۵ شباهت برجام و قرارداد «ویلموتس»

تسنیم: اخیراً موضوع قرارداد فدراسیون فوتبال با مارک ویلموتس، مربی بلژیکی و سابق تیم ملی، با توجه به شکایت این مربی برای دریافت کامل مبلغ قرارداد خود تبدیل به یکی از داغ‌ترین موضوعات ورزش ایران شده است. مربی که تنها پس از حضوری چند ماهه روی نیمکت تیم ملی، قرارداد خود را به بهانه عدم پرداخت مطالبات به شکل یکطرفه فسخ و بلافاصله از فدراسیون فوتبال کشورمان به فیفا شکایت کرد.

ابهاماتی زیادی که در قرارداد ویلموتس با فدراسیون فوتبال وجود داشته، منجر شده تا وکلای این مربی بلژیکی بتوانند با تفسیر برخی بندهای ابهام‌برانگیز قرارداد او، مدعی دریافت تمام مبلغ تعیین شده در این قرارداد شوند. از سوی دیگر در همین روزهای اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به درخواست سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه تشکیل جلسه داد و در قطعنامه ضدایرانی، جمهوری اسلامی را متهم به عدم همکاری با این این آژانس در مسئله بازدید از مراکز هسته‌ای کرد.

قطعنامه‌ای که به اعتقاد برخی کارشناسان علی‌رغم همکاری کامل سالهای اخیر ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اجازه دسترسی به سایت‌های هسته‌ای ایران، به نوعی پایان عمر برجام به حساب می‌آید.

در همین راستا با بررسی جوانب و متن هر برجام و قرارداد فدراسیون فوتبال با ویلموتس به شباهت‌هایی رسیدیم که نشان می‌دهد افرادی که برای مذاکره و بستن قرارداد در سطح بین‌المللی می‌روند، متاسفانه آشنایی و هوشیاری خاصی در نحوه انعقاد توافقات ندارند. در ادامه به 5 شباهت قرارداد ویلموتس و قرارداد برجام می‌پردازیم:

1. وجود چهره ها و افراد بی‌ربط و بعضاً مسئله‌دار در جریان ریزترین مراحل و جلسات مذاکره

یکی از تشابهات توافق میان فدراسیون فوتبال و مارک ویلموتس با توافقنامه هسته‌ای میان ایران و کشورهای 5+1 (برجام) حضور افرادی بدون مسئولیت حقوقی در جریان مذاکرات منتهی به این دو قرارداد است.

ماجرای پیچیده قرارداد مارک ویلموتس سرمربی سابق تیم ملی فوتبال که با توجه به ابهامات موجود در آن حتی اخیراً به سازمان بازرسی کل کشور نیز ارجاع داده شده، همچنان ادامه دارد. در بخشی از این پرونده نقش فردی به نام بهروز زنجانی که در رسانه‌ها معروف به بوروس است هنوز مشخص نشده و در شرایطی که این فرد در اکثر تصاویری که از ویلموتس در دوران عقد قرارداد در ایران منتشر شده، حضور دارد اما فدراسیون فوتبال در این خصوص هیچگاه شفاف‌سازی نکرده است.

در جریان مذاکرات هسته‌ای میان ایران و کشورهای 5+1 نیز حضور حسین فریدون برادر رئیس‌جمهور با اما و اگرهای زیادی همراه بود.وی از زمان مذاکرات لوزان در سوییس به شکل رسمی و با دستور مستقیم رئیس‌جمهور تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان را در برخی جلسات همراهی می‌کرد.

با وجود اینکه حسین فریدون حضور حاشیه‌ای در مذاکرات داشت، اما عده‌ای می‌گفتندکه او «چشم و گوش» رئیس‌جمهور در مذاکرات بوده و یکی از مهم‌ترین افراد تأثیرگذار در مذاکرات هسته‌ای و تصویب برجام به شمار می‌آید. هرچند وزارت خارجه علت حضور او را «انجام مشورت‌ها و هماهنگی‌های لازم در طول مذاکرات» اعلام کرده بود، اما برخی رسانه‌های داخلی در همان برهه مذاکرات گزارش دادند که او در لحظات حساس مذاکرات اتمی موضوعات مطرح‌شده در این مذاکرات را با حسن روحانی در میان می‌گذاشته است.

