هشدار افزایش اعتیاد به گوشی و اینترنت در سالمندانِ جهان

کارشناسان در یک مطالعه جهانی تاکید کردند طی سال‌های اخیر، توجه عمومی بیشتر بر استفاده بیش از اندازه نوجوانان از تلفن همراه و رسانه‌های اجتماعی بوده است، غافل از اینکه روند مشابهی میان سالمندان نیز به‌سرعت در حال گسترش است.

به گزارش ایسنا، «مرکز ملی اختلال‌های بازی» که از سال ۲۰۱۹ در انگلیس فعالیت می‌کند، ابتدا بیشتر پذیرای نوجوانانی بود که به اجبار والدین برای درمان اعتیاد به بازی‌های ویدیویی مراجعه می‌کردند. اما اکنون این مرکز، گروهی متفاوت از مراجعه‌کنندگان دارد و تاکنون، ۶۷ بیمار بالای ۴۰ سال برای درمان مراجعه کرده‌اند و مسن‌ترینشان زنی ۷۲ ساله است که به بازی‌های موبایل اعتیاد دارد.

در بسیاری از کشورها، نگرانی درباره تاثیر فناوری دیجیتال بر نسل جوان افزایش پیدا کرده است. مدارس استفاده از تلفن همراه را ممنوع می‌کنند، گروه‌های اجتماعیِ «کودکی بدون گوشی هوشمند» شکل گرفته و حتی در استرالیا قرار است استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای افراد زیر ۱۶ سال ممنوع شود.

با این حال، نسل سالمندان نیز هم‌زمان به‌سوی افزایش زمان استفاده از صفحه‌نمایش‌ رفته‌اند. افرادی که امروز وارد دهه ۶۰ یا ۷۰ سالگی می‌شوند از سال‌های میانسالی با فناوری دیجیتال آشنا بوده‌اند و اکنون در دوران بازنشستگی، وقت بیشتری برای استفاده از آن دارند. متخصصان می‌گویند برخی سالمندان اکنون بیش از پیش با گوشی تلفن وقت می‌گذرانند، مشابه آنچه درباره نوجوانان گفته می‌شود.

پیش از این، سالمندان بیشتر به تماشای تلویزیون معروف بودند. کم‌تحرکی و تنهایی باعث می‌شد افراد بالای ۷۵ سال روزانه بیش از پنج ساعت تلویزیون تماشا کنند، بسیار بیشتر از جوانان. اما اکنون علاوه بر تلویزیون، استفاده از تلفن‌ هوشمند، تبلت‌ و لپ‌تاپ‌ نیز افزایش یافته است.

به گزارش ایندیپندنت، ۱۰ سال پیش فقط یک‌پنجم افراد بالای ۶۵ سال در آمریکا تلفن هوشمند داشتند. اکنون این گروه سنی جزو مالکان اصلی تبلت‌ها، لپ‌تاپ‌ها و تلویزیون‌های هوشمندند. شرکت‌های فناوری نیز این بازار را هدف قرار داده‌اند: ایرپادهایی که نقش سمعک دارند، ساعت‌هایی که نوار قلب می‌گیرند و در صورتی که فرد بیفتد با اورژانس تماس می‌گیرند. اکنون، ۱۷ درصد سالمندان ساعت هوشمند دارند و حدود یک‌پنجم افراد ۵۵ تا ۶۴ سال کنسول بازی دارند.

برخلاف تصور، دستگاه‌های دیجیتال جایگزین تلویزیون نشده‌اند بلکه به زمان مصرف افزوده‌اند. افراد بالای ۶۵ سال در انگلیس روزانه بیش از سه ساعت در اینترنت وقت سپری می‌کنند و اگر مدت تماشای تلویزیون را هم اضافه کنیم، سالمندان بیشتر از جوانان مقابل صفحه‌نمایش وقت می‌گذرانند.

در کشورهایی مانند کره‌جنوبی که استفاده از تلفن هوشمند فراگیرتر است، ۱۵ درصد سالمندان ۶۰ تا ۶۹ سال در معرض اعتیاد به تلفن ارزیابی شده‌اند. پژوهش‌ها در ژاپن، کاهش فعالیت بدنی و در چین، کاهش کیفیت خواب را به‌دلیل استفاده زیاد سالمندان از صفحه‌نمایش نشان داده‌اند.

با این‌ حال، تعیین علت و معلول دشوار است. ممکن است تلفن باعث کم‌تحرکی شود یا برعکس، کم‌تحرکی و محدودیت‌های جسمی باعث شود سالمندان برای سرگرمی و ارتباط به تلفن وابسته شوند. برخی خطرات دیجیتال در سالمندان شدیدتر است: دستگاه‌های آن‌ها اغلب با حساب‌های بانکی متصل است و خطر کلاهبرداری یا پرداخت‌های ناخواسته در بازی‌ها وجود دارد. برنامه‌هایی مانند واتس‌اپ که برای سالمندان بسیار کاربردی است، یکی از بسترهای اصلی کلاهبرداری نیز محسوب می‌شود.

از سوی دیگر برخلاف نوجوانان که والدین و مدرسه، استفاده آن‌ها از گوشی را کنترل می‌کنند، سالمندان معمولا نظارتی ندارند و ممکن است مشکل آن‌ها دیر تشخیص داده شود. برخی سالمندان با بی‌خوابی یا اضطراب به پزشک مراجعه می‌کنند، در حالی که ریشه مشکل آن‌ها رصد بی‌پایان اخبار یا ترس از کلاهبرداری‌های آنلاین است.

سالمندان دو برابر جوانان از برنامه‌های خبری استفاده می‌کنند و یافته‌های یک پژوهش نشان داد کنار گذاشتن فیس‌بوک بیشتر از همه برای افراد مسن موجب بهبود سلامت روان شد.

در عین حال، اینترنت و گوشی می‌تواند برای سالمندان بسیار ارزشمند باشد: تماس تصویری، کلاس‌های آنلاین، باشگاه‌های کتاب مجازی، موسیقی‌ها و ویدیوهای نوستالژیک و بازی‌ها که اوقات تنهایی را پر می‌کند. همچنین، روابط اجتماعی سالمندان تثبیت‌شده‌تر است و استفاده از فناوری کمتر جایگزین روابط واقعی آن‌ها می‌شود. حتی شواهدی وجود دارد که استفاده از ابزارهای دیجیتال می‌تواند روند افت شناختی را کندتر کند. در برخی موارد نیز واقعیت مجازی برای کمک به مرور خاطرات و کاهش افسردگی به کار گرفته شده است.

از این رو کارشناسان بر این باورند که شاید اطلاع‌رسانی صحیح و نیز آموزش استفاده مناسب از این ابزار و مدیریت فردی بهینه توسط سالمندان بتواند کمک کند تا این لوازم، بیشتر از اینکه آسیب جسمی یا روانی به همراه داشته باشند برای این گروه سنی نیز مفید واقع شوند و دستیاران قابل اعتمادی برای انجام امور روزمره آنها باشند.