قیمت خوراکی‌ها؛ یک وعده غذا، چند؟

روزنامه اعتماد: بر اساس آخرين گزارش مركز آمار، تورم سالانه در مرداد ماه سال جاري با 0.6 واحد كاهش به 25.8 درصد رسيد از سوي ديگر نرخ تورم ماهانه نيز كاهشي حدود 3 درصدي داشته و عدد 3.5 درصد را ثبت كرده است. با وجود كاهش تورم سالانه و ماهانه، اين كاهش در سطح جامعه «احساس» نمي‌شود.

طي سال‌هاي اخير تضعيف قدرت خريد خانوارها شدت گرفته به گونه‌اي كه كاهش‌هاي گاه به گاه تورم نيز نتوانسته بر سفره خانوارها و كوچك شدن سبد خريدشان به خصوص براي كالاهاي خوراكي تاثير بگذارد و مشاهدات ميداني نشان مي‌دهد، خانوارها نسبت به گذشته نه چندان دور، مواد غذايي كمتري خريداري مي‌كنند. با وجود اينكه مركز آمار گزارش تازه‌اي در خصوص مصرف سرانه گوشت و مرغ منتشر نكرده اما آخرين آمار كه مربوط به زمستان سال گذشته است، نشان مي‌دهد «سرانه مصرف گوشت در خانوارهاي كشور از ۶,۸ كيلوگرم در سال ۱۳۹۵ به ۵,۴ كيلوگرم در سال ۱۳۹۷ كاهش يافته است.».

هر چند برخي گزارش‌هاي غيررسمي نيز حاكي از حذف كم و بيش محصولات پروتييني مانند گوشت و مرغ براي خانوارهاي آسيب‌پذير كشور است چراكه در اين مدت كه گزارش‌هاي رسمي از آن وجود دارد، گوشت قرمز با 171 درصد افزايش قيمت از هر كيلو 35 هزار تومان در فروردين 95 به 95 هزار تومان در اسفند 97 رسيد. از سوي ديگر رييس انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي كشور نيز از فاصله 134 كيلوگرمي سرانه مصرف محصولات لبني و شير در ايران نسبت به كشورهاي توسعه يافته گفت. با وجود اينكه دولت درصدد است با حمايت‌هاي نقدي و غيرنقدي كمبود مواد غذايي را حل كند اما سفره‌ها و سبد كالاي مصرفي خانوارها از مواد غذايي مفيد تهي شده و ادامه اين روند سوءتغذيه در جامعه ايراني را گسترش مي‌دهد. تخمين‌ها نشان مي‌دهد هر وعده غذايي براي يك خانواده 4 نفره با فرض استفاده از مواد خوراكي ارزان بين 6 تا 70 هزار تومان تمام مي‌شود.

تاب زندگي در تهران را افراد كمتري خواهند يافت

خرداد ماه سال جاري محمد قاسمي، سرپرست وقت مركز پژوهش‌هاي مجلس در صحن مجلس خبر از افزايش حدود دو برابري خط فقر در تهران طي دو سال خبر داد. بر اساس صحبت‌هاي او، خط فقر در پايتخت از 2.5 ميليون تومان در سال 97 به 4.5 ميليون تومان در اوايل سال 99 رسيده است. اين امر حكايت از افزايش 80 درصدي خط فقر تنها در فاصله دو سال را دارد. از سوي ديگر گزارش مركز پژوهش‌ها نشان مي‌دهد طي سال‌هاي 94 تا 97 نرخ فقر از 17.7 درصد به 18.4 درصد رسيد. يعني 18.4 درصد خانوارهاي كشور در فقر مطلق زندگي مي‌كنند و نيازمند كمك‌هاي دولت هستند. علاوه بر داده‌هاي داخلي، آمارهاي صندوق بين‌المللي پول و سازمان ملل نيز گوياي كاهش قدرت خريد و درآمد سرانه ايرانيان است. بر اين اساس درآمد سرانه ايراني‌ها از سال 2017 تا 2019 با كاهشي 72 درصدي از 19 هزار و 530 دلار به 5 هزار و 416 دلار رسيد و از جايگاه 63 در بين 192 كشور به جايگاه صدم تنزل پيدا كرد.

