شاه بیت آمریکایی‌ها در «نقض» برجام

خبرگزاری فارس: رئیس‌جمهور آمریکا و مقامات ارشد این کشور که به طور مداوم ادعای نقض برجام توسط ایران را مطرح می‌کنند، خود در تضاد با بند ۲۹ برجام، بار‌ها سران کشور‌های جهان و تجار بین‌المللی را از هرگونه تعامل با ایران منع کرده‌اند.

در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵ (۲۳ تیرماه ۱۳۹۴)، توافق جامع و نهایی هسته‌ای وین تحت عنوان برنامه جامع اقدام مشترک یا همان «برجام» میان گروه ۱+۵ (آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین بعلاوه آلمان) و ایران به امضا درآمد.

این توافق بین‌المللی که شامل ۳۷ بند اصلی است (مشاهده متن کامل برجام)، در یکی از بند‌های خود یعنی همان بند ۲۹ تأکید دارد که «اتحادیه اروپا و دولت‌های عضو و همچنین ایالات متحده، منطبق با قوانین خود، از هرگونه سیاست با هدف خاص تاثیرگذاری خصمانه و مستقیم بر عادی سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران، در تعارض با تعهدات شان مبنی بر عدم اخلال در اجرای موفقیت آمیز این برجام خودداری خواهند کرد».

به بیان دیگر طبق بند ۲۹ توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵، کشور‌های امضاکننده برجام از جمله آمریکا حق اظهارنظر علیه سرمایه‌گذاری در ایران را ندارند.

در برخی بند‌های برجام، طرفین امضاکننده به حمایت از این توافق بین‌المللی ترغیب شده‌اند به طوریکه «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران نیز در یک پیام توییتری در آوریل سال گذشته میلادی، تصویری از بند ۲۸ برجام را منتشر کرد و نوشت: «برجام، آمریکا را به حمایت از اجرای موفقیت‌آمیز از جمله در اظهارنظر‌های عمومی‌شان و همچنین خودداری از تأثیرگذاری منفی بر تجارت عادی (با ایران) ملزم می‌کند».

بند ۲۸ از برجام تأکید دارد که گروه ۱+۵ و ایران متعهد هستند که این برجام را با حسن نیت و در فضایی سازنده، برمبنای احترام متقابل اجرا نمایند و از هرگونه اقدام مغایر با نص، روح و نیت این برجام که اجرای موفقیت آمیز آن را مختل سازد، خودداری کنند. مقامات ارشد دولتی در گروه ۱+۵ و ایران تمام تلاش خود را برای اجرای موفقیت آمیز این برجام، از جمله در بیانات عمومی خود، به کار خواهند بست. گروه ۱+۵ کلیه اقدامات لازم را برای لغو تحریم‌ها به نحو مقتضی به عمل خواهند آورد، و از تحمیل مقررات آئین نامه‌ای استثنائی یا تبعیض آمیز و الزامات شکلی به جای تحریم‌ها و اقدامات محدودیت ساز تحت پوشش این برجام، خودداری می‌ورزند.

با اینحال، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا که از زمان رقابت‌های انتخاباتی، سیاست‌های خود را بر پایه از بین بردن این توافق هسته‌ای بناگذاشته است، از همان روز‌های اول ریاست‌جمهوری خود، برجام را یکی از بدترین توافقاتی خواند که تاکنون در خصوص آن مذاکره صورت گرفته است و در همین راستا، گفته است که به دنبال تغییر مفاد توافق یا کناره‌گیری از آن است.

از طرف دیگر، دولت آمریکا باید هر ۹۰ روز گزارشی از پایبندی یا عدم پایبندی ایران به برجام را به کنگره ارائه کند تا بر مبنای آن درباره ادامه لغو و تعلیق تحریم‌های هسته‌ای یا اعمال مجدد آن‌ها تصمیم‌گیری شود.

هرچند او دوبار پایبندی ایران به برجام را تایید کرد، اما در سومین موعد ارائه گزارش پایبندی ایران به توافق هسته‌ای، رئیس‌جمهور آمریکا بدون ارائه هرگونه شواهدی، حاضر به تأیید پایبندی ایران به برجام نشد و مسئولیت تصمیم‌گیری در این خصوص را به کنگره واگذار کرد و مهلت ۶۰ روزه‌ای برای کنگره کشورش تعیین کرد تا درباره وضع مجدد تحریم‌ها علیه ایران تصمیم‌گیری کنند.

با توجه به عدم اقدام کنگره بعد از اتمام مهلت تعیین شده، ترامپ در نهایت تصمیم گرفت تا تعلیق تحریم‌های این کشور علیه ایران را برای آخرین بار به مدت ۱۲۰ روز دیگر تمدید کند. او، اما گفت: «اگر با کنگره و متحدان به راه حلی نرسیم، آنگاه توافق پایان خواهد یافت».

اوایل مهر ماه بود که ترامپ همچون دفعات قبل، بار دیگر ایران را به نقض برجام متهم کرد و گفت: «ایران چندین نقض در خصوص توافق داشته است. به عنوان مثال حجم مواد غنی شده آن‌ها از حد مشخص شده فراتر رفته است.»

دولت ترامپ در حالی ایران را به نقض توافق هسته‌ای متهم کرده که گزارشات پی در پی آژانس و حتی طرف‌های غربی امضاکننده برجام، همگی بر پایبندی ایران به مفاد برجام تأکید کرده بودند.

