تمرکز بر چگونگی شروع مذاکره تهران - واشنگتن

روزنامه همدلی: با قطعی شدن پیروزی «جو بایدن» دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، گمانه‌زنی‌ها در مورد بازگشت آمریکا به توافق هسته‌‌ای مشترک با ایران، افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که هنوز دو ماه تا تحویل کاخ سفید به رئیس جمهور جدید آمریکا باقی مانده و در این میان هنوز دونالد ترامپ خود را برنده انتخابات اخیر می‌داند.

در همین حال به تازگی روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی درباره بازگشت آمریکا به برجام و مشکلات و موانع آن، با استناد به برخی منابع دیپلماتیک مدعی شد که عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران پس از انتخابات آمریکا تلاش کرده از طریق واسطه‌هایی این پیام را به جو بایدن، رئیس جمهور منتخب آمریکا، منتقل کند که آمریکا قبل از شروع هرگونه مذاکره باید بدون پیش‌شرط به برجام بازگردد.

نیویورک‌تایمز به نقل از همین منابع نوشته است که ایران مایل به توقف موقت غنی‌سازی اورانیوم یا کاهش سطح ذخایر اورانیوم خود نیست و این دیپلمات‌ها می‌گویند ایران زمانی به تعهدات کامل خود بازخواهد گشت که آمریکا به تعهدات خود بازگردد. این روزنامه آمریکایی با بیان این‌که بازگشت به برجام در حرف ساده، اما در عمل به این راحتی نیست، در ادامه گزارش داده است که تیم جو بایدن هیچ پیامی را به طور مستقیم از طرف ایرانی دریافت نکرده است و تنها اظهار کرده است که رسیدگی به مسئله برجام، تنها بعد از مراسم تحلیف بایدن در دستور کار بررسی قرار خواهد گرفت.

در همین حال محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، روز پنج‌شنبه گذشته در گفت‌وگو با روزنامه ایران اعلام کرد که اگر آمریکا تعهداتش را مطابق با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت انجام دهد، ایران نیز حاضر است به تعهدات خود بر اساس برجام بازگردد. ظریف در این خصوص تصریح کرد که اگر آقای بایدن بخواهد تعهدات آمریکا را اجرا کند، ما هم می‌توانیم فورا به تعهدات برجامی خود به صورت کامل برگردیم. او همچنین یادآور شد: «ما مخالف مذاکره نبودیم و نیستیم، مذاکره هم در چارچوب 1+5 امکان‌پذیر است.

اگر آمریکا بخواهد عضو برجام شود که ترامپ آن عضویت را از بین برده، ما حاضریم گفت و گو کنیم که آمریکا چگونه وارد برجام شود.» ظریف درباره این‌که گفته می‌شود برخی تحریم‌های وضع شده از سوی دولت ترامپ به ‌گونه‌ای است که دولت جدید نمی‌تواند آنها را لغو کند، نیز خاطرنشان کرد: «آقای بایدن اگر رئیس جمهور آمریکا شد و در کاخ سفید مستقر شد، می‌تواند با سه فرمان اجرایی همه این‌ها را لغو کند. این‌که گفته می‌شود رئیس جمهوری بعدی آمریکا نخواهد توانست برخی از تحریم‌های برجامی امریکا را لغو کند، فقط حرف است.»

ظریف همچنین تاکید کرد: «آمریکا برای بهانه‌جویی جهت عدم اجرای تعهدات بین‌المللی‌اش نمی‌تواند متوسل به مقررات داخلی شود. هیچ کشوری در دنیا نمی‌تواند از ابزار داخلی استفاده کند که تعهدات بین‌المللی خود را انجام ندهد.» این در حالی است که به تازگی حمید ابوطالبی، مشاور پیشین و مستعفی رئیس جمهور روحانی، در رشته توئیتی در صفحه خود با اشاره به کاهش التهاب انتخابات آمریکا و انتظارها برای ایجاد تحول در تعاملات ایران وآمریکا و بازگشت به برجام، این سوال را مطرح کرده است که آیا بازگشت بدون مذاکره و یا بی‌برنامه‌ از سوی طرفین، خطایی استراتژیک در این زمینه نیست؟ او ادامه داده است که ابتداباید مشخص شود بازگشت آمریکا به برجام وفق کدام محمل حقوقی در برجام خواهد بود؟

چراکه بازگشت یک باره وغیرحقوقی، هم تاییدکننده‌ ضمنی خروج یک‌جانبه‌ آمریکا است و هم هرگونه ادعا و انتظار ایران و ایجاد زمینه برای استحکام تعاملات را انفعالی و بی‌اعتبار خواهد کرد. ابوطالبی سپس این سوالات را مطرح کرده است که آیا بازگشت طرفین به برجام، با توجه به اسنپ‌‌بک و ساختار انتقال تحریم‌های دوجانبه و بین‌المللی کردن آن و ناتوانی آمریکا درلغو تمامی تحریم‌ها و صرفا تعلیق برخی از آنها، به نفع ایران است، یابه نفع آمریکا؟ آیا فشاری است بر ایران، یا بر آمریکا؟ آیا ابهام در وضعیت ایران است یا آمریکا؟

این تحلیل‌گر سیاسی همچنین پیش‌بینی کرده است که بایدن به احتمال قوی نخواهد پذیرفت بدون مذاکره به برجام بازگردد، زیرا اعلام کرده است که خواهان مذاکره‌‌ای همه جانبه با ایران برای بازگشت و رفع تحریم‌ها است. او پرسیده است که با این اوضاع، ایران چه استراتژی روشنی دراین برهه برای بازگشت طرفین دارد و چه اهدافی را برای تامین منافع ملی دنبال خواهد کرد؟ ابوطالبی اشاره کرده است که ترامپ منطقه را هم به برجام گره زده است، لذا معضلات ایران و آمریکا دیگر منحصر به مسائل هسته‌ای نبوده و تمام مشکلات فیمابین را دربر می‌گیرد؛ ازاین رو،رفع تمامی تحریم‌ها و بازگشت مطمئن طرفین نیازمند اجماعی ملی ‌برای حضور در میز مذاکره خواهد بود.

ابوطالبی همچنین هشدار داده است که از دست دادن زمان، خسرانی جبران‌ناپذیر است چرا که صحنه‌ سیاست در آمریکا تغییر کرده و در داخل و خارج ایران نیز این صحنه در حال تغییر است و بنابراین تحقق مذاکره نیازمند رویکردی ملی برای مواجهه‌ا‌ی قدرتمند با مشکلات و استفاده‌ درست اززمان است. او در بخش دیگری از توئیت خوداشاره کرده است:‌«مبنای هرمذاکره در سیاست خارجی، نه قابل اطمینان بودن طرفین است و نه قابل اعتماد بودن و نه دست برداشتن از خلق و خو؛ چنین امکانی در هیچ کجای دنیای روابط بین‌الملل وجود ندارد. هدف مذاکره در روابط خارجی، صرفا تامین منافع ملی است؛ نه ایجاد تغییر در مسئولین کشورها.» او نتیجه گرفته است که چنانچه مشکلات ایران و آمریکا یکجا حل و فصل نشود، اجتماعیات و سیاست ‌و اقتصاد ایران همواره دستخوش تغییرات سیاسی در آمریکا، تحولات مخرب منطقه‌ای و تابعی از تصمیمات دیگران و هزینه‌های ناشی از آن خواهد بود و منطقِ علوم اجتماعی، غیر ازاین حکم نمی‌کند.