کشف قیمت در بورس کالا یا بازار؟

دنیای‌اقتصاد : خودروساز این روزها با ناامیدی از اجرای مکانیزم قیمت‌گذاری بر اساس عرضه و تقاضا توسط سیاست‌گذار خودرویی، به‌دنبال فروش خودرو در تالار نقره‌ای بورس کالا است. طبق ماده ۱۸ قانون توسعه ابزارها و نهاد‌های مالی مصوب سال ۸۸ دولت مکلف است کالاهای پذیرفته شده در بورس کالا را از نظام قیمت‌گذاری خارج کند. به این ترتیب خودروسازان امید زیادی به پذیرش در بورس کالا دارند تا بلکه بتوانند از این مسیر محصولات خود را با توجه به حاشیه بازار عرضه کنند.

آنچه مشخص است سیاست‌گذار خودرویی با توجه به تبعات اجتماعی افزایش قیمت؛ چندان تمایلی به اجرای مکانیزم قیمت‌گذاری بر اساس عرضه و تقاضا ندارد.هرچند تعیین قیمت توسط مراجعی همچون سازمان حمایت و شورای رقابت سال هاست خودروسازان را با زیان انباشته و ضرر تولید همراه کرده با این حال دولت مجوز قیمت‌گذاری بر اساس حاشیه بازار را به خودروسازان نمی‌دهد.در حال حاضر مهم‌ترین ابزار خودروسازان برای تامین نقدینگی افزایش قیمت خودرو است به همین دلیل سیاست‌گذار خودرویی با آگاهی از این مساله دست خودروساز را برای قیمت‌گذاری بسته است. از سوی دیگر اما با توجه به تضعیف اقتصاد کشور و به‌دنبال آن افزایش قیمت نهاده‌های تولید، خودروساز نیز قادر به عرضه خودرو با قیمت‌های مصوب مرجع تعیین کننده نیست به همین دلیل هر ماه بر زیان انباشته این شرکت‌ها افزوده می‌شود.

به این ترتیب خودروسازان با آگاهی از اینکه سیاست‌گذار خودرویی لااقل تا پایان سال مجوزی برای لغو قیمت‌گذاری دستوری نمی‌دهد متوسل به تالار نقره‌ای بورس کالا شده‌اند. هرچند خودروساز سال 96 با عرضه 50 دستگاه سراتو در بورس کالا تجربه‌ای در این زمینه کسب کرد، با این حال به‌نظر می‌رسد فعالان این حوزه این بار دلایل محکم‌تری برای حضور در بورس کالا دارند.

