نسل آلفا نخستین نسل تمام‌دیجیتال در تاریخ بشر است

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی با بیان اینکه «نسل آلفا» نخستین نسل تمام‌دیجیتال در تاریخ بشر محسوب می‌شود، گفت: این نسل در محیطی متولد و رشد یافته که سراسر آن با فناوری، اینترنت اشیا و ابزارهای هوشمند درآمیخته است.

به گزارش ایسنا، علی حاتمی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی امروز در نشست تخصصی «نسل الفا بدون فیلتر: نگاهی به ارزش‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای نسب آینده» اظهار کرد: «نسل آلفا» شامل کودکانی است که از سال ۲۰۱۰ یا ۱۳۹۰ تا حدود ۲۰۲۴ متولد شده‌اند و اکنون به‌تدریج در حال ورود به دوره نوجوانی هستند. این نسل از بدو تولد در فضایی رشد کرده که تبلت‌ها، تلفن‌های هوشمند و دستیاران صوتی بخشی از زندگی روزمره آن‌هاست.

وی افزود: این کودکان پیش از آن‌که زبان گفتاری را بیاموزند، مهارت کار با ابزارهای دیجیتال را کسب می‌کنند. بسیاری از آن‌ها هنوز قادر به حرف زدن نیستند؛ اما می‌دانند چگونه با تلفن همراه کار کنند یا صفحه را لمس و پیمایش کنند. به همین دلیل از آنان با عنوان نخستین نسل “تمام‌دیجیتال” یاد می‌شود.

والدین نسل آلفا، از نسل‌های Y و Z هستند

حاتمی با اشاره به اینکه والدین نسل آلفا عمدتاً از نسل‌های Y (دهه ۶۰ و ۷۰) و Z (دهه ۷۰ تا ۸۰) هستند، گفت: این نسل‌ها خود با فناوری رشد کرده‌اند و حالا فرزندانشان را در محیطی به‌مراتب دیجیتالی‌تر پرورش می‌دهند. تعامل میان این دو نسل، شکلی نو از سبک زندگی و یادگیری را به وجود آورده است.

وی افزود: در خانواده‌های امروزی، کودک در احاطه ابزارهای دیجیتال رشد می‌کند و همین موضوع ساختار روانی و اجتماعی متفاوتی نسبت به نسل‌های گذشته ایجاد کرده است.

تعریف و جایگاه نسل آلفا در تقسیم‌بندی جهانی

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی با اشاره به تعاریف بین‌المللی از نسل‌ها توضیح داد: بر اساس دسته‌بندی‌های جهانی از جمله طبقه‌بندی “مک‌ایندل”، هر نسل حدود ۱۵ سال را شامل می‌شود. در این چارچوب، نسل X حدود ۴۶ تا ۶۰ سال سن دارند، نسل Y (یا هزاره‌ها) ۳۱ تا ۴۵ ساله‌اند، نسل Z بین ۱۶ تا ۳۰ سال قرار می‌گیرد و نسل آلفا زیر ۱۵ سال سن دارند.

وی گفت: در ایران نیز بر اساس داده‌های مرکز آمار، جمعیت زیر ۱۵ سال حدود ۱۳ میلیون نفر است که تقریباً منطبق با همین تعریف از نسل آلفا محسوب می‌شوند.

فاصله ایران با کشورهای صنعتی در تحولات نسلی

حاتمی در ادامه خاطرنشان کرد: خوشبختانه ایران با چالش‌هایی که کشورهای توسعه‌یافته مانند ژاپن در زمینه پیری جمعیت با آن روبه‌رو هستند، فاصله دارد. در کشور ما هنوز جمعیت جوان و فعال بخش قابل‌توجهی از هرم سنی را تشکیل می‌دهد.

