گاف‌ پشتِ گاف!/عکس

گاف‌های سریال معمای شاه انگار تمامی ندارد. این‌بار گویی موضوع به روح‌الله خالقی -استاد موسیقی ایرانی- برمی‌گردد. به گفته ابوالحسن مختاباد، که کتابی درباره روح‌الله خالقی دارد، سن این هنرمند در سریال معمای شاه اشتباه تصویر شده‌ است. مختاباد گفته این سریال سال 1320 را نشان می‌دهد، در این سال روح‌الله خالقی 35 ساله بوده، درحالیکه در سریال مردی پیر و فرتوت است.

با اینکه زمان زیادی از پخش سریال تاریخی و پرطمطراق معمای شاه نگذشته، اما نقدهای زیادی به آن می‌شود؛ نقدهایی که از اولین گاف این سریال آغاز شدند.

در قسمت دوم سعید نیکپور در نقش دکتر وزیری شعرِ "یا علی گفتیم و عشق آغاز شد" را خوشنویسی کرد. درحالی که این شعر متعلق به دکتر محمود اکرامی و از شاعران معاصر است.

هنوز دست‌اندر کاران سریال فرصت پاسخ‌گویی نیافته بودند که گاف دیگری در قاب تلویزیون جای آن را گرفت. این‌بار معمای شاه که خواسته بود معتادان زمان رضاشاه آن‌هم در سال 1319 را به تصویر بکشد، تصاویری امروزی از معتادان محله مولوی را نشان داد. موضوعی که مخاطبان این سریال را بار دیگر نسبت به آن بدبین کرد.

و حالا هم که تصویرسازیِ اشتباه از استاد روح‌الله خالقی حواشی دیگری برای این سریال ساخته‌است. ماجرا از این قرار است که روح‌الله خالقی، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز، در قسمت چهارم این سریال و در سال 1320 در قالب یک پیرمرد به صحنه آمد.

فیلم، پیرمردی فرتوت را نشان می‌دهد که از دیدن نمایش بیرون آمده و در سرسرای سالن تئاتر عده‌ای تماشاگر دوره‌اش کرده‌اند در حالی که قد او از همه کوتاه‌تر است. سپس دیالوگی بین او (بازیگر نقش روح‌الله خالقی) و محمدرضا شریفی‌نیا و و سعید نیکپور و امیر یل ارجمند بعد از دیدن نمایش هملت برقرار می‌شود که از کار آقای خالقی تعریف و تمجیدی می‌کنند.

اما مشکل در اینجاست که روح‌الله خالقی در آن تاریخ (سال 1320) بیش از 35 سال نداشت و قالب کردن مردی با گریم بالای 65 سال به جای خالقی عملاً نوعی دیگر از تحریف تاریخ است که به سراغ این سریال آمده است. ضمن آنکه روح‌الله خالقی فردی بلند‌قد بود و استفاده از هنرپیشه‌ای کوتاه‌قد به جای او هم باز تحریفی دیگر است.

از گاف‌ها که بگذریم این سریال از نقدِ چهره‌های سرشناس نیز در امان نماند. با شروع پخش سریال فرزند آیت‌الله کاشانی با زبانی تند به سازندگان آن انتقاد کرد. محمود کاشانی در این انتقادات کارگردان معمای شاه را به دروغ‌پردازی متهم کرده‌‌است.

او درباره ساخت شخصیت آیت‌الله کاشانی در این سریال گفته که سازندگان این سریال قصد دارند بر ایستادگی آیت‌الله کاشانی در برابر مداخله بیگانگان سرپوش بگذارند. فرزند آیت‌الله کاشانی همچنین می‌گوید عوامل سریال معمای شاه در پی بیان حقایق تاریخی نیستند.

البته فرزند آیت‌الله کاشانی پیش‌تر نیز به سریال‌های تاریخی پدرخوانده و کاخ تنهایی محمدرضا ورزی انتقاداتی وارد کرده بود.

با این حال روابط عمومی سریال معمای شاه نقد محمود کاشانی را بی‌پاسخ نگذاشت. سازندگان معمای شاه در پاسخ گفتند که پژوهشگران و کارشناسان تاریخی در ساخت این سریال همکاری کرده‌اند و پشت این سریال یک کار پژوهشی قرار دارد. آن‌ها همچنین از مشاوره‌های کسانی همچون موسی حقانی و خسرو معتضد در ساخت این سریال نام برده‌اند.

