امحای بی‌خطر لامپ‌های فلورسنت با روش سبز محققان کشور

محققان یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک فناوری دانشگاه تربیت مدرس روشی را برای امحای بی‌خطر و دوستدار طبیعت برای لامپ‌های فلورسنت و کم مصرف ارائه کرده‌اند که به گفته آنها انتهای این فرآیند موجب بی‌خطرسازی جیوه و روشی سبز دوستدار محیط زیست است.

محمود علیزاده، مدیر عامل این شرکت دانش‌بنیان در گفت‌وگو با ایسنا، زمینه فعالیت این شرکت را در زمینه امحای لامپ‌های کم مصرف و فلورسنت دانست و گفت: این اقدام با نگاه به بازیافت پسماندهای الکترونیکی مانند باتری‌های قلمی و اسفنج جیوه‌ای و غیره است که به عنوان پسماندهای ویژه در میان سایر زباله‌ها وجود دارند و می‌توانند خطراتی را به همراه داشته باشند؛ از این رو عمده فعالیت ما بر امحای لامپ‌های فلورسنت، کم مصرف جیوه‌ای و گازی است که حاوی مقادیری از جیوه هستند.

علیزاده با اشاره به اهمیت امحای این نوع لامپ‌ها، توضیح داد: این نوع لامپ‌ها بیشتر در منازل، خودروها، ادارات و مراکز تجاری و درمانی استفاده می‌شوند، ضمن آنکه دانشگاه‌ها معمولا از این نوع روشنایی بهره‌مند می‌شوند. هر عدد لامپ فلورسنت و کم مصرف حدود ۱۵ تا ۲۵ میلی‌گرم جیوه در خود دارد که این میزان به طور متوسط ۱۵ تا ۲۵ هزار لیتر آب را می‌تواند آلوده کند و تنها کافی است که ۱۰ عدد لامپ در محل تامین آب شرب منطقه‌ای قرار گیرد تا کل آب آلوده شود.

علیزاده اضافه کرد: بر اساس برخی داده‌ها، در دانشگاه‌ها روزانه ۴۰ تا ۵۰ لامپ تعویض می‌شود و با توجه به تعداد قابل توجه این نوع پسماندها، تلاش کردیم در زمینه امحای این نوع لامپ‌ها وارد شویم که خوشبختانه در پارک علم و فناوری دانشگاه تربیت مدرس مطالعاتی را آغاز کردیم و در نهایت به یک محصول رسیدیم که در مقایسه با سایر محصولات اروپایی قابلیت خوبی در کشور دارد.

وی محصول این شرکت را تولید دستگاهی برای امحای لامپ‌های فلورسنت و کم مصرف دانست و یادآور شد: این لامپ‌ها بعد از تبدیل شدن به پسماند، وارد فرآیند امحاء می‌شوند، ولی برای آنکه بخارات جیوه حاصل از آن وارد محیط زیست نشود، نیاز به مدیریت دارد؛ از این رو در دستگاهی که در این شرکت به تولید رساندیم، فضای ایزوله‌ای را تامین کردیم تا هوای داخل لامپ بعد از شکسته شدن در دستگاه به بیرون نشت نکند.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان با بیان اینکه بخارات جیوه تحت کنترل در دستگاه آزاد می‌شود، اضافه کرد: بخارات آزاده شده وارد فیلترهایی می‌شوند که برای این منظور ۵ مرحله فیلتراسیون را طراحی کردیم و در نهایت خروجی این دستگاه فاقد هر گونه بخارات جیوه است.

علیزاده ادامه داد: طبق آمارها به واسطه شکسته شدن یک لامپ حدود ۳۰۰ متر تحت تاثیر بخارات جیوه قرار می‌گیرد و با این دستگاه انتشارات این بخارات در محیط زیست کنترل خواهد شد.

