مقاصد آینده فرار از آلودگی تهران

خبرگزاری ایسنا: شاید شهرهای پردیس، پرند و هشتگرد هم‌اکنون برای تهرانی‌ها جذابیتی نداشته باشد، اما احتمالا با بهبود سرانه‌های خدماتی و خطوط حمل و نقل، به جای مناسبی برای فرار از آلودگی پایتخت تبدیل شوند.

آلودگی هوا در اغلب کلان‌شهرهای کشور، زنگ خطر را برای زیست‌پذیری این شهرها به صدا درآورده است. بنا به اطلاعات سرشماری‌ سال ١٣٩٥ در فاصله زمانی سال‌های ١٣٩٠ تا ١٣٩٥ تعداد ٣٥٠‌هزار و ٦٣٢ نفر از استان تهران به استان‌های دیگر مهاجرت کرده‌اند. استان البرز بالاترین جذب مهاجر از تهران را داشته و استان‌های گیلان و مازندران به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم جذب مهاجر از استان تهران قرار دارند.

در این شرایط، ایجاد شهرهای جدید با رویکردهای زیست محیطی شاید در پراکنش جمعیت و بهبود نسبی زندگی شهری موثر باشد. هم‌چنین ممکن است بخشی از سرریز جمعیت کلان‌شهرها وارد شهرهای جدید شوند که امید می‌رود تجربه شهرهای قدیمی در آنها تکرار نشود. هم‌اکنون هفت شهر جدید ایران به جمعیت بالای ۱۰۰ هزار نفر نزدیک می‌شود که نوعی کلان‌شهر خواهند بود. به همین دلیل باید از هم‌اکنون برای ایجاد زیرساخت‌های محیط زیستی و بهینه‌سازی اقتصادی در این شهرها قدم برداشت.

پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ی نه چندان دور ۵۰۰ هزار نفر از تهران به شهر جدید پردیس مهاجرت کنند و بعضی کارشنان این رقم را یک میلیون نفر تخمین می‌زنند؛ شهری که اگرچه بنا براعلام مسوولان، هم‌اکنون مشکل حاد آب ندارد اما با توجه به این‌که زیرساخت‌های آبی طی دهه‌های قبل برای جمعیتی انبوه در این شهرستان پیش‌بینی نشده، در صورت عدم ایجاد تمهیدات و برنامه‌ریزی‌های علمی، بحران آب می‌تواند در آن‌جا اتفاق بیفتد.

از ابتدا قرار بود ۱۸۰ هزار نفر در پردیس ساکن شوند اما این شهر با یک اصلاحیه در شورای عالی شهرسازی معماری برای ایجاد مسکن مهر در دولت‌های نهم و دهم مواجه شد که حدود ۳۲۰ هزار نفر به ظرفیت جمعیت‌پذیری آن اضافه کرد و هم‌اکنون افق جمعیتی این شهر حدود ۵۳۰ هزار نفر است؛ در حالی که به اذعان عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، پردیس تنها برای ۵۰ هزار نفر آب دارد؛ این یعنی آبرسانی به پردیس از چالش‌های جدی وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و نیرو خواهد بود.

با این‌که احداث زیرساخت‌ها و روبناهای مسکن مهر پردیس به کندی پیش می‌رود، می‌توان حدس زد که در آینده نزدیک روند رشد جمعیت در این شهر آغاز شود. از حدود ۸۵ هزارواحد مسکن مهر که برای پردیس تعریف شده تا کنون حدود ۲۵ هزار واحد تحویل شده اما عمده خانواده‌ها به دلیل پایین بودن سرانه خدمات در سایت‌های مسکن مهر هنوز به طور کامل مستقر نشده‌اند. بخشی از متقاضیان را نیز واسطه‌های ملکی و مشاوران املاک تشکیل می‌دهند که به قصد سوددهی اقدام به خرید واحدهای مسکن مهر کرده‌اند، لذا نمی‌توان انتظار داشت پردیس در یکی دو سال آینده تکمیل شود. مضافا این‌که مترو پردیس در بودجه ۹۷ دیده نشد تا احتمالا روند افزایش جمعیت آن به کندی پیش برود.

در هشتگرد هم اوضاع چندان بر وفق مراد نیست. حدود یک دهه قبل هشتگرد مرغوب‌ترین شهر جدید اطراف تهران بود، اما به تدریج با افزایش ترافیک در مسیر تهران ـ کرج و طولانی شدن زمان احداث مترو  گلشهر به هشتگرد، این شهر اقبال خود را از دست داد؛ تا جایی که روند اسکان در ۵۰ هزار واحد مسکن مهر این شهر به  کندی پیش رفت. اما مترو هشتگرد به روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود و با تزریق ۱۵۰ میلیارد تومان که منتظر کمک سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی است می‌توان امیدوار بود رونق قبلی به هشتگرد بازگردد. البته گفته می‌شود اگر دولت ۶۰ میلیارد تومان به پروژه مترو هشتگرد کمک کند مابقی توسط پیمانکار تامین خواهد شد؛ موضوعی که هنوز محقق نشده است.

