مقصر اصلی وضعیت فعلی صنعت خودرو چه کسی است؟

به گزارش خبرخودرو ، صنعت خودرو و بازار آن از مهمترین بخش‌های اقتصادی کشور به شمار می‌روند که به سبب سیاست گذاری‌های دستوری و غلط سالیان گذشته در شرایطی بغرنج به سر می‌برد؛ سیاست‌هایی که بیش از آن‌که به حل مشکلات ساختاری صنعت‌خودرو منتهی شوند، به افت کیفیت، افزایش قیمت، شکل‌گیری صف‌های میلیونی، بلوکه شدن نقدینگی مردم، افزایش زیان انباشته خودروسازان و گسترش نارضایتی اجتماعی انجامیده است.

در نشستی صمیمانه با مصطفی پوردهقان، دبیر کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی ضمن تشریح مشکلات صنعت خودرو به واکاوی علل و همچنین راهکار‌های رفع چالش‌های این صنعت پرداختیم که در ادامه از نظر می‌گذرد.

به عنوان سوال نخست، در حال حاضر نه تنها مصرف کننده، بلکه خودروسازان و قطعه سازان نیز از کیفیت تولیدات خود رضایت ندارند. به نظر شما مقصر اصلی کیفیت پایین خودرو‌های داخلی کیست؟

بازار خودرو از بازار‌های بسیار حساس است که در سال‌های اخیر به کرات مورد انتقاد مجالس، دولت‌ها، سیاستگذاران مختلف و مردم قرار گرفته است، اما با این وجود تحولی در این بخش ایجاد نشده به این دلیل که بازار خودرو نمادی از اقتصاد دولتی در کشور است و معمولا صاحب نظران در واکاوی برآیند اقتصاد دولتی، از بازار خودرو به عنوان مصداقی از اقتصاد و مدیریت دولتی در کشور یاد می‌کنند. به عبارتی می‌توان گفت مدیریت دولتی حاکم بر صنعت خودرو، خودروسازان را به سمت تولید خودرو با تکنولوژی، ایمنی و کیفیت بسیار پایین و قیمت‌های بالا سوق داده است.

از طرفی خودروسازان به عنوان بازیگران اصلی بازار خودرو سالهاست تحت حمایت دولتی و در انحصار کامل به ایفای نقش در این بازار پرداخته‌اند و خروجی این انحصار، تولید خودرو‌هایی است که کیفیت آن امروز مورد رضایت مصرف کننده و حتی خودروساز و زنجیره تامین نیست؛ بنابراین وضعیتی که اکنون در صنعت خودرو شاهد هستیم یک پدیده غیراقتصادی نیست، زیرا خروجی انحصار در هر بازاری منجر به افت کیفیت و افزایش قیمت آن محصول می‌شود. کمااینکه این موضوع در دهه‌های گذشته و در کشور‌های مختلف دنیا نیز تجربه شده است.

اگر امروز مصرف کننده حق انتخاب ندارد و ناچار است در صف خرید خودرو منتظر بماند و در صورت برنده شدن نیز ۶ ماه بعد خودرو تحویل می‌گیرد به دلیل وجود انحصار کامل در بازار خودرو است.

راهکار رفع این معضل هم در دل این مشکل است و تا زمانی که انحصار بازار خودرو تداوم داشته باشد، تحولی در کیفیت تولیدات داخل اتفاق نخواهد افتاد.

در حال حاضر ارزان‌ترین خودروی داخلی حدود ۵۰۰ میلیون تومان است و در عین حال که خودرو از سبد خرید قشر کارگر و متوسط جامعه حذف شده خودروساز مدعی تولید با زیان است. از نظر شما چرا قیمت خودرو‌های داخلی برای مصرف کننده گران، اما برای تولیدکننده زیان آور هستند؟

به هر حال وقتی فضای تولید خودرو در کشور رقابتی نیست، قیمت خودرو نیز رقابتی نخواهد بود. چه بسا که اگر فردا قیمت پراید دو میلیارد شد، مردم به دلیل نیاز خود حاضرند برای خرید آن صف بکشند. پس نمی‌توان گفت این رفتار مردم غیرعقلانی است.

نکته بعدی اینکه خودرو در کشور ما به کالای سرمایه‌ای تبدیل شده و سرمایه مصرف کننده همچون یخی در گرمای تورم ایران در حال ذوب شدن است. از این رو مردم ترجیح می‌دهند با خرید خودرو ارزش سرمایه خود را حفظ کنند؛ بنابراین مقصر افزایش قیمت خودرو خودروساز نیست و ما مهندسان، کارگران و مدیران بسیار خوبی در ایران خودرو و سایپا داریم که به رغم مشکلات موجود تمام توان خود را برای تولید به کار گرفته‌اند، لذا روند طبیعی که اکنون بر بازار خودرو ایران حاکم شده ماحصل سیاست گذاری‌های غلط و غیرطبیعی سالیان گذشته در این حوزه است.

از طرفی مطالبه امروز مردم از دولت، مجلس و خودروساز اصلاح سیاست‌های غلط گذشته است، اما واقعیت این است دولت به بهانه بیکاری هزاران کارگر شاغل در این صنعت و به خطر افتادن منافع عده‌ای که از این محل ارتزاق می‌کنند شجاعت لازم برای اصلاح سیاست‌ها را ندارد.

در هر حال پاسخ به انتظارات مردم در حوزه خودروسازی نیازمند جسارتی ویژه از سوی دولت است تا با مقابله با ناکارآمدی ها، فساد و سفره رانتی که امروز در بازار خودرو پهن شده تحولی عظیم را در صنعت خودرو رقم بزند.

