ارتقای سلامت روان سالمندان با فعالیت بدنی مبتنی بر اینترنت

بررسی نقش شیوه‌های مختلف فعالیت فیزیکی و عوامل مؤثر بر سلامت روان سالمندان، از مهم‌ترین مسائل دنیای امروز است که محققان کشور، در یک مطالعه تحقیقاتی به آن پرداخته و تلاش کرده‌اند تصویری روشن از وضعیت به زیستن و شرایط زندگی این گروه ارائه دهند.

به گزارش ایسنا، در سال‌های اخیر، افزایش جمعیت سالمندان در بسیاری از کشورها به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های حوزه سلامت تبدیل شده است. بخش بزرگی از این جمعیت در کشورهایی زندگی می‌کنند که امکانات بهداشتی و اقتصادی محدودی دارند. با توجه به این روند، حفظ سلامت جسمی و روانی سالمندان اهمیت بیشتری پیدا کرده است، زیرا بسیاری از افراد مسن فعالیت بدنی کافی ندارند و همین مسئله بر کیفیت زندگی آنها اثر منفی می‌گذارد. کیفیت زندگی مفهومی گسترده است که بخش‌های مختلفی مانند سلامت روان، سلامت جسم، روابط اجتماعی و رضایت فرد از زندگی را دربر می‌گیرد. هرچه افراد مسن بتوانند تعادل بیشتری میان وضعیت روحی و جسمی خود برقرار کنند، احساس به‌زیستی در آنها تقویت می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که توجه به جنبه‌های مختلف زندگی سالمندان برای حفظ سلامت آنها ضروری است.

از سوی دیگر، انزوای اجتماعی یکی از چالش‌های مهم افراد مسن به شمار می‌رود. بسیاری از سالمندان به دلیل کاهش فعالیت‌های اجتماعی یا مشکلات جسمی کمتر در اجتماع حضور دارند و همین موضوع زمینه‌ساز مشکلاتی مانند افسردگی می‌شود. در سال‌های اخیر، مداخلات مبتنی بر وب و فناوری‌های دیجیتال تلاش کرده‌اند این خلأ را جبران کنند. این مداخلات از راه برنامه‌های آنلاین، ویدئوهای آموزشی و پلتفرم‌های ارتباطی به سالمندان کمک می‌کنند فعال‌تر باشند، روابط اجتماعی خود را حفظ کنند و حتی کیفیت زندگی خود را افزایش دهند. این نوع برنامه‌ها هزینه کمتری دارند و دسترسی به آنها آسان‌تر است. با این حال، همچنان نیاز به پژوهش‌های عمیق‌تر وجود دارد تا مشخص شود این مداخلات در بلندمدت تا چه اندازه بر زندگی سالمندان تأثیر می‌گذارند. همین ضرورت باعث شده است محققان به بررسی دقیق‌تری درباره فعالیت فیزیکی و وضعیت روانی سالمندان بپردازند.

رسول نوروزی سید حسینی از گروه علوم ورزشی دانشگاه تربیت مدرس همراه با دو همکار دانشگاهی و با مشارکت دانشگاه علوم پزشکی ایران، بررسی جامعی را درباره وضعیت روانی و فعالیت فیزیکی سالمندان انجام داده‌اند. آنها در قالب یک پژوهش نظام‌مند به این موضوع پرداخته‌اند که چگونه رفتارهای مرتبط با فعالیت بدنی با سلامت روان و به زیستن افراد مسن ارتباط دارد و چه عواملی در طول زمان باعث تغییر شرایط روانی آنها می‌شود.

برای انجام این تحقیق، داده‌های مربوط به ۸۰۰ نفر از سالمندان شهر امیرکلا در دو مرحله زمانی گردآوری شد. در هر مرحله، میزان افسردگی به کمک پرسش‌نامه معتبر اندازه‌گیری شد. همچنین اطلاعات جمعیت شناختی مانند سن، جنسیت، سطح تحصیلات و نیز میزان فعالیت بدنی مورد بررسی قرار گرفت. علاوه بر این، آزمونی برای سنجش اختلال شناختی انجام شد تا مشخص شود آیا کاهش توانایی ذهنی در تغییر وضعیت روانی سالمندان نقش دارد یا خیر. این روش به پژوهشگران اجازه داد تغییرات ایجاد شده در طول زمان را با دقت بیشتری تحلیل کنند.

بر اساس یافته‌های پژوهش، میزان افسردگی در میان سالمندان از مرحله اول به مرحله دوم کاهش اندکی داشت، اما این کاهش چندان قابل توجه نبود. نتایج نشان داد که نزدیک به یک پنجم سالمندان در طول پنج سال دچار افسردگی جدید شدند و در بیش از نیمی از افراد، افسردگی موجود بدون تغییر باقی ماند. همچنین مشخص شد که مرد بودن و داشتن تحصیلات پایین، احتمال بدتر شدن علائم افسردگی را افزایش می‌دهد. این موضوع اهمیت توجه به گروه‌های آسیب پذیرتر را بیشتر نشان می‌دهد و بیان می‌کند که برخی عوامل فردی تأثیر زیادی بر سلامت روان در دوران سالمندی دارند.

بر اساس داده‌های این تحقیق، افسردگی یکی از مشکلات شایع در سالمندان است و در بخشی از آنها ممکن است برای مدت طولانی پایدار بماند. این یافته‌ها بر اهمیت غربالگری‌های منظم، پیگیری طولانی مدت و ارائه خدمات روانشناختی تأکید دارند. اقدام‌های پیشگیرانه می‌توانند مانع از آن شوند که علائم افسردگی در طول زمان شدت پیدا کنند.

در بخش دیگری از نتایج این پژوهش، نقش فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی برای بهبود سلامت سالمندان مورد توجه قرار گرفته است. هوش مصنوعی می‌تواند به تشخیص زودهنگام بیماری‌ها، بررسی مداوم وضعیت سلامت و طراحی برنامه‌های فردی کمک کند. استفاده از سامانه‌های هوشمند برای پایش تغییرات وضعیت جسمی یا روانی سالمندان، توسعه ربات‌های مراقبتی و اپلیکیشن‌های سلامت محور از جمله پیشنهادهایی است که می‌تواند کیفیت زندگی سالمندان را ارتقا دهد.

به گفته مجریان این تحقیق، فناوری‌های فوق به افراد مسن کمک می‌کنند فعالیت بیشتری داشته باشند، روابط اجتماعی خود را حفظ کنند و با اطمینان بیشتری وضعیت سلامت خود را مدیریت کنند، گرچه توجه به امنیت داده‌ها و تربیت نیروی متخصص نیز از جمله مواردی است که برای توسعه این حوزه ضروری است.

قابل ذکر است نتایج این پژوهش در «فصلنامه سالمند» منتشر شده‌اند. این نشریه وابسته به دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی است و مطالب علمی مرتبط با حوزه سالمندی و سلامت را منتشر می‌کند.