حتی گزارش شده بود که گفتگوهای روحانی و حسین فریدون برای آنکه دسترسی دیگران به آن محدودتر شود به گویش سرخه‌ای (محل تولد دو برادر) انجام می‌شد.

مسئله‌ای که در ماجرای قرارداد ویلموتس با فدراسیون فوتبال نیز به نحوی تکرار شده است. آنجا که مهدی تاج نقش بهروز زنجانی را فقط به عنوان یک مترجم در مذاکره با ویلموتس عنوان کرده بود. او استفاده از این فرد به عنوان مترجم را هم به این دلیل عنوان کرده بود که وی ویزای شنگن داشته و مشکلی برای رفت و آمد به بلژیک ندارد.

2.قابل تفسیر بودن متن قرارداد که تماماً به نفع طرف مقابل بود

مهدی تاج رئیس پیشین فدراسیون فوتبال در بحبوحه مذاکرات با مارک ویلموتس تاکید کرده بود که با توجه به انتقاداتی که از سوی کارشناسان به قرارداد کی‌روش گرفته می‌شد، اینبار تلاش شده تا مشکلات قرارداد با مربی پرتغالی تکرار نشود. نگاهی به ترکیب تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان نیز حکایت از آن دارد که این تیم در سال 2003 نیز مسئولیت مذاکره با کشورهای تروئیکای اروپایی شامل انگلیس، فرانسه و آلمان را برعهده داشت. با این تفاوت که حسن روحانی که در آن برهه به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی هدایت تیم مذاکره کننده را برعهده داشت، در مذاکرات هسته‌ای منتهی به برجام در جایگاه ریاست جمهوری،‌ بر روند این مذاکرات نظارت داشت.

بنابراین انتظار این بود که اشتباهات صورت گرفته در مذاکرات سعدآباد که حجت‌الاسلام روحانی در کتاب خاطرات خود به صراحت به آنها اذعان کرده است، دیگر در مذاکرات هسته‌ای منتهی به برجام از سوی تیم مذاکره کننده کشورمان تکرار نشود. اما با این حال شاهد بودیم که پس از توافق موقت ژنو در آذر ماه 92، دولت آمریکا متنی را تحت عنوان فکت‌شیت منتشر و اعلام کرد که مفاد توافق نهایی میان ایران و 5+1 تقریبا همین متن منتشر شده از سوی آنها خواهد بود.

چند روز پس از آنکه نسخه‌هایی از فکت‌شیت آمریکایی در اختیار کارشناسان و حقوق‌دانان کشورمان قرار گرفت، موجی از انتقادات علیه متن منتشر شده، به راه افتاد.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان حقوق بین‌الملل مفاد آمده در فکت‌شیت آمریکایی با وعده‌های بیان شده از سوی تیم مذاکره کننده کشورمان مبنی بر برد_برد بودن توافقنامه ژنو فاصله معناداری داشت. همین مسئله موجب شد تا مسئولان تیم مذاکره کننده کشورمان در اظهارنظراتشان علاوه بر تاکید بر این مسئله که متن منتشر شده از سوی آمریکایی‌ها، به هیچ عنوان متن نهایی نبوده و مذاکرات برای نهایی کردن متن توافقنامه ادامه دارد، منتقدان به توافقنامه موقت ژنو را متهم به تشویش اذهان عمومی کردند.

اما نگاهی به متن نهایی برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام که در تیر ماه 94 به امضای ایران و کشورهای 5+1 رسید،‌ گویای آن بود که همانطور که مسئولان وزارت خارجه آمریکا پیش‌تر اعلام کرده بودند، متن نهایی برجام تفاوت چندانی با فکت‌شیت آمریکایی‌ها نداشت.

اظهارات متناقض مذاکره کنندگان کشورمان شباهت زیادی به نحوه پاسخگویی مسئولان فدراسیون فوتبال درباره جزئیات قرداد ویلموتس دارد. آنجایی که پس از اینکه یک نماینده مجلس قرارداد ویلموتس و دستیارانش را سه میلیون دلار اعلام کرد، مهدی تاج با متهم کردن فاش کنندگان این رقم به تشویش اذهان عمومی، اعلام کرد قرارداد او زیر دو میلیون دلار بوده و قرارداد خوبی بسته شده است!

