دلهره در بازار ارز

همشهری: به‌دنبال افزایش تردید‌ها نسبت به احیای برجام، ترس، بازار ارز را فراگرفت و موجب شد قیمت هر دلار آمریکا بعد از مدت‌ها دوباره از کانال 26هزار تومان عبور کند. آمار‌ها نشان می‌دهد، تحریم‌ها از ابتدای دهه90 به‌طور مستقیم بیش از 2500درصد بر قیمت ارز اثر داشته است.

افزایش گمانه‌زنی‌ها درباره به دست‌انداز افتادن مذاکرات هسته‌ای در وین روند بازار ارز را تغییر داد. خبر‌های دریافتی نشان می‌دهد، چشم‌انداز توافق در مذاکرات وین کاهش یافته حتی برخی رسانه‌های غربی از احتمال تشدید تحریم‌ها علیه ایران سخن می‌گویند. روزنامه وال استریت ژورنال با تأکید بر اینکه آمریکا به‌دنبال وضع تحریم‌های جدید علیه ایران است در گزارشی نوشت: مقام‌های آمریکایی قصد دارند کارزاری برای اعمال تحریم‌ علیه توان ایران در زمینه پهپادی و موشک‌های هدایت‌شونده به راه‌اندازد.

تحریم‌های جدید، شبکه‌های تدارکاتی ایران همچون تامین‌کنندگان بخش‌های مورد استفاده در ساخت پهپاد و موشک‌های دقیق هدایت‌شونده را هدف قرار می‌دهد و می‌تواند به‌طور مؤثرتری آن فعالیت‌ها را مختل کند.

این خبرها و واکنش مقامات 2طرف به مذاکرات هسته‌ای در وین، از روز پنجشنبه به سرعت اثر خود را بر بازار ارز گذاشت و به افزایش دلهره و ترس در بازار ارز منجر شد. تحت‌تأثیر این ترس از روز پنجشنبه قیمت هر دلار آمریکا شروع به رشد کرد و در مبادلات پنجشنبه قیمت هر دلار آمریکا پس از ماه‌ها و برای نخستین بار در سال‌جاری از کانال 26هزار تومان عبور کرد.

سرعت رشد قیمت دلار در ساعت‌های اولیه روز پنجشنبه به حدی بود که موجب شد قیمت هر دلار آمریکا حتی به 26هزار و300تومان هم برسد اما بعد از آن تحت‌تأثیر افزایش عرضه ارز به محدوده 26هزار و100تومان بازگشت. سوابق بازار ارز نشان می‌دهد این رشد قیمت در واکنش به‌احتمال شکست مذاکرات هسته‌ای در وین رخ داده است.

اثر تحریم‌ها بر قیمت دلار

آمار‌ها نشان می‌دهد یکی از دلایل رشد شدید قیمت دلار از ابتدای دهه90 تاکنون وقوع تحریم‌ها علیه ایران بوده است. تحریم، دسترسی ایران به منابع ارزی را کاهش داده است. نگاهی به نمودار قیمت دلار و تطبیق رشد قیمت‌ها، با زمان وقوع تحریم‌ها، نمایانگر آن است که هر زمان تحریم‌ها علیه ایران تشدید شده قیمت دلار هم با رشد مواجه شده است.

نمودار قیمت دلار نشان می‌دهد، در ابتدای دهه90 قیمت هر دلار آمریکا تحت‌تأثیر آغاز دور نخست تحریم‌ها در این دهه 275درصد رشد کرد و از محدوده 1100تومان در ابتدای دهه90 به 3900تومان تا سال اسفند‌ماه سال1391 رسید. بعد از آن با تغییر دولت در ایران و امضای توافق هسته‌ای، شیب صعودی قیمت دلار کنترل شد و برای مدت 5سال قیمت هر دلار آمریکا در محدوده 3900تومان تا 4500تومان در نوسان بود و هرگز از این مرز تجاوز نکرد اما از 18اردیبهشت1397 که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا عملا برجام را پاره کرد و تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع شد قیمت هر دلار آمریکا دوباره شروع به رشد کرد.

به‌طوری که قیمت ارز در همان روز خروج آمریکا از برجام 12درصد رشد کرد، این روند صعودی برای دست‌کم 4ماه، بدون تنفس، تا چهارم مهرماه همان سال ادامه یافت، قیمت هر دلار آمریکا در این مقطع زمانی تا 220درصد رشد کرد و از محدوده 6هزار و100تومان به 19هزار و500تومان رسید. بعداز آن با کاهش هیجان اولیه و افزایش عرضه ارز در بازار، قیمت دلار تا زمستان همان سال برای مدتی با نزول مواجه شد، اما هرگز به زیر 10هزار تومان باز نگشت. این نزول هم فقط برای چند‌ماه ادامه داشت و بعد از چند‌ماه البته این بار به‌صورتی آهسته شروع به رشد کرد.

قیمت هر دلار آمریکا حتی از آبان‌ماه سال1398 به‌طور مداوم در یک کانال صعودی حرکت کرده و قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال99 که به‌زعم فعالان بازار ارز گمان می‌رفت دونالد ترامپ پیروز انتخابات باشد، نرخ دلار از مرز 30هزار تومان هم فراتر رفت. این روند صعودی اما بعد از مشخص شدن نتایج انتخابات آمریکا و پیروزی جو بایدن تقریبا متوقف شد و در این دوره قیمت دلار با این استدلال که برجام احیا خواهد شد عموما در کانال 23 تا 25هزار تومان در نوسان بود.

