آنچه از «مردان آنجلس» نمی‌دانید

جام جم: میان حدود 116 قصه‌ای که در قرآن روایت شده‌اند، اصحاب کهف جزو نخستین‌هایی بود که در ایران رنگ تصویر به خود گرفت و در قالب یک سریال تلویزیونی پخش شد. فرج‌ا... سلحشور سال 1375 مجموعه «مردان آنجلس» را بر اساس یکی از جذاب‌ترین قصه‌های قرآن یعنی ماجرای مرارت‌های اصحاب کهف در راه ایمان و در نهایت خواب 300 ساله‌‌شان، ساخت.

سریالی که از اولین سریال‌های دینی - تاریخی تلویزیون بود و به سبب همین نخستین بودن در آن سال‌ها توانست مخاطبان زیادی را به خود جذب کند. مردان آنجلس به تازگی از شبکه قرآن بازپخش شد و ما به این بهانه با محسن علی‌اکبری، تهیه‌کننده سریال گپ زدیم و از او درباره دشواری‌های ساخت چنین مجموعه‌ای در آن سال‌ها و حاشیه‌هایش که این روزها بیشتر در فضای مجازی منتشر شده است، پرسیدیم.

حکایت یاران غار

فرج‌ا... سلحشور در آن سال‌ها ده قصه قرآنی را برای ساخت انتخاب کرده بود که یوسف پیامبر،‌ موسی (ع)، اصحاب کهف و حضرت عزیر جزو آنها بودند. از میان این قصه‌ها، آنچه اولویت داشت و با توجه به امکانات آن روزها، ساختش برای گروه امکان‌پذیر به نظر می‌رسید «اصحاب کهف» بود. سلحشور تصمیم گرفت با ساخت این سریال به قصص قرآنی ورود پیدا کند و بعد از آن سراغ قصه‌ انبیای الهی برود. به گفته تهیه‌کننده این سریال، «مردان آنجلس» یکی از اولین تجربه کل سینماگران ایران در پرداخت به تاریخ و قصص قرآن، آن هم در ابعاد وسیع بود و از آن جایی که قصه جذابی داشت و تصایر تازه و متفاوتی را به مخاطب ارائه می‌داد توانست طبق آمار حدود 90 درصد مخاطبان را راضی کند.

آن روزهای دشوار

مدتی پیش علی‌اکبری با آینه‌نیوز گفت‌وگو کرد و از دشواری‌های عجیب ساخت این سریال پرده برداشت و از عدم همکاری بعضی مدیران آن زمان گفت. از او درباره این اظهارنظر پرسیدم که جواب داد: موقعی که آغاز کردیم هیچ‌گونه امکانات تصویری مثل نگاتیو، دوربین، چراغ و ... نداشتیم، اما به لطف خدا ابزار مهیا شد. متاسفانه خیلی از مدیران توان نیروهای انقلاب را باور نداشتند و می‌ترسیدند نتیجه کار خوب از آب درنیاید. امروز اما این ترس‌ها کمتر و نگاه مثبت و اعتماد بیشتر شده و این اعتماد حاصل تجاربی است که در این سال‌ها به دست آمده. در آن مقطع کسی ما را باور نداشت؛ بخصوص مدیران میانی نه مدیران ارشد.

ما با این مشکل در رسانه ملی، بنیاد سینمایی فارابی و مجموعه ارشاد روبه‌رو بودیم و این مساله گروه را برای تامین امکانات پروژه در تنگنا قرار می‌داد. آن زمان ساخت چنین سریالی بسیار سخت و سنگین بود و وقتی مدیران رضایت مخاطبان را دیدند، متوجه اشتباهشان شدند و عذرخواهی کردند. یکی از نقاط قوت این کار، زمان کم تولیدش بود. ظرف 6 ماه کل تولید به اتمام رسید و این می‌توانست یک رکورد برای سینمای ایران باشد.

مردان آنجلس در خانه‌ ترکیه‌ای‌ها!

یکی از اظهارنظرهای جالب تهیه‌کننده سریال در مورد تاثیر و برد مجموعه تلویزیونی «مردان آنجلس» میان سایر ادیان و کشورهای همسایه است. علی‌اکبری می‌گوید: مسیحیان خیلی از سریال خوششان آمده بود و به خاطر پخش آن تشکر می‌کردند. به طور کلی مجموعه «مردان آنجلس» در ارتباط و تعامل ادیان تاثیر بسیار خوبی داشت.