از خصوصی سازی همواره به عنوان راهکاری موثر برای رشد بهره وری و سودآوری شرکت‌های خودروسازی و توانمندسازی بخش خصوصی یاد می‌شود، به نظر شما خصوصی سازی صنعت خودرو چه منافعی برای مردم دارد؟

متاسفانه دولت در حوزه‌های مختلف به قدری ضعیف عمل کرده است که واژه‌ها معنای واقعی خود را از دست داده‌اند. به طور مثال در حوزه سیاست، مردم حس خوبی نسبت به واژه «مهرورزی» و یا «تدبیر و امید» ندارند. در حوزه اقتصاد نیز همین طور است و وقتی صحبت از خصوصی سازی می‌شود مردم تصور می‌کنند پای شرکت‌ها و نهاد‌های خصولتی در میان است، اما اگر منظور خصوصی سازی به معنای واقعی، علمی و اقتصادی آن است که در جهان نیز تجربه شده و هدف حاکمیت از خصوصی سازی اصلاح نظام حکمرانی و همچون دیگر سیاستگذاری‌ها جلب رضایت مردم است قطعا نیاز است با واگذاری شرکت‌های خودروساز بزرگ به مجموعه‌های دارای اهلیت و توانمندی فنی و اقتصادی و در یک فضای رقابتی به سمت خصوصی سازی واقعی حرکت کرد.

البته وقتی از خصوصی سازی در صنعتی صحبت می‌کنیم که طی سالیان گذشته به سبب انسداد باب علم از ورود تکنولوژی روز تولید محروم بوده نیاز است همگام با خصوصی سازی، زمینه ورود خودروسازان برتر دنیا، عقد قرارداد‌های جوینت ونچر و همکاری مشترک با خودروسازان مطرح دنیا در این صنعت فراهم شود. هر چند که جذب سرمایه گذاری خارجی در صنعت خودروسازی در شرایط فعلی با توجه به فعال سازی مکانیزم ماشه و شرایط خاص تحریمی دور از انتظار است. شاید این مهم در دهه ۸۰ به واقعیت نزدیک بود، اما اکنون بسیاری از فرصت‌ها را از دست داده‌ایم.

مجلس بار‌ها در جایگاه نظارتی خودش با تحقیق و تفحص از صنعت خودرو علل ناکارآمدی شرکت‌های خودروسازی را مورد بررسی قرار داده است، اما چرا گزارش‌های تحقیق و تفحص مجلس هیچگاه منجر به تغییرات بنیادی در صنعت خودرو نشده است؟

نگاه بنده به حوزه بازار خودرو کمی متفاوت از دیگر همکارانم در مجلس است. بنده خودروساز را مقصر اصلی وضعیت فعلی صنعت خودرو نمی‌دانم، زیرا وقتی حاکمیت فضای ورود خودرو به کشور را مسدود کرده و به شکل گیری انحصار کامل در این بازار دامن زده، طبیعی است که خودروساز به سمت تولید خودروی باکیفیت و ارزان قیمت نمی‌رود.

متاسفانه عده‌ای تصور می‌کنند کیفیت پایین خودرو‌های داخلی به دلیل ساختار تولید در ایران و یا سوءمدیریت و یا فساد مدیریتی در صنعت خودرو است، در حالی که این انحصار در دهه‌های گذشته در کشور‌های اروپایی، آسیایی و آمریکای جنوبی نیز تجربه شده و چه بسا این کشور‌ها نیز با دستکاری واژه‌ها نقاب حمایت از تولیدات داخل و اشتغال بومی بر چهره زده‌اند.

بنده معتقدم به جای فریب افکار عمومی و مقصر دانستن خودروساز باید فضای تولید خودرو در کشور را رقابتی کرد، زیرا خودروساز تا زمانی که در فضای انحصاری تولید می‌کند از هر تلاشی برای دستیابی به تکنولوژی برتر دریغ خواهد کرد. کمااینکه پژو ۲۰۶ مدل ۸۲ به لحاظ کیفی تفاوتی با مدل ۹۲ این خودرو ندارد؛ بنابراین به جای آدرس غلط دادن به مردم بهتر است سوال را اینگونه مطرح کنیم که چرا حاکمیت و سیاست گذار فضایی را در صنعت خودرو ایجاد کرده که امروز خروجی آن تولید خودرو‌های بی کیفیت و گران قیمت است؟ سوالاتی از قبیل اینکه چرا خودروساز در این سال‌ها به سمت نوآوری و ارتقای کیفیت محصول حرکت نکرده در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد.

نکته بعدی اینکه افرادی که حمایت بی، چون و چرا از صنعت خودرو داشته‌اند امروز باید پاسخگوی این سوال باشند که چرا پنج دهه مردم ایران را در حوزه خودروسازی گروگان گرفته و امکان تولید خودرو در یک فضای رقابتی و تکنولوژی برتر را از خودروساز داخلی سلب کرده‌اند؟

حال که برآیند این سیاست گذاری غلط در حوزه خودروسازی بر همگان آشکار شده و عملکرد این صنعت مورد رضایت مقام معظم رهبری، دولت، مجلس، تولیدکننده و مصرف کننده نیست و به اسم خودروی ملی با زیان تولید می‌کنیم وقت آن است که با تغییر رویکرد از پیامد‌های منفی این سیاست گذاری غلط که در آینده به مراتب بیشتر خواهد شد، جلوگیری کنیم.