| |
حرکت اروپا و آمریکا به سوی بازی باخت ـ باخت
سه کشور اروپایی عضو برجام طی روزهای اخیر با چراغ سبز آمریکا در راستای منافع مخالفان جهانی برجام یعنی رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای منطقه، قطعنامه ای را در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران تصویب کردند که به نظر می‌آید با تحولات بعد از آن، شاهد آغاز یک بازی "باخت ـ باخت" در بحث برجام و تلاش‌های دیپلماتیک برای حل مسالمت آمیز مساله هسته‌ای باشند.
به گزارش ایسنا، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۱۸ خرداد قطعنامه ارائه شده علیه ایران توسط آلمان، فرانسه، انگلیس و آمریکا را با ۳۰ رای موافق، ۲ رای مخالف (چین و روسیه) و ۳ رای ممتنع (هند، لیبی و پاکستان) تصویب کرد.
این قطعنامه از ایران می‌خواهد به سؤالات باقی‌مانده آژانس درباره ذرات اورانیوم پیدا شده در سه مکان هسته‌ای مورد بحث توضیح دهد.
این قطعنامه در حالی به گفته حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان "شتاب زده" صادر شد که مذاکرات فنی و پادمانی ایران و آژانس همچنان در جریان است و موضوع یک مکان مورد سوال نیز بررسی و حل و فصل شده است.
بر اساس نامه توضیحی ایران در ارتباط با گزارش اخیر آژانس در خصوص سه مکان مورد بحث باقی مانده؛ در راستای همکاری بیشتر با آژانس، ایران موافقت کرد تا در دو نوبت بیانیه‌های مشترک ۲۶ اوت ۲۰۲۰ و ۵ مارس ۲۰۲۲ را منعقد کند که مفاد آنها به طور کامل توسط جمهوری اسلامی ایران اجرا شده است.
بر اساس این نامه، ایران تاکید کرده است که تمامی مواد و فعالیت‌های هسته‌ای ایران به طور کامل به آژانس اعلام شده است و نظام راستی‌آزمایی بسیار قوی را پشت سر گذاشته است. لازم به ذکر است که در طول ۲۰ سال گذشته بیشترین بازرسی‌های گسترده آژانس در ایران انجام شده است که گزارش اجرای پادمان آژانس در سال ۲۰۲۱ مؤید این موضوع است به طوری که بیان می‌دارد ۲۲ درصد از بازرسی‌های سراسر جهان در ایران انجام شده است در حالی که ایران تنها ۳ درصد از کل مؤسسات هسته‌ای تحت پوشش آژانس در سراسر جهان را داراست. جمهوری اسلامی ایران به طور قوی انتظار دارد تا آژانس گزارش خود را در مورد فعالیت‌های راستی‌آزمایی در جمهوری اسلامی ایران به شیوه‌ای حرفه‌ای و بی‌طرفانه بدون فشارهای سیاسی خارجی ارائه کند.
در بخش دیگری از این نامه آمده است که "آژانس با استناد به اطلاعات نامعتبر فوق، همه همکاری‌های ایران با آژانس و فعالیت‌های شفاف صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را به طور ناعادلانه تحت‌الشعاع قرار داده است. این رویکرد با همکاری گسترده‌ای که ایران با آژانس در اجرای قوی‌ترین نظام راستی‌آزمایی توسط آژانس در ایران اعمال می‌کند مطابقت ندارد. جمهوری اسلامی ایران به طور جدی در مورد تأثیرات منفی چنین رویکردی بر محیط سازنده کلی موجود در همکاری‌ها با آژانس هشدار می دهد.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید کرده بود که ایران متناسب با اقدام و اتفاقی که بیفتد پاسخ می‌دهد.
وی گفته بود که "ایران این اقدام را برخلاف دیپلماسی می داند و تصویب قطعنامه را سازنده نمی‌داند و معتقدیم که این اقدامات هم در مسیر کل همکاری‌های ما با آژانس و هم مذاکرات اثرات منفی خواهد داشت و بانیان این قطعنامه باید بدانند هر چقدر هم این قطعنامه را شکلی معرفی کنند، از نظر ما اقدامی مردود است.
ایران در واکنش به این اقدام کشورهای اروپایی و آمریکا، دوربین های فراپادمانی آژانس در چارچوب برجام و همکاری های داوطلبانه ایران را قطع کرد و به نصب سانتریفیوژهای پیشرفته سرعت داد.
حسین امیرعبداللهیان در موضع گیری‌اش اقدام آمریکا و کشورهای اروپایی را با هدف اعمال فشار به ایران برای گرفتن امتیازات بیشتر در میز مذاکره غیرمستقیم عنوان کرد.
وزیر امور خارجه کشورمان گفت: با وجود تبادل پیام‌ها بین ایران و آمریکا و پیشرفت گفت‌وگوها به یک باره طرف آمریکایی برای اعمال فشار علیه ایران و اخذ امتیازات بیشتر در میز مذاکره غیرمستقیم قطعنامه‌ای را ارائه کرد. ما طرف آمریکایی را از این کار برحذر داشتیم اما با این حال آنها این قطعنامه را ارایه و صادر کردند.