توسل به ماده 18 قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی که پیش‌تر شرح آن رفت برای خودروسازان هم‌اکنون ابزار قدرتمندی است که قیمت خودرو را با توسل به آن و براساس مکانیزم عرضه و قیمت تعیین کنند.اگر خودروسازان در سال 96 نیازی به عرضه محصولات خود در تالار نقره‌ای نداشتند حالا اما برای کاهش زیان خود مجبور به این نوع دادوستد شده‌اند. اما این سوال مطرح است که چرا خودروساز در سال‌های طلایی تولید خودرو در کشور چندان تمایلی به حضور در بورس کالا نداشت و پیشنهادهایی از این دست را رد می‌کرد؟ آنچه مشخص است عرضه و تقاضای معمول در سال‌های گذشته چندان انگیزه‌ای برای حضور در بورس را برای خودروسازان ایجاد نکرد، این در شرایطی است که به گفته بسیاری از فعالان بازار سرمایه هر حضوری در تالار نقره‌ای نیازمند شفافیت در عملکرد مالی شرکت‌ها است.بنابراین هر چند خودروسازان در دور نخست حضور شورای رقابت در قیمت‌گذاری نیز می‌توانستند آن دسته از محصولات‌شان را که مشمول قیمت‌گذاری نبود در بورس عرضه کنند، اما به نظر می‌رسد ایجاد شفافیت مانعی برای حضور آنها در تالار نقره‌ای بورس کالا بوده است. حالا اما کارد به استخوان رسیده و خودروسازان در پی برداشتن مانع قیمت‌گذاری خارج از سیستم عرضه و تقاضا هستند اما فعالان این حوزه در کنار حذف سیستم کنونی قیمت‌گذاری خودرو مزایای دیگری نیز برای حضور در بورس کالا ارائه می‌کنند. دلایلی همچون کاهش واسطه‌گری در بازار خودرو، ایجاد بستر مناسب برای توسعه ابزارهای مالی صنعت خودرو و در نهایت قیمت‌گذاری شفاف به‌دور از هرگونه ملاحظه کاری، خودروسازان را برای حضور در تالار نقره‌ای مصمم کرده است. با این حال به نظر می‌رسد تنها تصمیم قطعی خودروسازان برای حضور در بورس کالا کفایت نمی‌کند و باید دید که آیا بورس کالا هم از عرضه خودرو با توجه به شرایط کنونی خودروسازان حمایت خواهد کرد؟ آنچه مشخص است سال 96 تالار نقره‌ای برای عرضه خودرو در این مکان، فرش قرمز پهن کرده بود و حضور خودروسازان را منجر به ایجاد فضایی برای توسعه بورس به سمت کالا و بازار‌های جدید تلقی می‌کرد. اما حالا وضعیت تولیدکنندگان متفاوت از سه سال پیش است. زیان انباشته، ضرر تولید، کمبود نقدینگی و در نهایت عدم شفافیت در عملکرد این شرکت‌ها، بورس کالا را نیز برای حضور خودرو در تالار نقره‌ای ناامید کرده است و مشخص نیست که خودروسازان پاسخ مثبتی از سوی بورس کالا دریافت خواهند کرد یا خیر؟ آنچه مشخص است خودروسازان در بورس به‌دنبال کشف قیمت از طریق مکانیزم عرضه و تقاضا هستند، این در شرایطی است که به‌نظر می‌رسد حضور در تالار نقره‌ای ملزومات دیگری نیز دارد. یکی از این ملزومات عرضه مداوم و مستمر خودرو است. مساله‌ای که خودروسازان در بازار خودرو چندان به آن پایبند نیستند و عرضه همیشه با نوساناتی همراه بوده است. در این زمینه فعالان بازار سرمایه عنوان می‌کنند اگر خودروسازان عرضه مستمری نداشته باشند مشمول جریمه خواهند شد.

بنابراین باید توان تولید و عرضه مداوم خودرو از سوی خودروسازان مشخص باشد چرا که کالایی که در بورس عرضه می‌شود باید به تعداد کافی باشد.مثلا اگر هزار واحد تقاضا وجود داشته باشد، اما فقط 400 واحد کالا در بورس ارائه شود باعث بالا رفتن قیمت می‌شود. این نکته خود منجر به ایجاد نگرانی‌ها در بورس کالا شده است. اما سوال دیگری که با شفاف‌سازی قیمت‌ها مطرح می‌شود این است که آیا عرضه خودرو در بورس منجر به کاهش قیمت آن می‌شود؟ کارشناسان بازار سرمایه پاسخ منفی به این سوال می‌دهند و عنوان می‌کنند که با حضور خودرو در تالار نقره‌ای نباید انتظار کاهش قیمت را داشت، چرا که قیمت‌ها در صورت واقعی شدن کاهش نمی‌یابند و حتی پتانسیل رشد را هم دارند. از سوی دیگر اگر چه عنوان می‌شود که با حضور خودرو در تالار نقره‌ای واسطه‌گری و دلالی کاهش می‌یابد، اما باید این نکته را نیز مدنظر داشت که حضور خودرو در بورس ممکن است فضایی ایجاد کند تا خریدار، خودرو را به‌صورت سبدی تحویل گرفته و سپس به بازار عرضه کند که همین مساله خود به فاصله قیمتی خودرو در بازار و کارخانه دامن می‌زند.