آیا صلح آنکارا-دمشق در راه است؟

یک رسانه عربی در گزارشی با اشاره به عملیات نظامی ترکیه در خاک سوریه و اشغال تدریجی بخشی از خاک این کشور توسط ارتش ترکیه نوشت که علیرغم دشواری بازگشت روابط دیپلماتیک سوریه و ترکیه در آینده نزدیک، پرونده‌هایی میان دو کشور وجود دارد که می‌تواند منجر به همکاری و تفاهم میان آن ها شود.

به گزارش ایسنا، شبکه المیادین در گزارشی نوشت: درحالی که به نظر می‌رسد اکنون هیچگونه اشتراکاتی میان سوریه و ترکیه وجود ندارد، روابط ترکیه با دو همپیمان سوریه یعنی روسیه و ایران تنها نقطه اشتراک و ارتباط این دو کشور است بنابراین ازسرگیری روابط میان آنکارا و دمشق در کوتاه مدت آسان نخواهد بود.

در این گزارش آمده است: پرسش‌های زیادی درخصوص پیامدهای اظهارات مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه مبنی بر تمایل کشورش برای انجام توافق و صلح میان دولت دمشق و مخالفان سوری مطرح می‌شود، آیا در سایه وجود موانع بر سر راه بازگشت روابط سوریه و ترکیه این امر محقق می شود؟ این امر با مواتعی روبروست؛ مانع اول بر سر راه بازگشت آنکارا و دمشق، اشغال بخشی از خاک سوریه توسط ترکیه است که نسبت آن ۹ درصد از مساحت جغرافیایی این کشور است.

اشغال اراضی سوریه توسط ترکیه به صورت تدریجی انجام شد؛ در اوت ۲۰۱۶ آنکارا رسما اعلام کرد که به صورت مستقیم و با هدف دفاع از امنیت ملی ترکیه و نابودی "یگان‌های مدافع خلق ترکیه" که در مرزهای این کشور حضور دارند، وارد خط بحران سوریه شده است. نیروهای ترکیه در بسیاری از عملیات‌ها از گروه‌های شورشیان سوری مانند "ارتش آزاد" و "نیروهای ارتش ملی" حمایت‌های نظامی کردند که این امر منجر به برپایی چهار منطقه مرزی شد و هرکدام از این مناطق با نام های عملیاتی که آنکارا در خاک سوریه انجام داد نامگذاری شدند.

در ادامه این گزارش آمده است: میان سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ عملیات "سپر فرات" منجر به محکم شدن سلطه ترکیه بر ریف شمالی حلب شد، در سال ۲۰۱۸ گروه‌های شورشی سوری با همکاری ارتش ترکیه و در پی عملیات "شاخه زیتون" بر ریف شمال غربی حلب مسلط شدند، بعد از آن نیز در سال ۲۰۱۹ ترکیه توانست طی عملیات "چشمه صلح" بر بسیاری از مناطق شرق فرات که یک نوار مرزی ۱۰۰ کیلومتری و عمق آن ۳۳ کیلومتری است مسلط شود. این عملیات بخشی از ریف شمالی رقه را نیز در برگرفت و این منطقه در شمال جاده بین المللی "ام فور" و بخشی از ریف حسکه واقع است. ارتش ترکیه در ادامه بارها تلاش کرد که نفوذ خود در شرق فرات را گسترش دهد اما دائما با مخالفت روسیه و آمریکا و مقاومت نیروهای "قسد" که مورد حمایت واشنگتن است مواجه شد. همچنین در سال ۲۰۲۰ ارتش ترکیه عملیات "سپر بهار" را در استان ادلب انجام داد و نیروهای معارض سوری همچنان در این استان حضور دارند.

نویسنده آورده است: امروز در پی عملیات های نظامی ترکیه که دمشق آن را محکوم می‌کند، آنکارا و گروه‌های مسلح مورد حمایت آن تقریبا بر ۱۶.۶۶۶ کیلومتر از سرزمین‌های سوریه مسلط شده و اگر توافقی میان سوریه و ترکیه رخ دهد مساله خروج نیروهای ترکیه از سوریه اولین پرونده مذاکرات خواهد بود.

علیرغم برگزاری دو نشست تهران و سوچی در راستای حل بحران سوریه و ترکیه، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه همچنان بر ایده "منطقه امن" پافشاری می‌کند که آنکارا خواهان ایجاد آن در طول مرزهای شمالی سوریه به عمق ۳۰ الی ۴۰ کیلومتر است و سوریه اعلام کرده است که این امر باعث می‌شود دو کشور درگیر شوند.

"ارتش ملی سوریه" که گروهی متشکل از مخالفان و شورشیان و مورد حمایت ترکیه است در نبردهای زمینی جزو نیروی ترکیه به شمار می‌رود به ویژه اینکه گروه‌های مسلح سوری بعد از عملیات ترکیه خودشان بر مناطق شمالی سوریه سیطره یافته‌اند و ارتش ترکیه با غذا و سلاح از آن ها حمایت می‌کند و به آن ها آموزش می دهد." ارتش ملی سوریه" مجموعه ای از شورشیان مسلح سوری است که قبل از اولین عملیات ترکیه یعنی عملیات "سپر فرات" در اوت ۲۰۱۶ "ارتش آزاد سوریه" نام داشت.