وی افزود: با این حال، باید توجه داشت که گرچه ایران در مقایسه با برخی کشورها هنوز از نیروی کار جوان برخوردار است، اما شیوه زیست و یادگیری نسل‌های جدید، به‌ویژه آلفا، به‌طور کامل با نسل‌های پیشین متفاوت است و برنامه‌ریزی فرهنگی، آموزشی و اجتماعی باید متناسب با این تغییر باشد.

نگاه به آینده و نقش نسل آلفا در ساختن آن

حاتمی با اشاره به اینکه آینده نه‌فقط تجربه نسل آلفا، بلکه ساخته ذهن و رفتار آن‌ها خواهد بود، گفت: ما امروز شاهد نسلی هستیم که هم‌زمان با یادگیری مفاهیم پایه، با فناوری‌های نو نیز رشد می‌کند و درک متفاوتی از جهان دارد. در نتیجه، شناخت نگرش‌ها، ارزش‌ها و سبک زندگی این نسل برای آینده سیاست‌گذاری کشور ضروری است.

وی در ادامه تأکید کرد: این نشست مقدمه‌ای برای بحث‌های تفصیلی درباره رفتار دیجیتال، خلاقیت، شغل و سبک زندگی نسل آلفا بود که در جلسات بعدی به‌طور مبسوط به آن‌ها پرداخته خواهد شد.

نسل آلفا، نسل متفاوتی با گفتمان و زیست‌جهان خاص خود است

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی با اشاره به ویژگی‌های منحصربه‌فرد نسل آلفا گفت: این نسل گفتمان، زبان و رفتار مخصوص به خود را دارد و تفاوت‌هایش با نسل‌های پیشین نه تنها در ابزار ارتباطی بلکه در نوع نگاه و شیوه یادگیری نیز مشهود است.

حاتمی افزود: یکی از نکات مهم درباره این نسل، رشد آن‌ها در دوران کروناست. در زمانی که مدارس تعطیل و آموزش‌ها مجازی شد، کودکان نسل آلفا با تبلت، تلفن همراه و فناوری دیجیتال آشنا شدند. آن‌ها اولین تجربه آموزشی‌شان را از طریق صفحه‌نمایش‌ها به دست آوردند، نه از طریق کلاس‌های سنتی حضوری، و همین امر هویت آموزشی و اجتماعی متفاوتی برایشان رقم زد.

جمعیت بیش از دو میلیارد نفری نسل آلفا در جهان

وی با اشاره به گستردگی این نسل اظهار کرد: نسل آلفا اکنون بیش از دو میلیارد نفر از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد و از نظر تعداد، از تمام نسل‌های دیگر پیشی گرفته است. این نسل به دلیل دسترسی زودهنگام به اینترنت و حضور مستمر در فضای دیجیتال، به‌عنوان نخستین نسل “کاملاً دیجیتال” شناخته می‌شود.

حاتمی افزود: در حال حاضر ۸۰ درصد کودکان پیش از ۸ سالگی دارای گوشی یا تبلت شخصی هستند. طبق آمارهای جهانی، ۶۰ درصد خریدهای آنلاین والدین در حضور فرزندان انجام می‌شود؛ به همین دلیل، کودکان نسل آلفا در تصمیم‌های اقتصادی خانواده تأثیرگذارند و به‌زودی تا سال ۲۰۳۵ به بزرگ‌ترین گروه مصرف‌کننده و بازار هدف جهان تبدیل خواهند شد.

هویت دیجیتال و آواتار؛ بخش جدایی‌ناپذیر از شخصیت نسل آلفا

این پژوهشگر با اشاره به مفهوم «هویت دیجیتال» در میان نسل آلفا گفت: آواتارها و هویت‌های مجازی بخشی از شخصیت این نسل شده‌اند. آن‌ها در فضای دیجیتال، خود را با تصویری که انتخاب می‌کنند تعریف می‌کنند؛ ممکن است از چهره خودشان، یا از شخصیت‌های سینمایی، فوتبالیست‌ها و حتی نمادهای کارتونی استفاده کنند. این انعطاف در بازنمایی، بخشی از آزادی هویتی آن‌ها را شکل می‌دهد.

