنی برای شرکت‌ها فراهم کنیم.

نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در سیاست‌گذاری اسناد بالادستی کشاورزی و غذا

سرپرست دبیری ستاد دانش بنیان کشاورزی و غذا گفت: یکی از مهم‌ترین دستاوردهای ستاد، مشارکت در سیاست‌گذاری و تدوین اسناد بالادستی کشور در حوزه غذا و کشاورزی است.

وی با اشاره به نقش ستاد در این فرایند، افزود: ما در جلسات سیاست‌گذاری صرفاً به عنوان یک عضو عادی حضور پیدا نمی‌کنیم، بلکه تلاش داریم توانمندی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان را معرفی کرده و نشان دهیم که این شرکت‌ها می‌توانند در حل مسائل کلان کشور اثرگذار باشند.

به گفته وی، حضور در تدوین اسناد تخصصی همچون «سند لبنیات» و «سند جامع امنیت غذایی دانش‌بنیان» از جمله فعالیت‌های شاخص ستاد است.