"تُرکی" یا "تور-کی-یه"؟

صحبت درباره ترکیه به یک سرگرمی در سالن‌های دولت‌های سراسر جهان تبدیل شده است. اینکه نام کشور ترکیه چگونه باید تلفظ شود، چیزی است که بسیاری نمی‌توانند درباره آن توافق کنند.

به گزارش ایسنا، روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی نوشت، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در آوریل سال جاری میلادی از جامعه بین‌الملل خواست تا کشورش را با نام سنتی‌اش با دیکته "Türkiye" و تلفظ "تور-کی-یه" به رسمیت بشناسید.

دولت اردوغان این تغییر را به عنوان تلاشی برای القای غرور ملی و از بین بردن ارتباط بین نام کشور "Turkey" که "تُرکی" تلفظ می‌شد، با پرنده عید شکرگزاری و استفاده‌های تحقیرآمیز از واژه "turkey" به معنای بوقلمون انجام داد.

مقاله منتشر شده توسط وب‌سایت تلویزیون دولتی ترکیه برای حمایت از این تغییر نام به مقایسه‌های نام کشور ترکیه با پرنده بوقلمون که اغراق‌آمیز نبودند، اشاره کرد. در این مقاله آمده است: فرهنگ لغت کمبریج را ورق بزنید و ببینید "turkey" به عنوان «چیزی که به شدت شکست می‌خورد» یا «یک فرد احمق یا نادان» تعریف می‌شود.

در حال حاضر بر روی کالاهای صادراتی عبارت "Made in Türkiye" به معنای "ساخت ترکیه" مشاهده می‌شود. خطوط هواپیمایی ترکیه‌ای به مسافران به عبارت "Hello, Türkiye" به معنای "سلام، ترکیه" خوشامد می‌گویند.

اما این امر همیشه در میان اندیشکده‌ها، سفارتخانه‌ها، رسانه‌ها یا در بروکراسی عظیمی که دولت آمریکاست، رعایت نمی‌شود.

به عنوان مثال، کاخ سفید، شورای امنیت ملی، پنتاگون و وزارت خزانه‌داری آمریکا در تمامی بیانیه‌های رسمی از نام "Türkiye" استفاده می‌کنند. وزارت امور خارجه آمریکا که عمدتا با چنین تغییرات اسمی موافقت می‌کرد، هنوز هیچ تصمیمی در این رابطه اتخاذ نکرده است.

مسائل می‌توانند عجیب‌تر هم باشند. تنها در یکی از بیانیه‌های وزارت امورخارجه آمریکا مورخ ۱۰ سپتامبر سال جاری میلادی که توسط رشاد حسین، سفیر غیرمقیم آمریکا برای آزادی مذهبی بین‌المللی از این نام جدید استفاده شده است. بیانیه‌های بعدی با همان نام قبلی تُرکی به جای ترکیه منتشر شده بودند.

یکی از سخنگویان وزارت امور خارجه آمریکا گفت: ‌اینکه ما متحد ترکیه‌مان را چطونه صدا می‌کنیم، کمترین اهمیت را دارد. مهم‌ترین مساله این است که ما درباره آنها چه می‌گوییم و چه کارهایی با هم انجام می‌دهیم.

توضیحات برای این تردیدها و درنگ‌ها بسیار متعدد است. بسیاری از مقامات گفتند، وزارت امور خارجه آمریکا احتمالا در نهایت این تغییر را می‌پذیرد. برخی در شورای امنیت ملی آمریکا گفتند، پرسنل در این نهاد حتی اطلاع نداشتند که وزارت امور خارجه از این تغییر نام پیروی نکرده است.

یکی دیگر از مقامات با منعکس کردن نظر بسیاری دیگر از همکارانش درباره سخت بودن نوشتن حرف یو (u) با دو نقطه در بالای آن در کیبورد انگلیسی گفت: نوشتن این حرف در تایپ انگلیسی بسیار دشوار است.

برخی دیگر معتقدند که این تغییر نام یک اقدام ناسیونالیستیک برای منحرف کردن توجهات از مشکلات اقتصادی این کشور در آستانه انتخابات سال آتی است. این در حالی است که وزارت امور خارجه ترکیه هنوز در این باره هیچ اظهارنظری نکرده است.

سونر کاگاپتای، یکی از کارشناسان آمریکایی-ترکیه‌ای علوم سیاسی در اندیشکده موسسه واشنگتن گفت: اگر می‌خواهید این روزها در طرف خوب رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه قرار بگیرید، باید تُرکی را ترکیه خطاب کنید.

این درست همان کاری است که سوئد و فنلاند به سرعت از زمان اتخاذ این تغییر انجام دادند، به این امید که اردوغان از درخواست آنها برای پیوستن به ناتو حمایت کند.

ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو هم در سفری که اوایل نوامبر سال جاری میلادی به استانبول داشت، گفته بود: ترکیه "Türkiye" یکی از متحدان ارزشمند ناتو محسوب می‌شود.

در مقابل، فرانسه که روابط پرتنشی با حزب حاکم اردوغان دارد، همچنان به انگلیسی به "ترکیه" اشاره می‌کند و در بیانیه‌های رسمی هم واژه فرانسوی "Turquie" را به کار می‌برد.

حتی دولت این کشور هم ناسازگاری کرده است چون سفارتخانه‌های ترکیه در آمریکای لاتین هنوز از واژه اسپانیایی "Turquía" استفاده می‌کنند.

تحولات سیاسی در انگلیس برای شفافیت در مورد این موضوع خاص نوید خوبی نمی‌دهند. بوریس جانسون، نخست‌وزیر وقت انگلیس ماه ژوئن در پیامی توییتری نوشت: گفت‌وگوهای خوبی با رئیس جمهور @RTERdogan داشتم. من از توافق ترکیه با سوئد و فنلاند استقبال می‌کنم.

چند روز قبل از آن، لیز تراس که وزیر امور خارجه بوریس جانسون بود و مدت کوتاهی هم جایگزین او شد، در یک سخنرانی در پایتخت ترکیه گفت: ترکی (Turkey) مهمتر از همیشه است.

مقامات نیویورک ماه گذشته در مراسم برافراشتن پرچم ترکیه در منهتن نقشه را تغییر دادند. مانوئل کاسترول، کمیسر دفتر امور مهاجران شهردار گفت: زنده باد ترکیه (Türkiye).

ابراهیم کورتولوش، یک فعال اجتماعی ترک‌تبار آمریکایی گفت: خدا به جمهوری ترکیه برکت دهد. خداوند آمریکا را در پناه خود نگه دارد.

سپس او از اریک آدامز، شهردار نیویورک سیتی استقبال کرد. آدامز از "مردم تُرکی (Turkey)" تشکر کرد. او "روح و تاریخ تُرکی" را ستود. به دنبال آن یکی از سخنگویان گفت که شهردار از ترجیح دولت آنکارا آگاه بود اما در یک لحظه مرتکب اشتباه شد.

کورتولوش بعدا در مصاحبه‌ای گفت: ترک عادت سخت است. تغییر، مدتی زمان می‌برد. اما این یک شروع است و خوشحالم که شروع شده است.

این فعال ترکیه‌ای با یادآوری اینکه در کودکی همکلاسی‌هایش به او طعنه زده و با گفتن نام "ترکی" صدای بوقلمون در می‌آوردند، احساساتی شد. او گفت: ما خیلی کار کردیم تا آنکارا را برای تغییر نام مجاب کنیم.

در طول تاریخ، کشورها گاهی اوقات نام اصلی خود را تغییر داده‌اند. مقدونیه برای حل اختلاف با یونان به مقدونیه شمالی تبدیل شد. حکومت نظامی که در برمه قدرت را در دست گرفت، نام آن را به انگلیسی به میانمار تغییر داد.

اقدام دولت اردوغان غیرعادی است. این شامل تفاوت بین چیزی است که زبان‌شناسان آن را «نام خارجی» می‌نامند (نام مکان یا اشیا در زبان‌های دیگر) و «نام داخلی» یا به عبارتی نام محلی.

دولت اردوغان نام ترکیه را تغییر نمی‌دهد، بلکه از کشورها می‌خواهد که از املا و تلفظ ترکیه‌ای به جای ترجمه نام آن به زبان خودشان استفاده کنند.

همین اواخر از مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در یک کنفرانس خبری سوال پرسیده شد که آیا "تُرکی" (Turkey) وتو علیه عضویت سوئد و فنلاند در ناتو را برمی‌دارد یا خیر. چاووش‌اوغلو هم با لبخند پاسخ داد "منظور شما ترکیه (Türkiye) است؟" آن خبرنگار هم گفت: بله البته. آیا باید سوالم را تکرار کنم؟

اکثر سازمان‌های رسانه‌ای ایالات متحده، از جمله وال استریت ژورنال، به املای انگلیسی این نام اتکا دارند. حتی بسیاری از شهروندان ترکیه، زمانی که انگلیسی صحبت می‌کنند، هنوز می‌گویند "تُرکی".

به گفته مورخان مختلف، پرنده بوقلمون نام خود را در دهه ۱۵۰۰ زمانی که از طریق بازرگانان از آمریکا از طریق قسطنطنیه که امروزه به نام استانبول شناخته می‌شود به بریتانیا رسید، به این شکل گرفت. با توجه به منشأ درک شده، انگلیسی‌ها از این پرنده به عنوان "خروس تُرکی" یاد کردند.