وی افزود: نسل آلفا مفاهیم مرتبط با فضای مجازی و بازی‌ها را بهتر از بزرگسالان می‌فهمد و بسیاری از واژگان و نمادهای فرهنگی نوظهور را به‌طور طبیعی در گفتار روزمره خود به کار می‌برد.

تمرکز پایین، تصمیم‌گیری سریع و تنوع‌طلبی شدید

حاتمی با اشاره به ویژگی‌های شناختی این نسل گفت: یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های رفتاری نسل آلفا با نسل‌های گذشته، دامنه توجه بسیار کوتاه آن‌هاست. به‌طور میانگین فقط هشت ثانیه می‌توانند بر یک محتوا تمرکز کنند. بنابراین، اگر تبلیغ یا محتوایی در همان هشت ثانیه نخست توجه‌شان را جلب نکند، به‌سرعت آن را رد می‌کنند و به سراغ بعدی می‌روند.

وی تأکید کرد: تنوع‌طلبی و تمایل به تغییر، از دیگر ویژگی‌های این نسل است و باید در طراحی پیام‌های آموزشی یا تبلیغاتی برای آن‌ها مورد توجه قرار گیرد.

حساسیت بالا نسبت به عدالت اجتماعی و محیط زیست

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی با بیان اینکه «نسل آلفا» نسبت به مسائل عدالت اجتماعی، حقوق حیوانات و محیط زیست بسیار حساس است، گفت: این نسل به شکل عمیقی نسبت به نابرابری‌ها واکنش نشان می‌دهد. برای مثال، کودکان خردسال در این نسل حتی از دیدن رفتار ناعادلانه با دیگران برآشفته می‌شوند. حساسیت عاطفی آن‌ها به‌مراتب بیشتر از نسل‌های پیشین است.

وی افزود: به همین دلیل، پیش‌بینی می‌شود با رسیدن این نسل به بلوغ اجتماعی و ورود به عرصه‌های تصمیم‌گیری، جامعه با موجی از کنشگری‌های جدید فرهنگی و اجتماعی مواجه شود.

یادگیری بازی‌محور و خلاقیت بالا

حاتمی با اشاره به رویکرد آموزشی نسل آلفا گفت: یادگیری برای این نسل تنها زمانی مؤثر است که در قالب بازی و تعامل طراحی شود. اگر بخواهیم زبان، مهارت یا دانشی به آن‌ها آموزش دهیم، بهترین شیوه استفاده از بازی‌های آموزشی است، زیرا این نسل با فشار یا اجبار سنتی ارتباط برقرار نمی‌کند.

وی افزود: نسل آلفا خلاقیت بالا، تفکر سیستمی و توانایی چشمگیری در حل مسائل پیچیده دارد. آن‌ها به‌راحتی هیچ چیزی را بدون دلیل نمی‌پذیرند و از همان کودکی می‌پرسند “چرا” و “چگونه”. به همین خاطر، نسل “چرا” نامیده می‌شوند.

از فردگرایی تا همکاری در فضای مجازی

این استاد دانشگاه با اشاره به تفاوت نوع همکاری در میان نسل آلفا گفت: اگرچه این نسل به ظاهر فردگراست، اما در محیط‌های مجازی و بازی‌های آنلاین، همکاری و کار گروهی را به شکل جدیدی تجربه می‌کند. تعریف آن‌ها از “تیم” با تعریف کلاسیک ما متفاوت است؛ تعاملاتشان اغلب در فضای دیجیتال شکل می‌گیرد، نه در محیط فیزیکی.

