چه بر سر مفقودشدگان سیل جاده چالوس آمده؟

گزارش هم‌میهن از مفقودشده‌های سیل جاده چالوس، حتی پس از گذشت ۳۸ رروز را بخوانید.

ماجرای سیل جاده چالوس با گذشت ۳۸ روز همچنان ادامه دارد؛ سیلی که خسارت‌های مالی زیادی بر جای گذاشت و پرونده مفقودی را برای چند نفر باز کرد. آنطور که مسئولان امدادی می‌گویند سیل دو ناپدیدشده و ۱۹ مصدوم داشت و برآورد می‌شود ۲۰۰ میلیارد تومان خسارت زده است. با این حال اما روایت اهالی روستاهای اطراف جاده چالوس از سیل، متفاوت است. از پنج هفته پیش تاکنون، آنها خبرهایی درباره سقوط دو خودرو به داخل سد کرج می‌شنوند؛ خودرویی که سرنشینان احتمالی دارد اما نه گزارشی درباره آن شده و نه کسی از آنها خبری گرفته است. شاهدان عینی این ماجرا را روایت می‌کنند و تیم‌های غواصی و امدادی محلی می‌گویند چون تجهیزات ندارند نمی‌توانند به عمق سد بروند و ناپدیدشده‌های احتمالی را بیابند یا خودرویشان را نجات دهند. در این گزارش با اهالی منطقه و روستای واریان و همچنین غواص و راننده جرثقیل جاده چالوس درباره سیل اخیر و ماجرای مفقودشده‌ها گفت‌و‌گو شده است.

بابک نعمتی یکی از اهالی روستای واریان است؛ روستایی در25 کیلومتری جاده چالوس – کرج که مسیر ماشین‌رو ندارد. اهالی خودروهایشان را در پارکینگی که قبلا یک هتل 5 طبقه بود و تخریب شده، متوقف می‌کنند و با قایق به ده‌شان می‌روند. نعمتی آن روز سر کار بود که خبردار شد سیل آمده و بخشی از جاده را برده. نه فقط بخشی از جاده که تمام ماشین‌های متوقف شده در پارکینگ اهالی واریان را هم با خود برده است. برخی از ماشین‌ها تا لبه پرتگاه پیش رفتند و برخی هم با آب به داخل سد کرج، سقوط کردند. نعمتی از سقوط 5 خودرو از پارکینگ و مسیر جاده نزدیک واریان خبر دارد و گزارش نگهبان پارکینگ را بازگو می‌کند: «نگهبان این پارکینگ به چشم خود دیده بود که دو خودروی ال 90 و پژو 206 با سرنشین به داخل سد سقوط کردند، سیل آنها را با خود برده بود.» نعمتی و سایر اهالی واریان به گفته‌های نگهبان اطمینان دارند و می‌گویند با وجود این گزارش از سوی نگهبان، کسی برای بیرون آوردن سرنشینان احتمالی اقدامی نکرده است: «به‌طور کلی سیل 5 ماشین را با خود به عمق سد برد، دو نفر از اهالی واریان بودند، یک نفر مهمان آنها بود و دو نفر هم همان دو خودرویی هستند که در جاده حرکت می‌کردند. از این تعداد، دو خودرو خارج شدند که سرنشینی نداشتند. یک خودرو کوییک هم همچنان آن داخل است که باز هم سرنشینی ندارد و در پارکینگ متوقف شده بود. در این میان دو خودرو می‌مانند که کسی نمی‌داند دچار چه سرنوشتی شده‌اند.»

