دفاع از زمین در برابر هجوم پلاستیکی

محدود کردن توزیع کیسه‌های پلاستیکی می‌تواند راهی جهت کاهش مصرف پلاستیک از سوی مردم باشد. کیسه‌های پلاستیکی رایگان، خریداران را به مصرف بی‌رویه پلاستیک عادت می‌دهد. اگر خریداران بدانند در ازای دریافت پلاستیک خرید باید مبلغی پرداخت کنند شاید کیسه‌های پلاستیکی کمتری مصرف کنند.

به گزارش ایسنا، متن پیش رو گزارش نورنیوز از شعار امسال روز زمین پاک و برنامه‌ کاهش مصرف پلاستیک است که در ادامه می‌خوانید: گروه اجتماعی: این روزها مصرف بی رویه پلاستیک به معضلی جهانی تبدیل شده و تهدیدی برای اکوسیستم‌های آبی و خاکی و نیز سلامت انسان است. طبق اعلام برنامه محیط زیست ملل متحد، سالانه بیش از ۵ تریلیون کیسه پلاستیکی در سراسر جهان استفاده می‌شود که رقمی نگران کننده است. عمر ماندگاری پسماندهای پلاستیکی در محیط زیست بسیار بالاست و از این رو آلودگی بالای آب‌ و خاک را در بر دارد. مرگ حیوانات دریایی در اثر ورود پلاستیک به آب ها و زنجیره غذایی آنها و افزایش گرمایش جهانی بخشی از آثار منفی ورود پلاستیک به طبیعت است که تأثیرات مخرب آن به راحتی جبران نخواهد شد. در انسان نیز استفاده از ظروف پلاستیکی با تغییر شکل سلول‌های بدن و جهش‌های ژنی، منجر به بروز بیماری‌های مهلک همچون انواع سرطان‌ها خواهد شد.

به دلیل بروز همین آثار منفی است که کشورهای جهان برنامه‌های متفاوتی برای کاهش مصرف پلاستیک در نظر گرفته‌اند؛ از فرهنگسازی و برنامه‌های تشویقی گرفته تا سیاست‌های تنبیهی که شهروندان را وادار می‌کند در مصرف پلاستیک از زیاده‌روی بپرهیزند. بدیهی است در کنار نظارت دولت‌ها بر تولید مواد پلاستیکی و کنترل تولید بی‌رویه، نقش مردم در مهار مصرف پلاستیک بسیار موثر است. سازمان حفاظت از محیط زیست ایران نیز از همین روست که شعار هفته زمین پاک امسال را که از دوم تا هشتم اردیبهشت در جریان است، «مشارکت مردم، ایران در برابر پلاستیک، نجات زمین» اعلام کرده است.

 امیر عبدوس، مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت اجتماعی سازمان حفاظت محیط‌زیست عنوان کرد که  این سازمان با توجه به فرمان رهبر معظم انقلاب در نامگذاری سال، شعار امسال را برای بزرگداشت هفته زمین پاک انتخاب کرده و برنامه‌های متنوعی بر اساس تصمیمات مشورتی در ستاد برگزاری این مراسم برای اجرا به استان‌ها ابلاغ شده است. به گفته او روز جهانی زمین پاک به منظور افزایش آگاهی عمومی نسبت به خطرات آلوده سازی زمین و قدردانی بشر نسبت به خدماتی که از کره زمین دریافت می‌کند و ارتقای حس مشارکت مردم در حفاظت از زمین و پیشگیری از آلودگی آن نامگذاری شده است. (ایرنا، ۳ اردیبهشت ۱۴۰۳)

وقتی صحبت از مشارکت مردمی برای کاهش مصرف پلاستیک به میان می‌آید، اولین چیزی که به ذهن می رسد پلاستیک‌هایی است که روزانه جهت جابجایی اقلام خریداری شده مصرف می‌شود. این پلاستیک ها عموما یک بار مصرف هستند و گرچه برخی مردم از آن برای مصارف دیگری همچون انتقال پسماندها استفاده می‌کنند اما عموما بعد از همان استفاده اول دور ریخته می‌شوند و طبیعت را مورد هجوم قرار می‌دهند.

در همین راستا برنامه محیط زیست ملل متحد (UNEP) اعلام کرده است که نیمی از پلاستیکی که در سراسر جهان تولید می‌شود برای اهداف یکبار مصرف به کار می‌رود و طراحی آن به گونه‌ای است که پس از یک بار استفاده دور انداخته ‌شود. به این صورت است که  سالانه بیش از ۵ تریلیون کیسه پلاستیکی در جهان استفاده می‌شود و پیش‌بینی شده که اگر روند فعلی ادامه یابد تولید جهانی پلاستیک تا سال ۲۰۵۰ به ۱۱۰۰ میلیون تن می‌رسد.  