فرصت‌ها و چالش‌های پیش رو

حاتمی در ادامه با اشاره به فرصت‌ها و چالش‌های این نسل خاطرنشان کرد: نسل آلفا سرعت یادگیری بالا، خلاقیت زیاد و نگاه جهانی دارد، اما در عین حال با چالش‌هایی مانند تمرکز پایین، حساسیت بیش از حد و وابستگی شدید به فناوری مواجه است. درک درست این ویژگی‌ها برای والدین، مربیان و سیاست‌گذاران فرهنگی ضروری است، زیرا آینده جامعه در دستان همین نسل شکل خواهد گرفت.

نسل آلفا جهانی می‌اندیشد و مهاجرت را زودتر از هر نسلی درک می‌کند

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی با اشاره به نگاه جهانی نسل آلفا گفت: این نسل در مقایسه با نسل‌های پیشین، بسیار زودتر با مفهوم مهاجرت و تحرک بین‌المللی آشنا می‌شود. حتی کودکان ۶ تا ۱۰ ساله امروز درباره مهاجرت سؤال می‌پرسند و از آینده خود در کشورهای دیگر صحبت می‌کنند.

حاتمی افزود: پیش‌بینی می‌کنم پدیده مهاجرت در میان نسل آلفا ایرانی‌ها به‌مراتب بیش از نسل‌های قبل باشد، زیرا این نسل با نگاهی جهانی رشد می‌کند و مرزهای جغرافیایی برایش معنا و محدودیت نسل‌های پیشین را ندارد.

چالش‌های روانی و اجتماعی نسل آلفا

وی با اشاره به چالش‌های ناشی از زیست دیجیتال گفت: کاهش تعامل چهره‌به‌چهره، اضطراب، مقایسه اجتماعی، فشار روانی و افت تمرکز، از مهم‌ترین آسیب‌های این نسل است. حضور مداوم در فضای مجازی و وابستگی به صفحه‌نمایش‌ها باعث شده شکل روابط انسانی تغییر کند و مهارت‌های ارتباطی واقعی کاهش یابد.

مصرف‌گرایی دیجیتال؛ تماشاگران فعال دنیای مجازی

حاتمی با بیان اینکه «نسل آلفا بیشتر مصرف‌کننده محتواست تا تولیدکننده» توضیح داد: این نسل بیشتر زمان خود را صرف تماشای ویدئو، دنبال کردن ترندها و خرید آنلاین می‌کند. در مقابل، تمایل کمتری به تولید و انتشار محتوا دارد و ترجیح می‌دهد در حاشیه امن مصرف بماند تا اینکه در مرکز توجه شبکه‌های اجتماعی قرار گیرد.

وی افزود: بر اساس مطالعات جهانی، الگوی رفتار دیجیتال نسل آلفا نشان می‌دهد آن‌ها نسبت به نسل‌های پیشین محتاط‌ترند و ترجیح می‌دهند حضورشان در فضای مجازی کنترل‌شده و امن باشد.

جایگزینی تلویزیون با یوتیوب، تیک‌تاک و بازی‌های ویدیویی

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی با اشاره به تغییر الگوهای مصرف رسانه در این نسل گفت: برای نسل آلفا، تلویزیون دیگر رسانه اصلی نیست. پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب، تیک‌تاک و بازی‌های ویدیویی عملاً جایگزین تلویزیون شده‌اند و ساعات طولانی‌تری از زمان روزانه این نسل را به خود اختصاص می‌دهند.

وی افزود: نسل آلفا محتوای کوتاه، تصویری و الگوریتمی را ترجیح می‌دهد و این الگو، سبک توجه و یادگیری آن‌ها را شکل می‌دهد.

شکل‌گیری خودمراقبتی دیجیتال در نسل آلفا

حاتمی با اشاره به یکی از پدیده‌های جدید در این نسل گفت: در برخی کشورهای پیشرفته، نسل آلفا به مرحله‌ای از “خودمراقبتی دیجیتال” رسیده است. آن‌ها بدون اجبار والدین، زمان استفاده از تلفن همراه و تبلت خود را کاهش می‌دهند و حتی از نرم‌افزارهایی استفاده می‌کنند که مصرفشان را محدود می‌کند.