آنها از غواصان محلی برای کمک درخواست کرده‌اند اما غواصان به دلیل عمیق بودن سد، تنها تا عمق مشخصی توانستند به زیر آب بروند. آنها تجهیزات پیشرفته ندارند و کسی هم به آنها این تجهیزات را نمی‌دهد. نعمتی می‌گوید که حتی یک پروژکتور هم برای جست‌وجو در آب به این تیم داده نشده و کسی هم پیگیر سرنشینان مفقودشده نیست: «استانداری و فرمانداری و هلال‌احمر و ... ماجرا را رها کرده‌اند. البته ماجرا هم تنها به جاده ختم نمی‌شود. رستورانی به نام شاندیز هم که روی رودخانه ساخته شده بود، با این سیل به‌طور کامل تخریب شد. در آن رستوران خانواده‌های زیادی بودند که به گفته مسئول آن رستوران، کارگران و مهمانان را سیل برده است.» خودروی یکی از بستگان نعمتی هم داخل سد است و هیچ کاری برای بیرون آوردنش نکرده‌اند: «از پنج خودروی داخل سد، دو خودرو بیمه بدنه داشتند و ظاهرا از بیمه ماجرا را پیگیری کرده‌اند. حتی اگر دو خودروی دیگر یعنی همان ال 90 و 206 هم داخل آب نباشند، خودروی اقوام ما حتما داخل آب است اما تیمی برای خارج کردنش وجود ندارد.»

سرنشینان دو خودروی گمشده، در محدوده پیچ ملک‌آباد سقوط کرده‌اند، جایی بالای سر ده واریان. حمید عسگری همان کسی که بیشتر از یک ماه است تلاش می‌کند خودروی کوییک پسرش را از داخل سد بیرون آورد و به بن‌بست خورده. او اما حرف‌های دیگری می‌زند: «نگهبان پارکینگ دیده بود که علاوه بر سه ماشینی که در داخل پارکینگ متوقف شده بودند، دو خودروی دیگر به داخل سد سقوط کرده‌اند. نزدیک به 30 ماشین که مربوط به اهالی ده واریان است، در پارکینگ متوقف شده بودند، تعدادی در گل و لای ماندند و برخی هم تا مرز سقوط پیش رفتند. ماشین ما که کوییک است اما با چند خودروی دیگر به داخل سد افتادند. این خودروی پسرم است که هنوز قسطش را می‌دهد، در این مدت هیچ‌کس برای بیرون کشیدنش کاری نکرد.» عسگری از اهالی روستای واریان است و می‌گوید که در این مدت تنها محلی‌ها به آنها کمک کردند، مثل راننده جرثقیلی که در جاده چالوس کار می‌کند و در حوادث بدون هیچ چشم‌داشتی به افراد کمک می‌کند: «تعدادی از ماشین‌هایی که داخل سد سقوط کردند با جرثقیل همشهری‌مان بیرون کشیده شد. حتی پولی هم بابت این کار نمی‌گیرد.» اهالی منطقه تا یک هفته نمی‌توانستند از روستایشان خارج شوند، فقط ماشین سالم، خودروی یکی از اقوام اهالی بود که برایشان آذوقه می‌آورد: «هیچ‌کدام از مسئولان نمی‌دانستند که در این روستا نزدیک به 50 خانواده زندگی می‌کنند. حتی به ما گفتند که اصلا نمی‌دانستیم کسی آنجا زندگی می‌کند. یک نفر برای اهالی غذایی نیاورد، اهالی تنها مانده بودند و توانایی خارج شدن از روستا را نداشتند.»