به گزارش ایسنا، مذاکرات مستقیم میان ایران و ۱+۴ در اسفند ماه ۱۴۰۰ قطع شد با این حال مذاکرات و رایزنی ها به طور تلفنی و رد و بدل پیام ها میان طرف های برجامی و ایران و آمریکا به طور غیرمستقیم در این سه ماه ادامه داشته است. عمده موانع بر سر راه هرگونه توافق و بازگشت به برجام میان ایران و آمریکاست. ایران آمریکا را به انفعال و بی عملی و نداشتن تصمیم سیاسی محکم برای بازگشت به برجام متهم می کند و از آن طرف آمریکایی ها سعی دارند با برخی از فشارهای سیاسی و اقتصادی همچنان از پذیرش تعهداتشان در چارچوب برجام و توافقات احیای این توافق شانه خالی کنند.
در این بین با شروع جنگ اوکراین و درگیری ها میان مسکو ـ کیف در عمل اروپا و آمریکا را وارد جنگی تمام عیار با روسیه کرد که بازتاب این رویداد را در مذاکرات هسته ای در وین شاهد بودیم. استمرار این بحران و بروز بحران های بعدی از جمله انرژی و غذا در سطح اروپا و آمریکا این کشورها را با چالش مواجه کرد به نحوی که آنها هم تلاش کرده و دارند که از قبل مذاکرات وین و برجام برای خود و مشکلات پیش رو کلاهی ببافند.
برخی کارشناسان در این رابطه معتقدند، اروپا بدش نمی‌آید در شرایط فعلی که با بحران غذا و انرژی رو به رو است و بحران اوکراین و روسیه هم طولانی شده است، بازار انرژی ایران را با احیای برجام فعال کند تا فشارها را از خود بکاهند. این در حالی است که اروپایی‌ها و نیز آمریکا حاضر به پرداخت هزینه این کار به ایران نیستند. به عبارتی می‌خواهند از آب بپرند اما پایشان خیس نشود!
آنها ایران را به درخواست های فرابرجامی متهم می کنند در حالی که برخی از تحریم های آمریکا علیه ایران به ویژه آنهایی که در زمان ترامپ به بهانه و اسامی مختلف غیر از هسته ای تصویب و اعمال شده است در عمل اجازه انتفاع ایران از لغو تحریم‌ها در چارچوب برجام را نمی دهد. مقامات ایران، به ویژه دولت جدید تاکید دارند که احیای برجام نباید صرفا اسمی باشد بلکه باید انتقاع سیاسی و اقتصادی از این توافق برای ایران نیز کامل و قابل دسترس باشد نه آنکه آمریکا روی کاغذ بگوید لغو کردم اما در عمل اتفاقی نیفتد.
در خوشبینانه‌ترین حالت باید گفت که اروپایی‌ها بر این تصور بودند، با ارایه و تصویب قطعنامه علیه ایران در شورای حکام ولو با محتوای ضعیف موجب حرکت دوباره ایران و آمریکا به سمت تعامل و توافق و بازگشت مستقیم به مذاکرات و در نهایت می شوند اما به نظر آن ها انتظار واکنش قاطع ایران در قطع برق دوربین های فراپادمانی و سرعت دادن به نصب سانتریفیوژهای پیشرفته را نداشتند و با رایزنی‌ها و پیغام و پسغام سعی کردند مانع ایران از این اقدامات شوند. در حالی که از نظر ایران پاسخ "های، هوی" است.
برخی کارشناسان ایرانی بر این نظرند، سه کشور اروپایی و آمریکا با این اقدام در عمل زنگ اول بن بست کشاندن مذاکرات احیای برجام را به صدا درآوردند. در مذاکرات فنی و سیاسی بارها و بارها پیش آمده است که دو طرف ننوانستند به راه حلی برای مسایل شان دست یابند و مذاکرات طولانی شده است اما اقدامی که بر هم زننده میز مذاکرات و بسته شدن پنجره دیپلماسی باشد انجام نداده‌اند اما آنچه در ارتباط با تصویب قطعنامه در شورای حکام از سوی آمریکا و نیز اروپا شاهد بودیم، به طور مشخص نشان می دهد که این کشورها نه تنها ابتکار و پیشنهادی برای حل و فصل مسایل ندارند یا ارایه نمی دهند، که کمر به مرگ برجام بسته‌اند.
پیش انداختن آژانس در این چارچوب برای اعمال فشار به ایران، تکرار بازی قبلا باخته از سوی اروپایی‌ها و آمریکاست. نه ایران، ایران ۲۰۰۵ است و نه این کشورها از قدرت و دربرگیرندگی گذشته برخوردارند. ایران در سطح فنی و حقوقی دستاوردهای بزرگی داشته است و یک بازیگر تعیین کننده در این عرصه است. در مقابل ایران، سه کشور اروپایی هنوز وابسته و مطیع آمریکا و تحت سیاست و نفود رژیم اسراییل قرار دارند. کشورهای اروپایی که از ۲۰۱۸ با تلاش های زیاد دیپلماتیک برجام را از تعرض و خطرات ترامپ برحذر داشتند امروز با دست خودشان تیشه به ریشه آن می زنند. اروپایی ها از یک طرف علیه ایران قطعنامه صادر می کنند و از طرف دیگر نماینده شان در مذاکرات برجامی را برای اینکه نخ نازک ارتباط میان ایران و ۱+۴ و ایران و آمریکا پاره نشود، جلو می اندازند اما این اقدامات تا وقتی اراده واقعی برای حل و فصل مساله نیست و این کشورها چشم شان را بر روی واقعیتی به نام " انتفاع ایران از برجام" بسته اند، راه به جایی نخواهد برد.