وی افزود: مطالعات نشان می‌دهد ۴۰ درصد از نوجوانان این نسل گاهی به‌صورت داوطلبانه از دستگاه‌های دیجیتال فاصله می‌گیرند. این نشان‌دهنده نوعی بلوغ در تعریف مرزهای شخصی در فضای مجازی است.

بازی و خلاقیت؛ دروازه آموزش نسل آلفا

حاتمی در بخش دوم سخنان خود با اشاره به پیوند بازی و آموزش در این نسل گفت: آموزش برای نسل آلفا در بستری واحد با بازی معنا پیدا می‌کند. پلتفرم‌هایی مانند روبلاکس و ماینکرافت نمونه‌هایی از محیط‌های آموزشی تعاملی هستند که در آن‌ها کودکان نه‌تنها سرگرم می‌شوند بلکه خلاقیت، منطق و مهارت‌های قرن بیست‌ویکم را به‌طور ناخودآگاه می‌آموزند.

وی با اشاره به یافته‌های پژوهش‌های بین‌المللی افزود: ۷۰ درصد کودکان این نسل روزانه در محیط‌هایی مانند روبلاکس یا ماینکرافت فعالیت دارند و بیش از ۶۰ درصدشان برای آرامش و یادگیری از محتوای یوتیوب‌کیدز استفاده می‌کنند. این فضاها فرصت‌هایی برای پرورش خلاقیت، همکاری گروهی و تفکر سازنده در اختیارشان قرار می‌دهد.

سندباکس‌ها؛ مدرسه‌های غیررسمی نسل آلفا

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی تأکید کرد: بازی‌های سندباکس مانند ماینکرافت یا روبلاکس به کودکان اجازه می‌دهند داستان زندگی خود را خلق کنند. آن‌ها در این فضاها می‌سازند، تجربه می‌کنند و بدون ترس از شکست یاد می‌گیرند. در واقع، بازی برای این نسل نه تفریح، بلکه ابزار اصلی یادگیری و شکل‌گیری هویت است.

وی در ادامه گفت: در مواجهه با نسل آلفا، باید از باید و نبایدهای سنتی فاصله بگیریم. آموزش، تربیت و ارتباط با این نسل تنها زمانی مؤثر خواهد بود که با زبان خودشان، یعنی زبان خلاقیت، تجربه و تعامل، صورت گیرد.

تجربه آزادی و هویت‌یابی در دنیای بازی‌های دیجیتال

حاتمی در ادامه سخنانش با اشاره به دنیای بازی‌های دیجیتال گفت: در این فضا، محدودیت‌های دنیای واقعی برای کودکان وجود ندارد. مثلاً در بازی ماینکرفت، کودک می‌تواند سازه‌ای را که ساخته، ویران کند و دوباره از نو بسازد. کسی به او تذکر نمی‌دهد که چرا چیزی را خراب کرده یا کاری را درست انجام نداده است؛ زیرا در این محیط همه‌چیز در اختیار خود اوست و حس آزادی را تجربه می‌کند.

ویافزود: در رویدادهای درون‌بازی، نوعی حس تعلق به گروه هم‌سن در میان کودکان تقویت می‌شود. بازی‌ها دیگر فقط ابزاری برای سرگرمی نیستند، بلکه بستری برای شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی محسوب می‌شوند. اگر با این نسل تعامل داشته باشید، می‌بینید که حتی در جوامع مجازی حول تیم‌های ورزشی یا گروه‌های خاص، احساس نزدیکی و هویت جمعی پیدا می‌کنند؛ با هم کل‌کل می‌کنند، دوست پیدا می‌کنند و در واقع، در همین فضا هویت خود را بازتعریف می‌نمایند.