در این وضعیت غواص‌های بومی به دادشان رسیدند، امیر قدمی یکی از افرادی است که با گروهش به داد آنها رسید. ماشین‌های مانده داخل سد را شناسایی می‌کرد اما آنها هم تجهیزات پیشرفته‌ای برای خارج کردن خودروها یا پیدا کردن سرنشینان ندارند: «خودروی ما یک ماه است داخل سد مانده. داخل سد عمیق است و احتمال داده می‌شود در عمق بالای 30 متر قرار گرفته است. البته اگر بخواهیم صحبت‌های نگهبان را جدی بگیریم، دو خودروی دیگر هم آنجا هستند که سرنشین دارند و مفقود شده‌اند. تیم‌های غواصی محلی تلاش زیادی کردند تا خودروی ما را بیرون بکشند یا سرنشینان مفقودشده را پیدا کنند، اما تجهیزاتی ندارند، حتی هلال‌احمر که می‌تواند تجهیزاتی در اختیار این تیم‌ها قرار دهند، اینکار را نمی‌کند. در حالی‌که این گروه، جزو افرادی هستند که اگر حادثه‌ای در داخل سد رخ دهد، به سرعت خودشان را می‌رسانند.» اینها را عسگری می‌گوید و ادامه می‌دهد که در این مدت هیچ‌کس برای بیرون کشیدن یا شناسایی مفقودشده‌های احتمالی اقدامی نکرده است. البته خانواده‌ای هم برای پیگیری نیامده و اصلاً مشخص نیست چه اتفاقی برای آنها افتاده و دچار چه سرنوشتی شده‌اند: «این احتمال وجود دارد که این افراد از شهری دیگر آمده بودند و اصلا خانواده‌شان نمی‌دانند چه اتفاقی برایشان افتاده است.» آنطور که اهالی می‌گویند تعداد ماشین‌ها و آدم‌های مفقودشده زیاد است:«خبر داریم که در بین تونل دو و سه، چند خودرو سقوط کرده‌اند. یک سد کوچک و بزرگ هم داریم که گفته می‌شود چند خودرو به داخل دره افتاده‌اند. قبلا به پلیس راه هم اعلام سقوط خودرو شده است.» عسگری می‌گوید که داخل سد شرایط متفاوت‌تر از آن چیزی است که از بیرون دیده می‌شود؛ سد مانند جاروبرقی است و وقتی کسی داخلش می‌افتد افراد را به داخل می‌کشد: «از بیرون تصور می‌کنند که عمق کم است و چند متر بیشتر نیست اما به محض شیرجه زدن به داخل آب حتی برای شنا، دچار حادثه می‌شوند. آب داخل سد بسیار سرد است و توان را از افراد می‌گیرد. حالا چه رسد به اینکه کسی به داخل سقوط کند.»

با همه اینها حالا به آقای عسگری وعده داده‌اند خودرو‌اش را بیرون می‌کشند. او با بخشداری نامه‌نگاری کرده، قرار است بخش مدیریت بحران فرمانداری نامه‌اش را پیگیری کند و اگر موافقت کنند، استانداری دستور بیرون کشیدن ماشین را بدهد.