همچنین بر اساس گزارش برنامه محیط زیست ملل متحدد تقریباً ۳۶ درصد از کل پلاستیک‌های تولید شده، در صنعت بسته بندی استفاده می‌شود که از آن جمله می‌توان به محصولات پلاستیکی یکبار مصرف برای ظروف غذا و نوشیدنی اشاره کرد که سهم عمده‌ای در این میان دارند. از این رو شاهد حرکتی سریع به سمت استفاده فراگیر از مواد پلاستیکی در سراسر جهان هستیم. این در حالی است که حدود ۸۵ درصد از محصولات پلاستیکی یک بار مصرف بعد از دور ریخته شدن، به محل‌های دفن زباله حمل می‌شوند و آلایندگی بالایی ایجاد می‌کنند.

شاید تصور کنید نقش بازیافت مواد پلاستیکی در این زمینه اهمیت دارد اما خوب است بدانید بر اساس همین گزارش، از ۷ میلیارد تن زباله پلاستیکی که تا کنون در سراسر جهان تولید شده، چیزی کمتر از ۱۰ درصد بازیافت شده است که رقم ناچیزی در مقابل کوه پلاستیک تولید شده تلقی می‌شود. سرنوشت باقی زباله‌های پلاستیکی این است که یا سوزانده می‌شوند و آلودگی هوا را در پی خواهد داشت و یا در محیط زیست رها می‌شوند و سال‌ها به همان صورت باقی می‌مانند چرا که زمان تجزیه پلاستیک‌ها در طبیعت چیزی حدود ۴۵۰ سال تخمین‌زده شده است.

  آمارهای سازمان محیط زیست حاکی از آن است که سالانه ۲۴۸ هزار تن پلاستیک در ایران تولید می‌شود که رقمی نگران کننده است و باید به صورت جدی به چاره‌اندیشی برای آن پرداخت.  

به گفته مهدی خادم ثامنی، مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست، روزانه حدود ۵٧ هزار تن پسماند در کشور تولید می‌شود که از این میزان ١١ تا ١٢ درصد پسماند پلاستیک است که مستقیم و غیر مستقیم منابع آب و خاک را آلوده می‌کند. او همچنین اعلام می‌کند که سالانه ٢١ تن کیسه پلاستیکی فقط در میادین میوه و تره‌بار شهر تهران استفاده می‌شود که رقم بسیار بالایی است.

به گفته این مقام مسئول، آبان ماه ١۴٠١ آیین نامه اجرایی محدودیت استفاده و توزیع کیسه‌های پلاستیکی تصویب و ابلاغ شد که بر اساس ماده ۳ آن توزیع کیسه‌های پلاستیکی ممنوع شده است. هفته زمین پاک می‌تواند فرصت خوبی برای اجرایی کردن ماده ٣ این آیین نامه باشد ، باید بتوانیم با فرهنگ سازی مردم را نسبت به کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی ترغیب کنیم و قطعا این مسأله مستلزم همکاری فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ است.(ایرنا، ۲۷ فروردین ۱۴۹۳)

در همین رابطه کریم مجرب، رییس اداره فروشگاه‌های زنجیره‌ای وزارت صنعت،‌ معدن و تجارت نیز اعلام کرد که بر اساس ماده ٣ آیین نامه اجرایی محدودیت استفاده و توزیع کیسه‌های پلاستیکی، توزیع کیسه‌های پلاستیکی در کشور ممنوع است و ما از این رو به دنبال توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای هستیم و به نظر می‌رسد اقداماتی مانند کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی می‌تواند به توسعه این فروشگاه‌ها کمک کند. (ایسنا، ۲۷ فروردین ۱۴۰۳)

محدود کردن توزیع کیسه‌های پلاستیکی می‌تواند راهی جهت کاهش مصرف پلاستیک از سوی مردم باشد. کیسه‌های پلاستیکی که به وفور و رایگان در اختیار خریداران قرار می‌گیرد آنها را به مصرف بی‌رویه پلاستیک عادت می‌دهد. اگر خریداران بدانند در ازای دریافت پلاستیک خرید باید مبلغی پرداخت کنند شاید کیسه‌های پلاستیکی کمتری مصرف کنند و یا کیسه پارچه‌ای برای خرید همراه خود داشته باشند. در میادین میوه و تره بار نیز همراه داشتن زنبیل‌هایی به سبک گذشته می‌تواند در کاهش مصرف پلاستیک اثری مثبت داشته باشد. همانگونه که در گذشته و زمانی که مصرف کیسه‌های پلاستیکی اینقدر رایج نشده بود، مردم از پاکت‌های کاغذی و زنبیل‌های خانگی برای جابجایی اقلام خریداری شده استفاده می‌کردند و به این شکل نفس محیط زیست از هجوم پلاستیک‌ها هنوز به شماره نیفتاده بود.