ورود کودکان به اقتصاد دیجیتال و تجربه کارآفرینی

حاتمی ادامه داد: در حوزه خلاقیت مشارکتی و اقتصاد خرد نیز، فضای مجازی باعث شده کودکان به چرخه عرضه و تقاضا وارد شوند. مفاهیمی مانند فروش، ارزش‌گذاری و بازار برایشان قابل لمس شده و برخی از آن‌ها از همین حالا تجربه نوعی کارآفرینی دیجیتال را پشت سر می‌گذارند. این کودکان برای خرید آیتم‌ها و امتیازهای بازی یا حفظ جایگاهشان در رقابت‌های مجازی، مفهوم پول، ارزش و مبادله را درک می‌کنند و این امر بخشی از فرایند رشد آن‌هاست.

تغییر نقش‌های جنسیتی و نگاه تازه نسل آلفا به موفقیت

وی در بخش دیگری از سخنانش به آینده شغلی دختران اشاره کرد و گفت: طبق پژوهش‌های جهانی، دختران نسل آلفا در مشاغل سنتی و مردانه حضور پررنگ‌تری خواهند داشت. علاقه آن‌ها به رشته‌هایی چون پزشکی، حقوق و هنر بیش از پسران است و این تغییر می‌تواند بر بازار کار آینده تأثیر بگذارد. این روند نشان می‌دهد باید برای ایجاد توازن جنسیتی برنامه‌ریزی شود تا فرصت‌ها به شکاف تبدیل نشوند.

حاتمی با تأکید بر ضرورت بازتعریف الگوهای هویتی مردان افزود: جهان امروز به سمتی پیش می‌رود که انگیزه تحصیلی در پسران کاهش یافته است؛ این موضوع فقط مختص ایران نیست، بلکه پدیده‌ای جهانی است. در کشور ما نیز آمار کنکور نشان می‌دهد پسران ایرانی سال‌به‌سال بی‌انگیزه‌تر می‌شوند. برای شکستن این چرخه، باید تصویر تازه و مثبتی از مردانگی مدرن ارائه کنیم تا افت تحصیلی و کاهش مشارکت اجتماعی جبران شود.

وی در ادامه اظهار کرد: از نگاه نسل آلفا، دانشگاه دیگر تنها مسیر موفقیت نیست. برخلاف نسل‌های پیشین که موفقیت را در گرو ورود به دانشگاه می‌دانستند، نوجوانان امروز مسیرهای متنوع‌تری مانند مهارت‌آموزی، دوره‌های بوت‌کمپ و کارآموزی آنلاین را انتخاب می‌کنند. خوشبختانه نهادهایی مانند جهاد دانشگاهی و دانشگاه صنعتی شریف این مسیرها را در ایران راه‌اندازی کرده‌اند.

حاتمی با اشاره به تغییر نگاه خانواده‌ها نیز گفت: کودکان امروز در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی مشارکت دارند. در ساده‌ترین مثال، در انتخاب غذای شب یا خریدهای روزمره، نقش آن‌ها پررنگ است. مطالعات نشان می‌دهد کودکان نسل آلفا در تصمیم‌های مصرفی خانواده مشارکت فعال دارند و همین امر نشان می‌دهد که دیگر صرفاً مخاطب نیستند، بلکه در رفتار اقتصادی خانواده نیز اثرگذارند.

کودکان نسل آلفا و قدرت خرید در خانواده

حاتمی با اشاره به نقش اقتصادی نسل آلفا گفت: امروز حدود ۳۵ درصد از کودکان در خرید اسباب‌بازی تصمیم‌گیر اصلی خانواده هستند و بیشترین میزان خرج پول توجیبی خود را صرف بازی‌های دیجیتال می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد که باید از هم‌اکنون آموزش سواد مالی و مصرفی را جدی بگیریم و برای ارتقای گفت‌وگوی مالی در خانواده‌ها برنامه‌ریزی کنیم.