خلأ 5 درصدي ميان افزايش دستمزد و تورم

كاهش درآمد سرانه آن هم در شرايطي كه نرخ تورم بر مدار افزايشي است بر سرانه مصرف مواد غذايي تاثير گذاشته كه در نهايت باعث كوچك شدن سفره خانواده‌ها و عدم تغذيه مناسب مي‌شود. روند افزايش قيمت‌ها سوءتغذيه شديد به خصوص براي نوزادان و كودكان را به دنبال خواهد داشت. اين امر زمينه‌ساز مشكلات جسمي فراواني براي نسل‌هاي آينده نيز مي‌شود. تورم سالانه 25.8 درصدي مرداد ماه نشان مي‌دهد كه هر خانوار براي خريد يك سبد يكسان از كالاها و خدمات نسبت به مرداد سال گذشته حدود 26 درصد بيشتر هزينه كرده است. اين در حالي است كه حقوق و دستمزد در سال جاري تنها 21 درصد افزايش داشته است. مقايسه افزايش حقوق و دستمزد و تورم نشان مي‌دهد كه همچنان خلأيي 5 درصدي وجود دارد و افراد با وجود افزايش دستمزد 5 درصد نسبت به سال قبل كمتر خريد مي‌كنند يا خريد نمي‌كنند.

سهم لبنيات از گراني‌ها زياد از سفره‌ها كم

عمده‌ترين محصولات لبني كه در سبد خريد خانوارها وجود دارد، شير، تخم مرغ و پنير است. با استناد به گزارش‌هاي مركز آمار، شاخص قيمتي كالاهاي خوراكي و آشاميدني اين محصولات از مرداد 97 تا مرداد 99 افزايشي 53 داشته و از 180 واحد به 276 واحد در سال جاري رسيده است. اين در حالي است كه محصولات لبني از مرداد سال 98 تا سال جاري افزايش قيمتي به اندازه 30.2 درصد داشته‌ است. هر چند در اين بين برخي شركت‌هاي لبني بدون توجه به اخطارهاي سازمان حمايت از مصرف‌كننده و براي پوشش هزينه‌هاي خود اقدام به افزايش قيمت كردند. در آخرين اقدام نيز كارگروه تنظيم بازار مصوبه افزايش 22 تا 28 درصد محصولات لبني را از تير ماه سال جاري به صورت رسمي اعلام كرد تا علاوه بر افزايش قيمت محصولات در كارخانه، جهش ديگري نيز در قيمت اين نوع محصولات به واسطه مصوبه كارگروه تنظيم بازار رخ دهد.

پيش از مصوبه كارگروه تنظيم بازار براي افزايش قيمت محصولات لبني جلال‌الدين ميرزايي، رييس انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي كشور، ميزان مصرف ساليانه هر نفر ايراني از شير و لبنيات را 72 كيلوگرم عنوان كرد در حالي كه اين رقم براي كشورهاي توسعه يافته 206 كيلوگرم است. با وجود اينكه برخي معتقدند، افزايش قيمت‌ها به دليل كم بودن ضريب اهميت اين گروه از خوراكي‌ها در قياس با گوشت و مرغ تاثير چنداني بر هزينه خانوارها ندارد اما شايد اولين گروه خوراكي باشند كه از سفره افراد با درآمد پايين حذف مي‌شوند. در اين صورت تبعاتي از جمله سوءتغذيه و مشكلات جسمي در نسل فعلي و آتي دور از ذهن نخواهد بود.

