تلسکوپ جیمز وب قدیمی‌ترین ابرنواخترِ تا امروز را رصد کرد

نورِ قدیمی‌ترین ابرنواختری که تاکنون دیده شده که به ۱۳ میلیارد سال قبل، یعنی تنها ۷۳۰ میلیون سال پس از مه‌بانگ بازمی‌گردد، توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب ثبت شده است.

به گزارش ایسنا، این ابرنواختر همراه بود با یک انفجار قدرتمند پرتو گاما (GRB) که نشان‌دهنده‌ نابودی یک ستاره‌ پرجرم و احتمالا تولد یک سیاه‌چاله با جرمِ ستاره‌ای است.

به نقل از اسپیس، اندرو لِوان از دانشگاه رادبود در هلند و دانشگاه وارویک در بریتانیا می‌گوید: در ۵۰ سال اخیر فقط تعداد انگشت‌شماری انفجار پرتو گاما وجود داشته که در اولین سال‌های جهان دیده شده باشند. این رویداد به طور خاص بسیار نادر و بسیار هیجان‌انگیز است.

داستان از روز ۱۴ مارس آغاز شد، زمانی که ماهواره‌ فرانسوی-چینی ناظر فضایی چندطیفی اجرام متغیر (SVOM) یک انفجار پرتو گاما را از جایی در اعماق فضا شناسایی کرد. ۹۰ دقیقه بعد، رصدخانه‌ Neil Gehrels Swift ناسا همان رویداد را در پرتو ایکس شناسایی کرد و این امکان را به ستاره‌شناسان داد که مشخص کنند این انفجار پرتو گاما با نام  GRB ۲۵۰۳۱۴A در کجای آسمان رخ داده است.

۱۱ ساعت پس از شناسایی توسط رصدخانه سوئیفت، تلسکوپ نوردیک اپتیکال که یک تلسکوپ ۲٫۶ متری در لاپالما در جزایر قناری است، درخشش کم‌نورِ پس‌تابِ انفجار پرتو گاما را دید، هنگامی که ماده‌ پرتاب‌شده از ستاره‌ درحال‌مرگ به گاز پیرامونی برخورد می‌کرد. در نهایت، چهار ساعت بعد، تلسکوپ بسیار بزرگ (VLT) در شیلی وارد عمل شد و انتقال‌به‌سرخِ انفجار پرتوی گاما را تایید کرد که مقدار عظیم ۷.۳ را داشت؛ یعنی ما رویدادی را می‌بینیم که ۱۳ میلیارد سال پیش رخ داده است.

انبساط فضا که باعث انتقال‌به‌سرخِ این پرتو شده، توهمِ کاهش سرعت فرایندها را نیز ایجاد می‌کند. به جای اینکه ابرنواختر طی چند روز یا چند هفته به اوج روشنایی برسد، از دید رسیدن به اوج روشنایی سه‌ونیم ماه طول می‌کشد.

با دانستن این موضوع، لِوان گروهی را هدایت کرد تا زمان رصدی روی تلسکوپ جیمز وب را درخواست کنند. با تأیید این درخواست، آن‌ها برای اول ژوئیه آماده بودند؛ زمانی که جیمز وب با استفاده از دوربین فروسرخ نزدیک (NIRCam) نورِ ابرنواختری را که همراه انفجار پرتو گاما بود، شناسایی کرد.

تلسکوپ جیمز وب قدیمی‌ترین ابرنواخترِ تا امروز را رصد کرد

وب فقط می‌توانست مستقیما نشان دهد که این نور از یک ابرنواختر است. یک ستاره‌ پرجرمِ در حال فروپاشی. این مشاهده همچنین نشان می‌دهد که ما می‌توانیم از وب برای یافتن ستاره‌های منفرد در زمانی استفاده کنیم که جهان فقط پنج درصد از سن کنونی‌اش را داشته است.

وب حتی توانست کهکشانی را که میزبان این ابرنواختر بوده شناسایی کند. با وجود اینکه این کهکشان فقط در حد چند پیکسل محو دیده می‌شود، ستاره‌شناسان همچنان قادرند چیزهایی درباره‌ محیط کهکشانی ابرنواختر تشخیص دهند.

مشاهدات وب نشان می‌دهد که این کهکشان دوردست شبیه دیگر کهکشان‌هایی است که در همان زمان وجود داشته‌اند.

طیفِ ابرنواختر نیز به‌طور قابل توجهی شبیه انفجارهای ابرنواختری امروزی است و جرم ستاره‌ای که منفجر شده هم غیرعادی نبوده و مشابه ستاره‌های پرجرم امروز است. بااین‌حال، با دقت بیشتر احتمالا تفاوت‌هایی وجود خواهد داشت، زیرا این ابرنواختر در دوره‌ای منفجر شده که فراوانی عناصر سنگین بسیار کمتر بوده است. برای استخراج این جزئیات از طیف ابرنواختر، داده‌های بیشتری لازم خواهد بود.

با این وجود، این ابرنواختر یک رکوردشکن است و دورترین ابرنواختری است که تاکنون دیده شده و یکی از معدود افنجارهای پرتو گامایی است که در اولین میلیارد سال جهان شناسایی شده‌اند. پیش از این، قدیمی‌ترین ابرنواختر دیده‌شده ۱٫۸ میلیارد سال پس از مه‌بانگ منفجر شده بود. به‌جرات می‌توان گفت این ابرنواختر جدید، این رکورد را کاملا در هم شکسته است.