وی ادامه داد: در حال حاضر حدود ۶۰ درصد از کودکان در خریدهای آنلاین نظر می‌دهند، ۳۰ درصد با کدهای QR آشنا هستند، حتی پیش از آنکه خواندن را به‌طور کامل یاد بگیرند، و ۵۰ درصد نیز برندهایی را ترجیح می‌دهند که برایشان محتوای مخصوص کودک تولید می‌کنند. این‌ها همه بخشی از واقعیت اقتصادی جدید است که در بازار جهانی در حال شکل‌گیری است.

چالش‌های اقتصادی و کنترل والدین در عصر دیجیتال

حاتمی با اشاره به روندهای اقتصادی جهانی افزود: افزایش هزینه‌های زندگی و تغییر الگوهای مالی فقط مختص ایران نیست. برای مثال در انگلیس میزان پول توجیبی کودکان ۲۵ درصد افزایش یافته، در حالی‌که در بسیاری کشورها این رقم کاهش پیدا کرده است. از سوی دیگر، حدود ۲۸ درصد از گیمرهای ۸ تا ۱۱ ساله، پول خود را صرف خریدهای درون‌بازی می‌کنند؛ خریدهایی که کالای فیزیکی ندارند و همین امر کنترل والدین را دشوارتر کرده است.

وی خاطرنشان کرد: «بحث نوع دسترسی کودکان به پول — اعم از اسکناس یا کارت بانکی — یکی از مسائل جدید تربیتی و اقتصادی جهان است. امروزه بسیاری از خانواده‌ها با این چالش مواجه‌اند که چطور باید نظارت مؤثر اما غیرمحدود بر هزینه‌های فرزندانشان داشته باشند.

مهارت‌آموزی و تربیت مسئولانه نسل دیجیتال

حاتمی چهار گزاره کلیدی برای شناخت نسل آلفا را برشمرد و گفت: نخست اینکه این نسل، دیجیتال‌زاده است؛ اما همچنان به تجربه‌های واقعی علاقه دارد. دوم اینکه تصمیم‌های مصرفی‌شان مشارکتی و آگاهانه است. سوم، خلاقیت را در بازی و شبکه‌های اجتماعی می‌آموزند و چهارم اینکه موفقیت را دیگر صرفاً در مدرک دانشگاهی نمی‌بینند.

وی با اشاره به ضرورت توجه سیاست‌گذاران و نهادهای آموزشی تأکید کرد: باید آموزش مهارت‌های دیجیتال و مالی را از مقطع ابتدایی آغاز کنیم. همچنین لازم است مسیرهای جایگزین برای تحصیلات دانشگاهی طراحی شود، محصولات آموزشی و فرهنگی با مشارکت کودکان و والدین ساخته شوند — همان‌طور که در برخی کشورها تجربه موفقی در این زمینه وجود دارد — و در نهایت، نظام کنترل هوشمند بر مصرف دیجیتال ایجاد گردد.

حاتمی افزود: در ایران بارها شاهد بوده‌ایم که حساب بانکی خانواده‌ها به‌دلیل خریدهای درون‌بازی خالی شده است. این اتفاق‌ها نشان می‌دهد که نیاز به نظارت هوشمند و آموزش مسئولانه در حوزه مصرف دیجیتال کاملاً جدی است. ما نباید اجازه دهیم این نسل، قربانی یا بازنده تحولات فناوری شود. نسلی نسازیم که تنها با فشار موفقیت سنجیده شود، بلکه باید زمینه‌ای برای رشد انسانی، اخلاقی و فناورانه او فراهم کنیم.

وی در پایان تأکید کرد: نسل آلفا، دیجیتال‌زاده است اما انسان می‌ماند، اگر امروز او را با اخلاق، معرفت و سواد فناوری تربیت کنیم. این نسل توان ساختن جهانی خلاق و مسئول را دارد. وظیفه ماست که ترس از فناوری را به فرصت تبدیل کنیم و به جای بازنده کردن این نسل، آن را به نسل برنده آینده بدل سازیم.