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: اگر ترکیه و سوریه بخواهند با هم صلح کنند، مانع دوم وجود ارتش ملی سوریه خواهد بود؛ ارتشی که ممکن است ترکیه پشت آن را خالی کند و این امر با توجه به اظهارات چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه مبنی بر لزوم آشتی مخالفان با دولت سوریه آشکار شده است. برخی تحلیلگران بر این باورند که در صورت انجام صلح ممکن است تجربه جنوب سوریه و اجرای توافقات حل و فصل با دولت سوریه بار دیگر تکرار شود، در این صورت ارتش ملی سوریه دو راه پیش رو دارد؛ یا اینکه مشکلات خود با دولت سوریه را حل و فصل کند و یا اینکه به جنگ و مبارزه و نپذیرفتن صلح روی بیاورد که سرنوشت آن نابودی خواهد بود به ویژه اینکه در صورت ایجاد صلح میان آنکارا و دمشق، ترکیه حمایت‌های خود از ارتش ملی را قطع خواهد کرد.

در این گزارش آمده است: مانع سوم در بازگشت روابط سوریه و ترکیه پرونده پناهندگان سوری است. بر اساس آمار و ارقام اکنون ۳.۷ میلیون سوری در ترکیه زندگی می‌کنند و تا اوت ۲۰۲۲ کشور ترکیه تقریبا به ۲۰۰.۹۵۰ سوری تابعیت داد و سلیمان صویلو، وزیر کشور ترکیه اعلام کرد که از تاریخ ۳۱ مارس ۲۰۲۲ در صورت برگزاری انتخابات در ترکیه ۱۱۳.۶۵۴ سوری اجازه شرکت در انتخابات را دارند. با توجه به بحران اقتصادی ترکیه و تمایل اردوغان به پیروزی در انتخابات، او اکنون از پناهندگان به دو طریق بهره می برد؛ اول اینکه او تلاش می‌کند پناهندگان را به سمت خود جذب کند و به آن ها بگوید که حامی آنان است و در مناطق تحت سیطره ترکیه برای آن‌ها مسکن و خدمات می‌سازد، دوم اینکه اردوغان با اعلان تمایلش به بازگرداندن یک و نیم میلیون سوری به نوار مرزی و ایجاد ۱۳ منطقه مسکونی برای آن ها در مناطق تحت سیطره ترکیه از جرابلس گرفته تا راس العین تلاش دارد خود را در برابر احزاب ترکیه پیروز نشان دهد. اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، سلیمان صویلو، وزیر کشور خود را به شهر سرمدا در استان ادلب سوریه که تحت سیطره نیروهای ترکیه است، فرستاد تا این پروژه را راه اندازی کند و سلطه خود بر نوار مرزی سوریه را ثابت کند و نشان دهد که نفوذ ترکیه را گسترش داده است. او همچنین قصد دارد که تغییرات دموگرافیک در مناطق مرزی سوریه ایجاد کند و شهروندان کرد سوریه را از مرزها دور کند و این اقدام در این راستا است که حامیان خود را در این منطقه قرار دهد تا تهدیدی برای امنیت ملی ترکیه نباشند.

در پایان این گزارش آمده است: علیرغم اینکه بازگشت روابط دیپلماتیک سوریه و ترکیه در آینده نزدیک امری دشوار است اما پرونده هایی میان دو کشور وجود دارد که می تواند منجر به همکاری و تفاهم میان آن‌ها شود، از جمله این پرونده‌ها می‌توان به پرونده انحلال "یگان‌های حمایت از خلق کرد" اشاره کرد که این گام می‌تواند نگرانی‌های ترکیه نسبت به امنیت ملی خود را کاهش دهد. این مساله نقطه اشتراک دو کشور است اما نوع تعامل آنکارا و دمشق با آن متفاوت است، سوریه برای گفت وگو با کردها به دور از گزینه نظامی تلاش می‌کند زیرا آن‌ها را جزو بافت کشور خود می داند و با همکاری روسیه تلاش دارد که کردها را به سمت خود بکشد اما ترکیه گزینه‌ای جز گزینه نظامی در تعامل با کردها ندارد و در نتیجه اهداف توسعه طلبانه خود، به طور مطلق آماده گفت وگو با آن ها نیست.

واقعیت جغرافیایی ایجاد روابط میان سوریه و ترکیه را تحمیل می‌کند که این امر به سود هر دو کشور است و حل اختلافات میان آن‌ها امنیت و ثبات را برای هر دو کشور به همراه خواهد داشت. شکست ترکیه در برنامه های نظامی و توسعه طلبانه خود که هدف آن حمایت از شورشیان سوری و فشار آوردن به دولت سوریه است چه بسا آنکارا را یک قدم به عقب بازگرداند و این امر در نتیجه فشارهای دو همپیمان سوریه یعنی ایران و روسیه است البته تسلیم آنکارا در برابر فشارهای آمریکا را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.