همزمان با انتشار توجهیات عوامل سریال، خسرو معتضد پا پس کشید و با مصاحبه‌ای حاشیه جدیدی برای این سریال دست و پا کرد. این کارشناس تاریخی که سعی در شفاف‌سازی همکاری‌اش با معمای شاه داشت، در سخنانی گفت: "نقش من محدود و منوط به موارد سلبی است. مردم دقت کنند! من سناریوی فیلم را ننوشته‌ام و سریال بر پایه کتاب‌های من نیست".

با این حال اما خسرو معتضد که همچنان تاکید دارد که در داستان‌پردازی سریال نقشی نداشته از محتوای تاریخی آن دفاع می‌کند. این کارشناس تاریخ در بخش دیگری از سخنانش گفته که حاضر به مناظره با کسانی است که محتوای تاریخی این سریال را زیر سئوال می‌برند.

با همه این حواشی کارگردان، سازندگان و بازیگران سریال تاریخی معمای شاه معتقدند که در این فیلم هیچ تحریف تاریخی صورت نگرفته است.

محمدرضا ورزی کارگران فیلم پیش از پخش سریال بارها بر این نکته که معمای شاه سعی کرده تاریخ را دقیق نشان دهد تاکید کرده‌است. او در گفتگویی گفته بود که تحقیقات در معمای شاه زیر نظر اساتید و مورخین کشور بوده و این سریال با استاد کتب تاریخی رصد شده‌ و حتی پس از نوشتن سناریو مجددا کار مورد بازنویسی قرار گرفته‌است.

کاظم افرندنیا –بازیگر نقش تیمسار حسن روحانیان- نیز ویژگی اصلی سریال معمای شاه را تحریف نشدن تاریخ در آن می‌داند و معتقد است حرکت شخصیت‌ها در این سریال به کاراکترهای اصلی نزدیک است. وی همچنین در دفاعی از کارگردان فیلم گفته آقای ورزی با تاریخ گذشته و معاصر آشنایی کامل دارد.

امیریل ارجمند –در نقش فرزند دکتر احمد وزیری- نیز در سخنانی از آشنایی با تاریخ در این فیلم آن‌هم از زاویه‌ای جدید سخن گفته‌است.

با وجود دفاع تمام‌قد متولیان و سازندگان سریال معمای شاه از آن، نگرانی درباب درست تصویرکردن تاریخ در آن مرتغع نشده‌است. این نگرانی حتی در سخنان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نیز دیده می‌شود.

آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در دیدار با عوامل این سریال گفته "باید به سهم و نقش همه گروه‌ها، جمعیت‌ها و افراد در مقاطع مختلف تاریخ انقلاب و اثرگذاری هر یک پرداخته شود. تاریخ‌نگاری در مورد عصری که بیشتر تاریخ‌سازان آن هنوز در قید حیات هستند، سخت و در عین حال حساس و کار بزرگی است و امید می‌رود این مقطع مهم بدون تحریف و براسا واقیعت‌ها ساخته شود تا مورد تعرض و انتقاد قرار نگیرد".

هرچند که گاف‌ها و نگرانی‌های زیادی درباره سریال معمای شاه وجود دارد، با این‌حال این سریال از ابتدا سریال پرسروصدایی بود.

ساخت "معمای شاه" از سال 1391 کلید خورد. 80 قسمت 60 دقیقه‌ای، 160 بازیگر اصلی در کنار 254 بازیگر فرعی و 700 لوکیشن آن را به یکی از سریال‌های مهم سیمای ملی تبدیل کرده‌است.

داستان زندگی محمدرضاشاه از زمان بازگشت از سوئیس در سال 1315 تا زمان انقلاب، خروج وی از کشور و سپس مرگ او محتوای سریال معمای شاه را تشکیل داده‌اند. محتوایی که حالا باید به تماشا نشست و دید در 76 قسمت باقی‌مانده چه‌چیز به مخاطب خود نشان خواهد داد. آیا گاف‌های معمای شاه ادامه خواهد داشت؟