آیا باید اصلاح ژنتیکی حیات‌وحش ممنوع شود؟

طرفداران محیط زیست در مورد مزایا و معایب استفاده از روش‌های زیست‌شناسی مصنوعی برای تغییر گونه‌های وحشی بحث می‌کنند.

به گزارش ایسنا، جامعه جهانی حفاظت از محیط زیست، در حال بحث در مورد ممنوعیت رهاسازی موجودات اصلاح ژنتیکی شده در طبیعت است. ده‌ها سازمان غیردولتی خواستار توقف استفاده میدانی از زیست‌شناسی مصنوعی هستند که فناوری‌ است که به عنوان ابزاری برای مبارزه با بیماری‌ها، کنترل آفات و کمک به گونه‌های در معرض خطر مورد مطالعه قرار می‌گیرد. آنها می‌گویند که این رویکرد عواقب غیرقابل پیش‌بینی دارد. اما برخی از محققان استدلال می‌کنند که ممنوعیت کامل، بیش از حد محدودکننده است و می‌تواند عواقب منفی برای سلامت انسان و تنوع زیستی داشته باشد.

به نقل از نیچر، پیشنهاد ممنوعیت، هفته آینده در کنگره اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در ابوظبی به رای گذاشته خواهد شد. دولت‌ها و سازمان‌های جامعه مدنی، برای هدایت سیاست‌های جهانی حفاظت از طبیعت گرد هم می‌آیند. پیرو جنووسی، زیست‌شناس و رئیس سرویس حیات وحش در مؤسسه حفاظت و تحقیقات محیط زیست ایتالیا در رم می‌گوید اگرچه تصمیمات اتخاذ شده توسط اعضای آن از نظر قانونی الزام‌آور نیست، اما بر قوانین بسیاری از کشورها تاثیر می‌گذارد.

جنووسی می‌گوید اگر اعضا به نفع ممنوعیت پیشنهادی رای دهند، این می‌تواند تاثیرات قوی‌تری در مناطقی مانند اروپا یا استرالیا داشته باشد، جایی که خطوط تحقیقاتی زیادی بر توسعه ابزارهای جدید مبتنی بر زیست‌شناسی مصنوعی برای بهبود اثربخشی اقدامات حفاظتی متمرکز هستند. او یکی از بیش از ۲۴۰ دانشمندی است که تاکنون نامه‌ای سرگشاده را امضا کرده‌اند و از اعضای کنگره اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت خواسته‌اند که این مهلت قانونی را رد کنند.

بحث مداوم

این اولین باری نیست که طرفداران محیط زیست در مورد مجاز بودن مهندسی ژنتیک گونه‌های وحشی بحث می‌کنند. در نشست کنوانسیون تنوع زیستی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۶ و بار دیگر در سال ۲۰۱۸، توقف استفاده از محرک‌های ژنی، روشی برای معرفی ژن‌های مهندسی‌شده به منظور گسترش سریع آنها در جمعیت، پیشنهاد شد، اما در نهایت رد شد.

طرفداران آخرین پیشنهاد معتقدند که پیش‌بینی اثرات زیست‌فناوری ژنتیکی بر طبیعت و به‌ویژه بر حشرات دشوار است و می‌تواند برگشت‌ناپذیر باشد. جوآن سی، مشاور علمی  یک سازمان غیرانتفاعی مستقر در پاریس که بر حفاظت از زنبورها و سایر گرده افشان‌ها تمرکز دارد، در بیانیه‌ای که توسط این سازمان منتشر شد، می‌گوید: این فناوری‌های جدید، فشارها را که از قبل گرده افشان‌ها را تهدید می‌کردند، افزایش می‌دهند. بیش از ۸۰ محقق نامه‌ای سرگشاده در حمایت از این توقف امضا کرده‌اند که می‌گوید استقرار ارگانیسم‌های اصلاح‌شده ژنتیکی سریع‌تر از آن چیزی پیش می‌رود که ارزیابی ایمنی و ریسک بتواند با آن همگام شود و هیچ آزادسازی نباید انجام شود تا زمانی که بتوان نشان داد هیچ خطر مستقیم یا غیرمستقیمی برای گرده افشان‌ها، تنوع زیستی یا اکوسیستم‌ها وجود ندارد.

برخی دیگر مخالف این موضوع هستند. دیکسون لوِتویجِرا، حشره‌شناس در مؤسسه سلامت ایفاکارا در تانزانیا، معتقد است که پشه‌های اصلاح‌شده ژنتیکی می‌توانند به ریشه‌کنی مالاریا، بیماری‌ که تقریبا ۶۰۰ هزار نفر را در سال ۲۰۲۳ کشته است، کمک کنند. او می‌گوید: توقف کامل زیست‌شناسی مصنوعی، از جمله پشه‌های ژن‌گردان مهندسی‌شده، فرصت تحقیق در مورد راه‌حل‌های امیدوارکننده با پتانسیل مقابله با چالش مداوم و در عین حال قابل پیشگیری مالاریا را از جامعه علمی سلب می‌کند.

فناوری ژن درایو در سایر حوزه‌های حفاظت از محیط زیست نیز مورد بررسی قرار گرفته است، به عنوان راهی برای کنترل جوندگان مهاجم در جزایر، به عنوان مثال، با اصلاح یک ژن ضروری برای باروری نوع ماده، یا برای محافظت از یک گونه قورباغه در معرض خطر با ایجاد تغییرات ژنتیکی که آن را در برابر یک قارچ مضر مقاوم می‌کند.

برخی از دانشمندانی که مخالف توقف کامل هستند، پیشنهاد می‌کنند که خطرات پروژه‌های زیست‌شناسی مصنوعی باید به صورت موردی و به گونه‌ای ارزیابی شود که توسط سازمان‌های نظارتی مناسب در هر کشور نظارت شود.

جنووسی، به عنوان متخصص گونه‌های مهاجم می‌گوید که هنگام ارزیابی خطرات رهاسازی موجودات زنده در طبیعت، بسیار محتاط است. اخیرا او خود را مخالف تحقیقات انقراض‌زدایی که هدف آن استفاده از روش‌های ویرایش ژن برای «احیای» گونه‌های منقرض‌شده است، اعلام کرده است. با این وجود، او از ممنوعیت پیشنهادی مهندسی ژنتیک حمایت نمی‌کند، زیرا بستن در به روی نوآوری‌ها خطرناک است. او اضافه می‌کند: بحران تنوع زیستی آنقدر آسیب‌زا است که ما به ابزارهای جدید نیاز داریم.