در آرزوي خريد گوشت

بر اساس آخرين گزارش مركز آمار محصولات پروتييني مانند گوشت قرمز و سفيد و گوشت ماكيان در مرداد سال 98 نسبت به مدت مشابه در سال 97 افزايشي 78.2 و 77.4 درصدي داشته است. هر چند روند افزايش قيمتي آن در مرداد سال جاري كمتر بود و نسبت به ماه مشابه سال 98 حدود 15.7 و 14.6 درصد افزايش قيمت را تجربه كرده اما همچنان مهم‌ترين دغدغه كارشناسان و متخصصان تغذيه «حذف اين گروه از مواد خوراكي و عدم جايگزيني با محصولات ديگر است.» در همين راستا تيرنگ نيستاني، مدير گروه تحقيقات تغذيه‌اي انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي كشور به «اعتماد» گفته كه« 22 هزار خانوار ايراني مصرف منابع پروتييني جانوري شامل گوشت‌هاي قرمز و سفيد را به دليل هزينه بالا، بسيار محدود كرده و حتي بسياري از خانوارها اين منابع پروتييني را به‌ طور كامل از سبد غذايي و هزينه‌هاي خود حذف كرده‌اند. تعداد زيادي هم اعلام كردند كه به علت از دست دادن شغل و كاهش چشمگير درآمد به دليل تعطيلي‌هاي مرتبط با شيوع ويروس كرونا، ناچار به حذف كامل منابع پروتييني از سبد غذايي خانوار شده‌اند و تعدادي هم اعلام كردند كه با وجود ثابت ماندن درآمد، افزايش قيمت منابع پروتييني با دريافتي ماهانه‌شان همخواني نداشته بنابراين تصميم به حذف منابع پروتييني از سبد غذايي خانوار گرفته‌اند.»

هزينه هر وعده غذايي بين 6 تا 70 هزار تومان

ارزان‌ترين غذاها براي يك خانواده 4 نفره و بر اساس آمار جمع شده از خرده‌فروشي‌هاي مواد غذايي تخم مرغ، املت، كوكو سيب‌زميني و كوكو سبزي است كه بدون احتساب قيمت روغن مصرفي به ترتيب حدود 5 هزار تومان، 5600 تومان، 7 هزار تومان و 13 هزار تومان براي هر خانواده هزينه دارد. با استناد به آمارهاي خرده‌فروشي، هر شانه تخم مرغ 30 عددي حدود 26 هزار تومان، هر كيلو سبزي كوكو 15 هزار تومان و هر كيلو زرشك پفكي صادراتي 60 هزار تومان قيمت‌گذاري شده؛ هر كيلو گوجه و سيب‌زميني نيز 3800 و 5200 تومان در ميادين ميوه و تره‌بار به فروش مي‌رسد. با وجود اينكه تا سال‌ها پيش نان، پنير و خيار به عنوان وعده‌اي ارزان براي خانواده‌ها در نظر گرفته مي‌شد اما با قيمت‌هاي فعلي اين وعده نيز گران‌تر شده است.

قيمت هر كيلو پنير از 18 هزار تومان تا 54 هزار تومان در نوسان است و هر كيلو خيار نيز از 3 تا 6 هزار تومان قيمت‌گذاري مي‌شود. بنابراين هر وعده نان و پنير و خيار براي يك خانواده 4 نفره بدون احتساب قيمت نان حدود 13 هزار تومان هزينه دارد. وضعيت براي غذاهاي اصلي كه گوشت و مرغ در آنها به كار رفته، متفاوت‌تر خواهد بود. به عنوان مثال قيمت پخت هر وعده قورمه‌سبزي در خانه و با توجه به مقدار مواد به كار رفته از 25 تا 100 هزار تومان و براي غذاهاي گران‌تري مانند آبگوشت نيز 70 هزار تا 120هزار تومان برآورد قيمتي شده است.

هزينه پخت هر وعده غذايي در خانه با توجه به مواد لازم از حدود 6 هزار تومان تا 70 هزار تومان متغير است. بنابراين هزينه يك ماه وعده غذايي براي خانواده 4 نفره از 600 هزار تومان تا 2 و نيم ميليون تومان نوسان دارد. با توجه به اينكه حداقل حقوق براي سال جاري 2 ميليون و 800 هزار تومان مصوب شده براي يك خانواده تنها 300 هزار تومان براي ساير هزينه‌ها مانند اجاره خانه، درمان، آموزش و تفريح باقي مي‌ماند.