با نگاهی به اظهارنظر‌ها و لفاظی‌های رئیس‌جمهور آمریکا و دیگر مقامات ارشد آمریکا شاهد آن هستیم که رئیس‌جمهور آمریکا و مقامات ارشد این کشور که به طور مداوم بر اهمال ایران در اجرای کامل مفاد برجام تأکید دارند، خود به وضوح در حال نقض مفاد برجام هستند.

«سارا هاکبی سندرز» سخنگوی کاخ سفید در ۱۱ ژوئیه ۲۰۱۷ (۲۰ تیر ۹۶) در جمع خبرنگاران گفت که رئیس‌جمهور آمریکا در حاشیه نشست گروه ۲۰ از سران کشور‌ها خواسته است از انجام مبادلات تجاری با ایران خودداری کنند.

وی اینگونه توضیح داد: «رئیس‌جمهور هنگام رایزنی با سران ده‌ها کشور بر لزوم اتحاد کشور‌ها برای قطع منابع مالی، سرزمینی و ایدئولوژیکی تروریست‌ها تأکید کرد... و همچنین بر لزوم اجتناب از داشتن مراودات تجاری با کشور‌هایی تأکید کرد که از تروریسم حمایت می‌کنند، به ویژه ایران».

نقض ماده ۲۹ توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵، تنها به دونالد ترامپ محدود نمی‌شود، چندی پیش در ۱۸ فوریه ۲۰۱۸ (۲۰ دی ماه) «هربرت مک مستر» مشاور امنیت ملی کاخ سفید در سخنرانی خود در دومین روز از کنفرانس امنیتی «مونیخ»، کشور‌ها را به قطع روابط تجاری با ایران ترغیب کرد و گفت: «زمانی که شما در ایران سرمایه‌گذاری می‌کنید، در واقع دارید در سپاه پاسداران سرمایه‌گذاری می‌کنید».

یک روز بعد از لفاظی‌های مشاور امنیت ملی کاخ سفید، پنلی در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ برگزار شد که در این نشست «ویکتوریا نولند» دستیار اسبق وزارت خارجه آمریکا در امور اوراسیا به عنوان مجری حضور پیدا کرد. «مایکل ترنز» رئیس کمیته فرعی نیرو‌های تاکتیکی، هوایی و زمینی مجلس نمایندگان آمریکا، «جین شهین» سناتور عضو کمیته روابط خارجی سنا، «جیمز ریش» عضو کمیته روابط خارجی سنا «شلدون وایتهوس» سناتور عضو کمیته محیط زیست سنا نیز حضور یافتند و هرکدام اظهاراتی را مطرح کردند.

سناتور شهین یکی از سناتور‌هایی بود که بند ۲۹ برجام را با اظهارنظرات خود نقض کرد و با دفاع از اعمال تحریم‌های شدید علیه روسیه، ایران و کره شمالی، خواستار توقف تعامل تجاری با ایران شد.

این قانونگذار آمریکایی گفت: «به شرکت‌ها و تجاری که در حال تعامل با ایران هستند، باید بگویم که باید در تصمیم‌های خود بازنگری کنند. تا زمانی که ایران فعالیت‌های موشکی خود را متوقف نکند و توقف اقداماتش در منطقه را آغاز نکند، نباید با ایران تعامل کرد.»

ماده ۲۶ برجام نیز به نوعی طرفین اجرا کننده برجام به ویژه آمریکا را به داشتن حسن نیت در اجرای توافق ترغیب کرده است که دولت ترامپ با وضع تحریم‌های متعدد علیه ایران در تناقض با برجام این بند را نیز دور زده است.

این بند از توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ تأکید دارد: «اتحادیه اروپایی فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش بینی شده در این برجام، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌هایی که اجرای آن‌ها را وفق این برجام لغو کرده است، خودداری می‌نماید. هیچ گونه تحریم جدید هسته‌ای شورای امنیت و هیچ گونه تحریم جدید هسته‌ای اتحادیه اروپایی یا اقدامات محدودیت ساز وجود نخواهد داشت. ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست ۲ به عمل خواهد آورد. دولت ایالات متحده فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش بینی شده در این برجام، در چارچوب نقش مشخص رئیس جمهور و کنگره، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌های مشخص شده در پیوست ۲ که اعمال آن‌ها را وفق این برجام متوقف کرده است، خودداری می‌نماید. دولت ایالات متحده، در چارچوب نقش مشخص رئیس جمهور و کنگره، از اعمال تحریم‌های جدید مرتبط با هسته‌ای خودداری خواهد کرد. ایران اعلام کرده است که تحمیل یا بازگرداندن تحریم‌های مشخص شده در پیوست دو یا وضع تحریم‌های جدید هسته‌ای را به منزله مبنایی برای توقف کلی یا جزیی اجرای تعهدات خود وفق این برجام، تلقی خواهد کرد».

حدود سه ماه دیگر تا اتمام مهلت ۱۲۰ روزه ترامپ زمان باقی مانده است و در حالیکه بسیاری از مقامات اروپایی و حتی آمریکایی هشدار داده‌اند که عقب‌نشینی واشنگتن از برجام می‌تواند به انزوای آمریکا منجر شود، ادامه لفاظی‌های رئیس‌جمهور آمریکا و دیگر مقامات این کشور در تضاد با مفاد برجام که یک توافق چندجانبه است، می‌تواند نشانه‌ای از تلاش واشنگتن برای تحت فشار قرار دادن ایران برای عقب‌نشینی از برجام و فرار ترامپ از اتهاماتی باشد که با خروج از برجام احتمالاً علیه وی مطرح خواهد شد.