با این حال انتشار جزییات قرارداد ویلموتس نشان داد برخلاف گفته‌های رئیس پیشین فدراسیون فوتبال، قرارداد این مربی بلژیکی نه خوب بوده و نه زیر دو میلیون دلار، اما شاید تاج با قرار گرفتن مجازی در سمت دیگر ماجرا و به جای وکیل ویلموتس، از این قرارداد به عنوان قراردادی خوب یاد کرد، نه در جایگاه رئیس فدراسیون فوتبال ایران.

3. عدم مشورت با کارشناسان و متخصصان حقوق و زبان انگلیسی

مخفی نگه‌داشتن مفاد مذاکرات در حلقه‌ای محدود به چند نفر و عدم مشاوره با کارشناسان حقوق بین‌الملل در جریان مذاکرات برای انعقاد قرارداد، موضوعی است که مصادیق آن هم در مسیر مذاکرات هسته‌ای و هم در جریان مذاکره فدراسیون فوتبال با ویلموتس به چشم می‌خورد.

احسان قاضی‌زاده هاشمی یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی است که در ارتباط با عدم استفاده از ظرفیت کارشناسی و حقوقی در ماجرای عقد قرارداد با مارک ویلموتس انتقادات زیادی به مسئولان فدراسیون فوتبال کرده است.

وی با انتقاد از حضور بهروز زنجانی در زمان مذاکره مسئولان فدراسیون فوتبال با ویلموتس در سفارت ایران در بلژیک به بهانه اینکه این فرد دارای ویزای شینگن بوده و مسلط به زبان انگلیسی است، گفته بود: چرا با وجود اینکه بروکسل مقر اتحادیه اروپا است و شاخص‌ترین دیپلمات‌های وزارت خارجه در این شهر مستقر هستند، مسئولان فدراسیون فوتبال و رئیس پیشین این فدراسیون جهت اطمینان از استحکام قرارداد با مربی بلژیکی، از ظرفیت کارشناسی دیپلمات‌ها و حقوق‌دانان وزارت خارجه استفاده نکردند و همین مسئله باعث شده تا وکلای ویلموتس با استناد به ایرادات حقوقی موجود در قرارداد، امروز مدعی دریافت کل پول قرارداد باشند.

در ماجرای مذاکرات هسته‌ای نیز شاهد این بودیم که علی‌رغم بهره‌گیری کشورهای عضو 5+1 از تیم‌های مجرب حقوقی در مراحل مختلف مذاکرات، تعداد اعضای تیم مذاکره کننده کشورمان به اضافه کارشناسان حقوقی همراه این تیم از انگشتان دو دست فراتر نمی‌‌رفت. مسئله‌ای که علی‌اکبر ولایتی عضو هیئت عالی نظارت بر برجام نیز تلویحاً به آن اشاره کرده بود.

ولایتی در سخنانی در خرداد 93 با انتقاد از اینکه در ماجرای مذاکرات هسته‌ای با گره زدن نان و آب مردم به برجام، همه جای کشور به تعطیلی کشانده شد، گفته بود: "در هیئت مذاکره کننده همه بار روی دوش دکتر ظریف بود و واقعا تلاش کرد اما نمی‌شود یک نفر متخصص همه چیز باشد، بلکه باید کارشناسان مختلف حضور داشته باشند".

در نقطه مقابل اما وندی شرمن معاون وقت وزیر امور خارجه آمریکا و مذاکره کننده ارشد این کشور در دوران مذاکرات هسته‌ای در بخشی از کتاب خاطرات خود با اشاره به حضور چندین تیم تخصصی که به شکل یا غیرمستقیم تیم مذاکره کننده این کشور را پشتیبانی اطلاعاتی می‌کردند، می‌نویسد: " ما (تیم مذاکره کننده هسته‌ای آمریکا) چهره‌های دیده شده در صف اول گروهی بزرگ بودیم که تا عمق دولت وجود داشت و باقی افراد شاید به خوبی در این زمینه شناخته نشدند. صدها نفر از کارمندان دولت به واسطه شغل‌شان در ادارات مختلف در این تلاش فوق‌العاده حضور داشتند... تلاش‌های ما با پشتیبانی تحلیلگران سیا، آژانس امنیت ملی (NSA)، هیئت مأمور ایالات‌متحده در سازمان ملل (USUN) و پنتاگون صورت می‌گرفت".