شهر پرند نیز که از آن به عنوان پایتخت مسکن مهر یاد می‌شود با اقبال جمعیتی مواجه نشده است. برای این شهر ۹۵ هزار واحد مسکن مهر تعریف شده که حدود ۷۰ هزار واحد تکمیل، تحویل یا در شرف تحویل است. حدود ۷۰۰۰ واحد فاقد متقاضی است، مابقی نیز که متقاضی دارد از پیشرفت فیزیکی بالای ۹۰ درصد برخوردار است. عمده مشکلات در بحث زیرساختها است که اگر بتوان آماده سازی را انجام داد مشکل چندانی درخصوص مسکن مهر پرند وجود نخواهد داشت. با این وجود خط مترو این شهر نیز در ایستگاه فرودگاه امام (ره) متوقف شده و خبری از تکمیل آن توسط شهرداری نیست. سال ۱۳۹۲ طبق یک تفاهم نامه، مترو پرند با پیشرفت فیزیکی ۹۷ درصدی زیرساختها، پلها و ریل گذاری از سوی شرکت عمران پرند تحویل شهرداری تهران شد. بالغ بر ۳۶ میلیارد تومان هم در آن زمان هزینه شده بود که از فرودگاه امام تا پرند ریل گذاری صورت گرفته بود. مدیرعامل شرکت عمران پرند پیشنهاد داده تا از طریق تهاتر زمین به بحث منابع تکمیل مترو پرند کمک شود؛ پیشنهادی که هنوز روی میز هیات دولت خاک می‌خورد.

اما برای ایجاد بسترهای خدماتی ـ رفاهی در جهت افزایش جاذبه‌ی شهرهای جدید، فرصت های سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این شهرها معرفی شده است. تا قبل از سال ۱۳۹۲ به دلیل درگیر بودن در پروژه مسکن مهر، سرمایه گذاری در شهرهای جدید تقریبا متوقف بود اما از آن سال به بعد تا کنون ۱۸۰۰ میلیارد تومان سرمایه جذب شده است.

برای موضوع زیست‌پذیری نیز تمهیداتی اندیشیده شده است.  حبیب‌الله طاهرخانی ـ مدیرعامل شهرهای جدید ـ مدتی قبل از راهکارهای سه‌گانه برای غلبه بر معضل کم‌آبی سخن گفت. حبیب‌الله طاهرخانی بیان کرد: برنامه‌هایی از قبیل بهینه‌سازی مصرف انرژی، احیای آبهای خاکستری، احداث تصفیه‌خانه‌های فاضلاب و ذخیره‌سازی را در دستور کار خود قرار داده‌ایم.

در روزهای اخیر هم تفاهم نامه همکاری بین شرکت عمران شهرهای جدید و صندوق ملی محیط زیست با هدف کاشت یک میلیون اصله نهال درخت طی چهار سال در شهرهای جدید با حضور معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل صندوق ملی محیط زیست به امضا رسید.

به گفته طاهرخانی، هم اکنون در شهرهای جدید سایتهایی وجود دارد که نیازهای روزمره را گران تر از کلان شهر تهران تهیه می کنند. این نشان دهنده عقب ماندن حتی خدمات تجاری نسبت به توسعه مسکونی است. به همین دلیل مراکز محلات را ایجاد کردیم که کلیه خدمات از جمله، مدرسه، مسجد، پارک، بیمارستان، مراکز تجاری و خدماتی در قالب مشارکت سه جانبه بین شرکت عمران، سرمایه گذار و شهرداریها انجام می شود. ما زمین را می آوریم، شهرداریها عوارض ساخت را می آورند و سرمایه گذار هزینه را انجام می دهد. نهایتا ما خدمات غیرانتفاعی را تقدیم شهروندان می کنیم، از بخش تجاری هم شهرداری و مجموعه سرمایه گذار منتفع خواهند شد. این اقدامات همزمان باعث می شود حجم عظیمی از عقب ماندگی خدمات را در مجموعه شهرهای جدید جبران کنیم. انشاءالله در آینده، انقلابی را در حوزه خدمات رسانی و شکل گیری مراکز محلات در شهرهای جدید شاهد خواهیم بود.

مدیرعامل شهرهای جدید، تمرکز کنونی را ایجاد فعالیتهای بزرگ مقیاس در شهرهای جدید دانست و گفت: این رویکرد هم می تواند منجر به ارتقای کیفیت زندگی در تهران شود و هم اینکه فرصتهای کارآفرینی در شهرهای جدید به وجود آورد. در عین حال یکی از رویکردهای اصلی ما در نسل نوین شهرهای جدید، موضوع بهره وری مصرف انرژی و آب است که مشکلات جدی در این خصوص در کشور وجود دارد و شاهد اتلاف عمده منابع در حوزه شهری هستیم. شهرهای جدید قصد دارد با استفاده از تجارب بین المللی، علمی و ظرفیتهای داخلی در این زمینه پایلوت و پرچمدار باشد.