توافق وین عربستان را به ایران نزدیک می‌کند

روزنامه «آرمان ملی» گفت‌و گویی با صباح زنگنه، تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل داشته است که در ادامه می‌خوانید.

مهمترین اتفاقات دیپلماتیک ایران در ماه‌های اخیر چه مواردی بوده است و چه دستا‌وردی برای ایران خواهد داشت؟

مذاکرات وین به خوبی مسیر خود را طی می‌کند و نمایندگان هر کشور به پایتخت سیاسی خود باز‌خواهند گشت تا مشورت‌ها را با مقامات عالی‌رتبه کشور خود آغاز کنند و بار دیگر این مذاکرات هفته بعد از سر گرفته خواهد شد تا نتایج بیشتری حاصل شود. تا امروز چشم‌انداز روشنی را می‌توان در خصوص آینده این مذاکرات متصور بود. در این میان گفت‌و‌گوی مقامات امنیتی ایران و عربستان مطرح شده است. باید توجه داشت که این قبیل مذاکرات با کشورهای در حال جنگ نیز ممکن است شکل گیرد و به همین علت غیرمعمول نیست.

با این اوصاف امروز جنگ مستقیمی میان ایران و عربستان نیز جاری نیست و به همین علت می‌توان آن را علامتی برای آغاز گفت‌و‌گو دانست. این گفت‌و‌گو در آینده می‌تواند شامل ابعاد سیاسی، فرهنگی و اقتصادی شود. تا این میزان که تمایل مشاهده شود نکته قابل‌توجهی است و به نظر می‌رسد عربستان تمایل داشته به دولت فعلی عراق در این زمینه یاری دهد؛ هر چند پیش از آمدن الکاظمی نیز این روند توسط عادل عبدالمهدی نیز دنبال می‌شد اما امروز الکاظمی می‌تواند از مزایای این روند استفاده کند؛ زیرا نزدیک شدن عربستان و ایران در این میان می‌تواند علائم خوبی برای عراق و حتی منطقه در پی داشته باشد.

گفت‌و‌گوهای وین بر مذاکرات ایران و عربستان نیز قطعا موثر است و به همین علت نباید فراموش کرد که انعقاد و تهیه سند 25 ساله همکاری میان ایران و چین نیز بر تمامی اتفاقاتی که در این روزها رقم می خورد، بی‌تاثیر نیست. بنابراین شاهد آثار گشایش در موقعیت استراتژیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک ایران هستیم که در قالب برجام، توافق با چین و تحولات منطقه نمایان شده است و جایگاه ایران را هم در منطقه و عرصه بین‌الملل تحکیم می‌کند و هم ارتقا می‌‌دهد.

علت این تغییر رویه در سیاست‌های عربستان چیست؟

روی کار آمدن بایدن و کنار رفتن دونالد ترامپ، که حامی بین‌المللی عربستان سعودی بود، سبب شد عرصه در خاورمیانه تغییر کند؛ زیرا عامل سلبی عملا کنار رفته است و دیگر عربستان یک حامی جدی در عرصه بین‌الملل ندارد. موفقیت‌های روزافزون یمن در تثبیت جایگاه خود و تصرف سرزمین‌های بیشتر از سوی ارتش یمن و پیوستن قبایل به انصارا...، سبب شد عربستان دچار ناکامی بیشتری شود و امروز حملات یمن به داخل خاک این کشور کشیده شده است و عملا زیربناهای اصلی عربستان نیز تهدید می‌شود و مراکز حمل و نقل و انرژی این کشور در خطر است. این مسائل می‌توانند آینده این کشور را نیز تحت‌الشعاع قرار دهتد و همین موارد بوده که سبب شده عربستان نیاز داشته باشد تا گفت‌و‌گوهایی را با ایران آغاز کند. باید توجه داشت که ایران تمایل ندارد عربستان را تضعیف کند و حتی تلاش می‌کند اعتبار عربستان را نگه دارد تا بیش از این عربستان ضایع نشود. امروز توپ در زمین عربستان است و باید یک تصمیم جدی برای حل مشکلات گیرند و از این وضعیت ابهام‌آمیز فاصله بگیرند.

آیا عربستان و بن‌سلمان حساب خاصی روی دوستی با ایران باز خواهند کرد؟

امروز کشورهای ایالات متحده و بریتانیا بیشترین نفوذ را در عربستان دارند و می‌توانند بسیار تاثیرگذار در ساختار سیاسی این کشور باشند. ایران می‌تواند کمک بزرگی برای عربستان باشد تا از گرفتاری‌های چند سال اخیر در حوزه سیاسی و امنیتی نجات پیدا کند. طبعا بهبود روابط ایران و عربستان منجر به آرام شدن وضعیت داخلی عربستان خواهد شد. بعید به نظر می‌رسد بهبود روابط ایران و عربستان تاثیری بر اختلافات بن‌سلمان و بن‌‌نایف بگذارد؛ زیرا آن یک اختلاف داخلی عربستان است و ابعاد بین‌المللی‌اش پیرامون ایران نیست.

باید توجه داشت مواردی که بر این عرصه تاثیرگذار هستند؛ یکی جنگ فعلی یمن است که به شدت جایگاه بن‌سلمان را تضعیف می‌کند. در این میان آمریکا در حال بازی کردن است و ممکن است فشار خود را بر بن‌سلمان بیشتر کند و افرادی را در راس قدرت عربستان بگذارد که با سیاست‌های دموکرات‌ها همخوانی بیشتری داشته باشند. نهادهای گوناگون آمریکا از سی‌آی‌ای تا پنتاگون هر کدام نقشی در انتخاب شرکای خود در کشورهای عربی دارند و به نظر می‌رسد دست نهادهای امنیتی و اطلاعاتی آمریکا امروز بالاتر است و بیشتر از پنتاگون نقش‌آفرینی می‌کنند. بنابراین باید منتظر ماند و مشاهده کرد که این نهادهای امنیتی و اطلاعاتی آمریکا چه کسی را برای جایگزینی بن‌سلمان در‌نظر گرفته‌اند.