رضا خرمی‌، راننده جرثقیلی است که 30 سال در جاده چالوس فعالیت کرده و خودروهای زیادی را از داخل سد و دره‌ها بیرون کشیده. او می‌گوید هر حادثه‌ای در این مسیر رخ دهد، او در جریان قرار می‌گیرد. با این حال اکید می‌کند که اطلاعات دقیقی از مفقودشده‌ها نیست: «به ما گفتند که دو نفر سمت پلیس راه کرج – چالوس مفقود شده‌اند، البته هلال‌احمر آمد اما چیزی پیدا نکرد، سیلاب آنقدر قوی بود که هر کسی که داخل آب افتاده باشد، اصلا نمی‌توان او را پیدا کرد. به هر حال اگر کسی هم افتاده باشد داخل سد است. به ما گفتند 5 ماشین به داخل افتاده‌اند که از میان آنها دو خودرو سرنشین داشتند اما هیچ‌کس سراغی از آنها نگرفته است. شاید هم کسی نمی‌داند این اتفاق برای آنها افتاده. به هر حال اگر کسی به داخل سد افتاده باشد، قطعا جانش را از دست داده و نمی‌توان به این راحتی پیدایش کرد.» خرمی و همکارانش چند روز پیش، جسد جوانی 20 تا 24 ساله را از داخل سد سمت تونل 7 بیرون کشیدند اما می‌گوید که او اهل محمدآباد بوده و ارتباطی به سیل اخیر نداشته است: «برای پیدا کردن مفقودشده‌های احتمالی، تیم‌های غواصی به داخل سد رفتند اما کسی را پیدا نکردند. به هر حال عمق آب زیاد است و تجهیزاتی از سوی آب و فاضلاب استان یا حتی هلال‌احمر و  استان البرز داده نمی‌شود تا تیم‌های غواصی به اعماق سد بروند. رئیس بخش حوادث استانداری دستور در اختیار قرار دادن تجهیزات داده اما کسی به ما چیزی نداده است. با تجهیزات موجود تنها می‌توان تا عمق 20 متر رفت. همه اینها در شرایطی است که این تیم‌های غواصی و حتی خود من در این حوادث به صورت رایگان کار می‌کنیم.» او از وضعیت رسیدگی به حادثه‌دیدگان انتقاد می‌کند و می‌گوید که با تیم‌های غواصی رودخانه و سیلاب قراردادی بسته شده اما در همین حادثه اخیر هیچ خبری از این تیم‌ها نبود. فقط تیم‌های محلی وارد عمل شدند: «ما سه خودرو را بیرون کشیدیم که کسی داخلش نبود. به هر حال عمق زیاد است و نمی‌توان به این راحتی کسی را پیدا کرد. ما 30 سال است در این زمینه کار می‌کنیم، وقتی مسئولان استان دچار بحران می‌شوند دنبال ما می‌آیند وقتی کارشان تمام شد، غیب‌شان می‌زند و حتی یک تشکر هم از ما نمی‌کنند.» به گفته خرمی، تعیین تکلیف خودروهایی که به داخل سد سقوط کرده‌اند به عهده سازمان آب استان البرز است. آنها معمولا از تجهیزات هلال احمر استفاده می‌کنند.

امیر قدمی همان غواص محلی است؛ او در کنار 4 نفر دیگر گروه غواصی دارد که در حوادث به کمک افراد می‌روند. تخصص آنها سد کرج است و در سال‌های گذشته در مناطق مختلفی مثل دریاچه گهر و ولشت و کیش و ... برای امدادرسانی رفته‌اند. او سابقه 35 سال غواصی دارد و می‌گوید که تاکنون اجساد زیادی از داخل سد کرج خارج کرده است. پس از سیل اخیر جاده چالوس هم با هم‌تیمی‌هایش که اعضای یک خانواده‌اند برای خارج کردن یا شناسایی مفقودشده‌ها اقدام کرده اما فعلا نتیجه‌ای نگرفته است. چرا؟ چون عمق سد زیاد است و آنها تجهیزات کافی برای حضور در اعماق بیشتر را ندارند. او درباره سیل اخیر و ماجرای مفقودشده‌ها می‌گوید: «اطلاع دقیقی از مفقودشده‌ها نداریم، به ما گفته‌اند دو خودرو به داخل سد افتاده‌اند اما کسی پیگیری نمی‌کند. بیشتر پیگیری‌ها از سمت خودمان بوده است.» قدمی نیم ساعت پس از وقوع سیل در محل حاضر شده و از جزئیات باخبر است: «در کیلومتر 20 جاده شاهد خسارات بسیار زیادی بودیم، در پیج ملک‌آباد که اول سد کرج است، رستوران شاندیز را آب به‌طور کامل برده و بخشی از جاده تخریب شده بود. خرابی‌ها بسیار زیاد بود و حدود 15 در 8 متر قسمت پایین جاده، تخریب شده بود. در ورودی ده واریان به ما اعلام کردند خودروهایی به داخل سد افتاده‌اند، ما از همان روز تلاش زیادی برای خارج کردن خودروها کردیم اما چون تجهیزات نداشتیم فقط توانستیم تا عمق 36 متر برویم و برگردیم.» قدمی می‌گوید که تیم آنها در سال‌های گذشته خودروهای زیادی را از داخل سد بیرون کشیده‌اند، آنها را با کابل و زنجیر می‌بندند و بعد شناورش می‌کنند. درباره مفقودشده‌ها اما خبر خاصی ندارند: «هنوز درباره آن افرادی که گفته می‌شود با خودروهایشان به داخل سد افتاده‌اند، اطمینان صددرصدی وجود ندارد. احتمالا مسافر بودند، اما افرادی آنها را دیده‌اند که به داخل سد سقوط کرده‌اند.»