نگاهی دقیق به نمودار قیمت هر دلار آمریکا در یک دهه گذشته نشان می‌دهد تحریم‌ها و تنش‌های سیاسی موجب شده قیمت هر دلار آمریکا از ابتدای دهه90 تاکنون 2500درصد افزایش یابد و از 1000تومان به 26هزار تومان برسد. این نمودارها نشان می‌دهد تاریخ جهش‌های ارزی در اقتصاد ایران با وقوع تحولات سیاسی و تنش‌های بین‌المللی همزمانی یکسانی دارد. به‌طوری که هر زمان که تنش‌های بین‌المللی افزایش می‌یابد قیمت دلار هم به سرعت رشد داشته و این سقوط ارزش پول ملی به خوبی در نمودار قیمت دلار در دهه90 نمایان است.

آثار احتمالی

بررسی‌های بنیادی نشان می‌دهد درصورت افزایش و تداوم تحریم‌ها‌، محدودیت منابع ارزی ایران بیشترخواهد شد و دست بانک مرکزی برای تامین نیاز‌های ارزی خالی‌تر خواهد شد، این موضوع می‌تواند محرک پر قدرتی برای رشد قیمت دلار باشد به‌ویژه آنکه اکنون صادرات فولاد و مواد معدنی نیز به‌دلیل قطع برق با کاهش مواجه شده و این موضوع می‌تواند دولت را در تامین نیازهای ارزی کشور از طریق درآمد‌های غیرنفتی با تنگناهای جدی‌تری مواجه کند.

کارشناسان اقتصادی همچنین بر این باورند که افزایش شدید نقدینگی و کسری بودجه شدید دولت نیز در ماه‌های آینده در کاهش ارزش ریال یا رشد قیمت دلار نقش زیادی بازی خواهد کرد. بررسی‌های تکنیکی از نمودار قیمت دلار نیز نشان می‌دهد چنانچه قیمت دلار از ناحیه مقاومت 26هزارو400تومان عبور کند، به‌سرعت به 29هزار تومان خواهد رسید. به زعم تحلیلگران تکنیکی درصورت عبور قیمت دلار از محدوده 29هزار و200تومان مسیر قیمت دلار برای رسیدن به 32 و سپس 40هزار تومان هموار می‌شود.

سهراب اشرفی، تحلیلگر بازارهای مالی درباره دلایل رشد قیمت ارز ظرف 2روزگذشته می‌گوید: مبهم بودن آینده برجام یکی ازمولفه‌های اصلی افزایش نرخ دلار در این روزهاست. به‌گفته او هنوز روشن نیست رئیس‌جمهور بعدی چه سیاستی را در پیگیری مذاکرات برجامی در پیش خواهد گرفت. اینها همه ابهاماتی را ایجاد کرده و سبب شده تا قیمت دلار روند افزایشی داشته باشد.

او اضافه می‌کند: باتوجه به افزایش نقدینگی، کسری بودجه، تداوم تحریم، ابهام درباره احیای برجام، کنترل نشدن کرونا و تجربه دلار ۳۲هزار تومان در سال گذشته، احتمال رشد قیمت دلار بسیار بالاست اما پیش‌بینی اینکه تا چه رقمی برسد خیلی سخت است.

مجتبی شهبازی، کارشناس بازار‌های مالی نیز در این‌باره می‌گوید: اگر توافق نشود با توجه به رشد شدید نقدینگی و افزایش آن در ماه‌های آینده، سیل نقدینگی به سمت تمام بازار‌های سرمایه‌گذاری حرکت خواهد کرد.

به‌گفته او تحلیل آینده بازارها به توافق یا شکست مذاکرات هسته‌ای، مرتبط شده است. اگر توافق انجام شود به‌طور قطع با سرازیر شدن دلارهای بلوکه شده و فروش دوباره نفت، دولت نرخ ارز را تقریبا ثابت نگه خواهد داشت در غیراین صورت قیمت دلار رشد می‌کند.

تأثیر قیمت ارز بر قیمت سکه

همزمان با رشد قیمت دلار در بازار ارز قیمت سکه تمام 500هزار تومان افزایش یافت و بعد از مدت‌ها از مرز 11میلیون‌و500هزار تومان عبور کرد. محمد کشتی‌آرای، نایب‌رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران با بیان اینکه قیمت‌ها از روز پنجشنبه به یکباره افزایش قابل توجهی پیدا کرده گفت: قیمت دلار در روز پنجشنبه هزارتومان افزایش داشت از همین‌رو تحت‌تأثیر افزایش نرخ ارز، قیمت سکه هم رشد کرد ضمن اینکه از پنجشنبه شب قیمت جهانی طلا هم رشد کرد و به افزایش قیمت طلا کمک کرد.

همچنین هر گرم طلای ۱۸عیار نیز بعد از مدت‌ها از یک‌میلیون‌و۱۰۰هزار تومان فراتر رفت و به یک‌میلیون‌و۱۸۵هزار تومان به‌ازای هرگرم رسید. کشتی‌آرای تأکید کرد: به‌نظر می‌رسد با توجه به تحولات سیاسی و تحولات بازارهای جهانی، از امروز شنبه قیمت‌های جدیدی را خواهیم داشت و پس از 6‌ماه یک رکورد جدید قیمتی رقم خواهد خورد.