حافظ، چاق و زشت نیست!

خراسان نوشت: «حافظ، پسر ایرانی چاق، کوچک و زشتی که بزرگ‌ترین شاعر جهان شد» ّ عنوان کتابی درباره زندگی حافظ شیرازی است. این کتاب 209 صفحه‌ای را شاعر و شرق‌شناس استرالیایی، پل اسمیت، نوشته و به زبان انگلیسی منتشر کرده است.

عنوان عجیب این کتاب که به ویژگی‌های ظاهری حافظ اشاره می‌کند وقتی عجیب‌تر می‌شود که بدانیم اطلاعات چندان مستندی درباره زندگی شخصی، چهره ظاهری و خانواده حافظ نداریم که بخواهد در این تعداد صفحه جای بگیرد. در این مطلب، به نکاتی که از زندگی حافظ می‌دانیم و آن‌چه پل اسمیت درباره این شاعر فارسی زبان نوشته است، می‌پردازیم.

پل اسمیت کیست؟

پل اسمیت، شاعر و شرق‌شناس استرالیایی است که علاقه زیادی هم به شعر و ادبیات فارسی دارد. او آثار شاعران زیادی از جمله سعدی، عطار، مولانا، جامی، خیّام و... را به انگلیسی ترجمه کرده اما علاقه‌مندیِ ویژه اسمیت، حافظ و شعر اوست.

این شرق‌شناس، پیش از نگارش کتاب زندگی‌نامه حافظ، اشعار او را به شعر انگلیسی، آن هم نه از زبان فارسی بلکه از روی ترجمه‌های دیگر زبان‌های اروپایی ترجمه کرده‌است. ظاهراً منابع اصلی این پژوهشگر برای نگارش، منابع فارسی نیست و شاید همین مسئله باعث شده است که به اطلاعات دقیق دسترسی نداشته باشد.

پل اسمیت در بخشی از کتاب نوشته است: «حافظ وقتی هشت ساله بود پدرش را از دست داد و با مادرش در خانه عمویش زندگی می‌کرد. او از کودکی شغل‌های مختلفی را آزمود. اوایل در یک خرازی و سپس در یک نانوایی مشغول به کار شد. او در نانوایی مسئول رساندن نان‌ به مناطق اعیان‌نشین شیراز در آن سال‌ها بود...».

آن‌چه از حافظ شیرازی می‌دانیم

حتی درباره سال تولد حافظ هم بین پژوهشگران اختلاف نظر است. بعضی او را متولد سال 717 و عده‌ای متولد 727 می‌دانند. همین مسئله نشان می‌دهد تا چه اندازه درباره دیگر جزئیات زندگی این شاعر ابهام وجود دارد. بسیاری از پژوهشگران معتقدند محمد گل‌اندام، دوست و همشاگردی حافظ بوده و دیوان شعر او را گردآوری و بعضی از اشعار را اصلاح کرده است.

هر چند که عده‌ای درباره هم دوره بودن حافظ و محمد گل‌اندام هم تردید دارند. این که حافظ پدرش را در کودکی از دست می‌دهد، در خانه عمو زندگی می‌کند، در نانوایی مشغول به کار می‌شود و... همه به گفته دکتر زرین‌کوب، افسانه‌هایی است که درباره زندگی حافظ در طول سال‌ها شکل گرفته‌است و هیچ کدام قطعی نیست.

با این حال، آن‌ چه از زندگی حافظ تقریباً قطعی است، نکاتی است که در اشعار او به چشم می‌خورد؛ از جمله این که همسر و دو فرزندش را یکی در کودکی و دیگری در جوانی از دست داده است. حالا این‌که حافظ چاق و زشت بوده‌است، شاید در منبع تازه‌ای آمده باشد که آقای پل اسمیت به آن دسترسی داشته است!