آنها در سال‌های گذشته اجساد و خودروهای زیادی از داخل سد بیرون کشیده‌اند؛ خودروها بعد از چند سال اوراق می‌شوند و اجساد اگر مدت زمان زیادی از آنها گذشته باشد، متلاشی می‌شوند و تنها از طریق پزشکی قانونی می‌توان هویت‌شان را شناسایی کرد: «اگر ماشینی به داخل عمق رفته باشد، نمی‌توان به این راحتی آن را بیرون کشید باید صبر کرد وقتی کمی آب سد پایین رفت برای خارج کردنش اقدام کرد.» تیم آقای قدمی در سال‌های گذشته شاهد اتفاقات بسیاری زیادی بوده؛ تا جایی که خودشان هم دچار آسیب شده‌اند: «یکی از هم‌‌تیمی‌های ما یک کلیه‌اش را از دست داده. گوش من هم مشکل پیدا کرده. دلیل آن هم حضور طولانی‌مدت در آب است.»

تیم‌ آنها وابسته به ارگانی نیست، قدمی آتش‌نشان بوده و حالا بازنشسته شده. تمام این سال‌ها هم غواصی کرده است: «در هر حادثه‌ای که مربوط به سد و دریاچه باشد از ما کمک می‌گیرند اما کسی مسئولیت ما را به عهده نمی‌گیرد. همان روز حادثه از ما کمک می‌گیرند، می‌آیند عکس‌هایشان را می‌گیرند و می‌روند. حتی به ما تجهیزاتی هم نمی‌دهند، فقط قول می‌دهند.» آنها برای ورود به حوادث از تجهیزات شخصی استفاده می‌کنند اما به گفته قدمی، این تجهیزات هم تاریخ مصرف دارد و از جایی به بعد نمی‌تواند کارایی خوبی داشته باشد و برای خودشان هم خطرناک می‌شود: «قرار بود هلال احمر با ما همکاری کند اما این‌کار را نکرد. آنها تجهیزات زیادی دارند اما به ما نمی‌دهند. به هر حال وقتی حادثه‌ای مثل سیل اخیر رخ می‌دهد، باید کار تیمی انجام شود. اما آنچه دیدیم این است که هر ارگان، کار را به گردن ارگان دیگر می‌اندازد.» قدمی می‌گوید که باید از تیم‌ آنها حمایت شود تا بتوانند فعالیت‌شان را ادامه دهند. ارگانی باید باشد که بتواند تجهیزاتی در اختیارشان قرار دهد و آنها را تحت پوشش قرار دهد:«ما چند سال پیش شرکتی برای ارائه خدمات غواصی تاسیس کردیم، اما هیچ‌کس با ما قرارداد نبست. این در حالی است که هلال احمر هم غواص ندارد، هر اتفاقی می‌افتد از ما کمک می‌گیرند اما تجهیزاتی به ما نمی‌دهند.»