تلویزیون این سریال را در بسیاری از کشورها توزیع کرد که من در جریان آن نیستم ولی تا جایی که می‌دانم در کشورهای همسایه پخش شده است. حتی شنیده‌ام که می‌گویند در ترکیه در هر خانه‌ای که بروی یک سی‌دی از سریال مردان آنجلس هست. یکی دیگر از کارهایی که در آن سال‌ها صورت گرفت و خبرش منتشر شد این بود که آقای خاتمی، رئیس‌جمهور وقت در سفری به واتیکان یک سی‌دی از این مجموعه را به پاپ ژان‌پل دوم هدیه دادند.

فیلادلفیا کجاست؟

همیشه با پایان یافتن سریال‌ها بویژه سریالی تاریخی برای مخاطبان جذاب است که بدانند دکور این مجموعه کجاست، چگونه ساخته شده و تا چه زمانی حفظ می‌شوند. به همین دلیل شهرک‌های سینمایی و از همه بیشتر شهرک تلویزیونی سینمایی ایران با نام سابق غزالی مکان‌های جذابی برای بازدید هستند.

لوکیشن‌هایی داخلی سریال مردان آنجلس، در پلاتویی در شهرک اکباتان تصویربرداری شده و قسمت‌های جذاب مربوط به کوه و غار هم در تخت رستم شهریار است. جایی در شهرک سینمایی غزالی هم محلی است که پخش‌های خارجی مجموعه یعنی سرزمین فیلادلفیا، کاخ دقیانوس، دروازه شهر و... در آن‌ واقع شده است. کمی هوشمندی لازم است تا هزینه‌ای که صرف دکور، لباس‌ و ابزارهای به کار رفته در سریال‌های تاریخی می‌شوند به هدر نروند.

نگهداری در موزه برای بازدید عموم یا استفاده در مجموعه‌های دیگر اتفاق معمولی است که پس از اتمام یک مجموعه صورت می‌گیرد. چند سال پیش اعلام شد که قرار است موزه سیما تاسیس شود و این وسایل در آن جا نگهداری شوند. این اتفاق هنوز نیفتاده است و بخشی از آکسسوارهای سریال‌های تاریخی که پس سال‌ها سلامت مانده‌اند، مهمان موزه سینما هستند و بخشی در آرشیو تلویزیون نگهداری می‌شوند. به گفته علی‌اکبری آرشیو تلویزیون یکی از بهترین آرشیوهای ممکن در کل منطقه است که در آن لباس‌ها و وسایل را بخوبی نگه می‌دارند و ابزار و لباس‌های مربوط به سریال مردان آنجلس هم در این مجموعه محفوظ است.

راوی مردان آنجلس

تحقیقات اولیه و نوشتن قصه اصحاب کهف را سلحشور بر عهده داشت اما نوشتن متن نهایی با محمدسعید بهمن‌پور بود؛ روحانی که به گفته علی‌اکبری،‍ مدرس دانشگاه کمبریج لندن و ساکن این کشور است در کنار فعالیت‌های آموزشی و تحقیقاتی‌اش تا امروز سریال‌هایی چون مردان آنجلس و مریم مقدس را برای تلویزیون نوشته‌ و در حال حاضر مشغول بازنویسی مجموعه تلویزیونی حضرت موسی است.

سیخ کبابی که شمشیر شد!

سوتی گرفتن از آثار نمایشی تاریخی باب شده و این به فیلم‌ها و سریال‌های وطنی محدود نمی‌شود؛ فیلمی چون گلادیاتور هم از گزند چشم ریزبینان در امان نماند. این اتفاق این روزها و با رشد شبکه‌های اجتماعی مجازی سرعت بیشتری گرفته است تا جایی که مدتی پیش تصاویری از مردان آنجلس در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد در این سریال به جای شمشیر رومیان از سیخ کباب استفاده شده است! حتی می‌گفتند پرهای روی کلاه رومیان جارو بوده است.

علی‌اکبری درباره این حاشیه‌ها می‌گوید: اولین بار بود که چنین کاری و آن هم در این ابعاد ساخته می‌شد. به همین خاطر می‌پذیرم که این سریال خالی از اشکال نبود و یکی از اشکالات مربوط به همین موردی است که می‌گویید. ما کاری می‌کردیم که تا به حال انجام نداده بودیم و طبیعتا ضعف‌هایی داشتیم. الان خدا را شکر این ضعف‌ها تقویت و به قوت تبدیل شده است.