این فناور با بیان اینکه خطر مصرف جیوه از کشور ژاپن آغاز شد، گفت: غذای غالب ژاپنی‌ها ماهی است و به واسطه صنعتی شدن کشورشان به این نتیجه رسیدند که مقدار جیوه در بدن شهروندان ژاپنی افزایش یافته است و نتایج آنها نشان داد که مقادیری جیوه به دریا وارد می‌شود و به واسطه ماهیان، مجددا به بدن آنها بازمی‌گردد.

وی اضافه کرد: این حساسیت موجب شد که در سال ۲۰۱۳ میلادی در کنوانسیون «ممنوعیت استفاده از جیوه» ژاپن‌ که با حضور نمایندگانی از ۱۳۹ کشور جهان و همچنین ایران که عضو این کنوانسیون هست، این موضوع تصویب شد و هم‌اکنون به دلیل اهمیت مدیریت جیوه در کشورها، استفاده از جیوه ممنوع شد.

مدیر عامل این شرکت دانش‌بنیان با اشاره به طراحی و ساخت این دستگاه در این شرکت، افزود: فیلترهایی که جیوه لامپ‌ها را در این دستگاه جذب می‌کند، از طریق مکانیزم‌های بی‌خطرسازی و در نهایت ایزوله کردن، در بسته‌بندی‌هایی قرار می‌گیرند و با دستگاه‌های صنعتی دفع می‌شوند.

وی خاطر نشان کرد: این دستگاه به گونه‌ای طراحی شده که هم فیلتر و هم محفظه آن قابل تعویض است؛ از این رو این دستگاه می‌تواند به طور مداوم کار کند، مشروط بر آنکه اگر مخزن، پر و یا فیلتر اشباع شد، نسبت به تعویض آن اقدام شود.

علیزاده افزود: ما این دستگاه را به گونه‌ای طراحی کردیم که فرآیند تعویض فیلتر و مخزن به صورت اتوماتیکی انجام خواهد شد. ۵ فیلتری که در این دستگاه استفاده می‌شود، ساخت مجموعه این شرکت هستند، ولی در ساخت یکی از فیلترها به واسطه اینکه مواد با کیفیت استاندارد در ایران وجود ندارد، از مواد وارداتی بهره گرفته‌ایم.  

این فعال حوزه فناوری گفت: مرحله از فیلتراسیون این دستگاه با راندمان بالای ۹۰ است که برای این منظور از نانو الیاف استفاده شده است.

این فناور در خصوص امحای بخش شیشه لامپ گفت: شیشه لامپ‌ها همانند سایر شیشه‌ها قابلیت بازیافت در کوره ذوب را ندارند؛ چون شیشه لامپ ترکیبات متفاوت و بسیار نازکی دارد، از این رو مناسب کوره‌های ذوب شیشه نیستند و عملا این نوع شیشه‌ها در صنعت کاربردی ندارند؛ اما ما در فرآیندهای خود که عمر چرخه محصولات دیده شده است، روی همه خروجی‌های دستگاه برنامه‌ریزی کردیم.

وی اضافه کرد: شیشه یکی از خروجی‌های فرآیند امحای این دستگاه به شمار می‌رود و بعد از اینکه جیوه کاملا جداسازی و بی‌خطر شدند، باقی مانده در فرآیند پودر شدن می‌رود و پودر شدن آن در حوزه‌های مختلف، کاربردهای گوناگونی دارند.

مدیر عامل این شرکت یادآور شد: عمده مشتریان ما مراکزی هستند که حجم بالایی از این لامپ‌ها را مصرف می‌کنند و مجموعه‌هایی مانند پالایشگاه‌های نفت و گاز و پتروشیمی و سایت‌های حفاری از مشتریان اصلی ما هستند. همچنین شرکت‌های توزیع نیروی برق به دلیل استفاده زیاد از لامپ‌های در معابر و صنایع بزرگ جزء مشتریان بالقوه این دستگاه می‌توانند باشند.