هلال احمر غواص ندارد

با این حال اما هلال‌احمر تاکید می‌کند که غیر از آن زن و مرد سرنشینان خودروی تیبا، اعلام مفقودی نداشته‌اند. امیر عباسپور، معاون امداد و نجات هلال‌احمر استان البرز، درباره ماجرای این مفقودشده‌ها می‌گوید که خودروهایی به عمق سد سقوط کرده‌اند اما سرنشینی نداشتند که اگر داشتند، تاکنون اطلاع‌رسانی می‌شد اما چیزی به آنها اعلام نشده است: «خانواده این دو نفر برای پیگیری‌ها مراجعه کردند و ما آنها را در جریان جست‌وجوها قرار دادیم، البته با سیل رخ داده حجم زیادی از آوار وارد سد شده و حتی اگر کسی آن داخل باشد با این حجم از آوار نمی‌توان پیدایش کرد. درباره سرنشینان دو خودرو که گفته می‌شود با سیل سقوط کرده‌اند کسی گزارشی به ما نداده است. تنها گزارش موجود در ارتباط با این خودروی تیبا و دو سرنشین‌اش است. این اتفاق در نزدیکی پلیس راه رخ داد.» این مسئول در هلال‌احمر استان البرز درباره انتقادی که از آنها برای در اختیار قرار دادن تجهیزات غواصی می‌شود، این توضیح را می‌دهد که غواصی در شرح وظایف آنها نیست و هلال‌احمر بر اساس وظایفی که در ماده 14 قانون مدیریت بحران برایشان در نظر گرفته شده است عمل می‌کند. او می‌گوید که غواصی یک کار تخصصی است و امدادگران آنها دوره‌دیده این رشته نیستند و تجهیزاتی هم ندارند: «هیئت غواصی، غواص دارد و می‌تواند در این زمینه ورود کند. در ارتباط با خودروهای افتاده در سد هم احتمالا وظیفه مدیریت بحران است که آنها را بیرون بکشد.»

تشکیل کمیته مفقودان

او در ادامه درباره جزئیات سیل اخیر می‌گوید: «18 خرداد ساعت 5 و نیم بود که از طریق تماس‌های مردمی با شماره 112 از ماجرا با خبر شدیم، گزارش‌های اولیه نشان می‌داد که در پی بارش باران، سیل آمده و مسیر دچار آسیب شده است، در اثر همین اتفاق شبکه‌های ارتباطی قطع شد و حتی بی‌سیم‌های تیم‌هایی که به منطقه اعزام شده بودند هم قطع شد. البته رستورانی در مسیر رودخانه بود که سیل آن را به‌طور کامل تخریب کرد. در ابتدا بسیار نگران بودیم که نکند کسی در اثر سیل، دچار حادثه شده باشد، اما وقتی پیگیری کردیم متوجه شدیم که کسی را آب نبرده و در همان لحظات اولیه، از آب خارح شده‌اند. تنها خسارت وارده، مالی بوده است.»

به گفته او، پس از سیل، ماشین و اتوبوس هماهنگ شد تا مردم سیل‌زده را به جای امنی منتقل کنند و تلاش شد تا اقلامی به دست آنها برسد: «وقتی به دره تکاوران رسیدیم در دقایق اول یک پرشیای نوک مدادی را دیدیم که به داخل آب سقوط کرده بود، خودرو سه سرنشین داشت که هر سه نفر آنها نجات داده شدند و یکی از آنها که نیاز به سی‌پی‌آر داشت، احیا شد. بعد از آن هم اعلام شد یک خودروی تیبا به داخل سد سقوط کرده که سرنشینان آن یک زن و مرد بودند، درباره سرنوشت این دو نفر، روایت‌های زیادی وجود دارد اما هیچ خبری از آنها نیست. خانواده‌های آنها هم آمدند و جست‌وجوی فراوانی برای پیدا کردن‌شان انجام شد، با این حال هنوز نتوانستیم خبری از آنها بگیریم.»

او ادامه می‌دهد: «تمام منطقه برای پیدا کردن سرنشینان این خودرو بررسی شد، تیم‌های تخصصی هم اعزام شدند و یک کمیته مفقودین احتمالی هم تشکیل شد، حتی آب سد را باز کردند و تیم‌های سیلاب با قایق به جست‌وجو پرداختند، چندین بار مسیر را بالا و پایین کردند اما باز هم نتوانستند اثری از آنها پیدا کنند.»