وی ادامه می‌دهد: "همان‌طور که به لحظات پایانی برای رسیدن به توافق می‌رسیدیم، کارمندان آزمایشگاه هسته‌ای در نیومکزیکو، ایلینویز و تنسی گروه‌های حرفه‌ای خود را به صورت 24 ساعته و 7 روز هفته، برای پاسخ دادن به سؤالات تخصصی ما آماده‌باش داشتند. ما وکلا، افراد سفارت، رابطان کنگره، تایپیست‌ها و دستیارانی را به کار گرفتیم که به‌اندازه‌ای وقت بر روی این کار می‌گذاشتند و در زندگی خانوادگی‌شان اختلال ایجاد می‌شد که رئیس‌جمهور، جان کری وزیر خارجه، مونیز وزیر انرژی و حتی من نمی‌توانیم آن را تصور کنیم.

وی در عین حال خاطرنشان کرده است که "این تلاش‌های گفته شده فقط مربوط به آمریکایی‌ها بود. کشورهای 1+5 و اتحادیه اروپا نیز هرکدام گروه و بدنه متخصصان و کارمندان امور خارجی، مالی و حقوقی خود را داشتند. آنجا گروه در گروه در گروه بود".

4. استناد به اعتراض طرف مقابل برای توجیه قراداد یا توافقنامه

چه در ماجرای قرارداد ویلموتس و چه در جریان مذاکرات هسته‌ای، شاهد این بودیم که مسئولان فدراسیون فوتبال و مذاکره‌کنندگان کشورمان به جای پاسخ مستدل به انتقادات دلسوزان و کارشناسان حقوقی، مدام از توجیهات سلبی در اظهارات خود استفاده می‌کردند.

به طور مثال محمود اسلامیان عضو هیئت رئیسه فدراسیون فوتبال اخیرا در اظهار نظری تامل برانگیز گفته بود:"همین که ویلموتس در صحبت‌هایش گفته است که سرم کلاه گذاشتند، نشان می‌دهد که ما قرارداد محکم و قوی‌ای بستیم که او احساس می‌کند سرش کلاه رفته یعنی هنگام عقد قرارداد متوجه نبوده چه چیزی امضا می‌کند".

پس از انتشار متن برجام و روشن شدن این مسئله که علی‌رغم ادعای مسئولان وزارت خارجه، به هیچ وجه این قراداد رنگ و بوی یک توافقنامه برد_برد را نداشته، مسئولان دولتی و حامیان رسانه‌ای برجام برای فرار از پاسخگویی، همچون مدیران فدراسیون فوتبال از توجیهات سلبی برای خوب جلوه دادن برجام استفاده کردند.

حامیان برجام معتقدند همین‌که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی و حکام کشورهای مرتجع عربی به ویژه رژیم عربستان، از امضای برجام اعلام نارضایتی می‌کنند و ترامپ نیز بارها از این توافقنامه به عنوان بدترین قرارداد تاریخ آمریکا نام برده است، نشان دهنده این است که تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران، امتیازات قابل توجهی را به طرف مقابل تحمیل کرده است.

5. تمجید اغراق آمیز از هر دو قرارداد برای هزینه‌ساز کردن انتقاد از آن

روزنامه‌ها و جرائد حامی برجام فردای تصویب این توافقنامه، با تیترهای اغراق‌آمیزی چون «پیروزی بدون جنگ» و «فروپاشی تحریم» خود را به کیشه‌های روزنامه‌ فروشی رسانند. علاوه بر این حسن روحانی رئیس‌جمهور نیز که در ماه‌های منتهی به برجام در اظهارات تامل‌برانگیزی حتی آب خوردن مردم را نیز وابسته به امضای این توافق‌نامه می‌دانست، پس از امضای برجام، از برجام به عنوان هدیه‌ از جانب خدا یاد کرد.

در ماجرای قرارداد مربی بلژیکی نیز مهدی تاج رئیس وقت فدراسیون فوتبال در واکنش به انتقاد کارشناسان، با تاکید بر اینکه "قرارداد با ویلموتس خیلی خوب بوده" مدعی شده بود که انتقادات به فدراسیون فوتبال بدون پشتوانه و صرفاً با هدف خراب کردن وجهه او در افکار عمومی طراحی شده است.