پول‌های باد آورده و بازیگران دوتابعیتی

صبح نو نوشت: چند وقتی است که بازهم بحث دریافت دستمزدهای نجومی برخی بازیگران، داغ شده است. این در حالی است که از یک سو، این بازیگران معاف از مالیات‌اند و از طرف دیگر، حتی بیشتر فیلم‌هایی که در آن بازی می‌کنند، به‌سختی هزینه‌اش را برمی‌گرداند.

حالا پس از بحث‌هایی که اتفاقا خود سینماگران در هفته‌های گذشته درزمینه دستمزد نجومی بازیگران به‌وجود آوردند، بد نیست مصاحبه رییس سابق سازمان سینمایی در‌این‌زمینه را مرور کنیم و سپس، یادداشت اختصاصی و تفصیلی آقای سیدضیاء هاشمی، یکی از تهیه‌کنندگان باسابقه سینما را بخوانیم.

«نظام‌تهیه‌کنندگی»جواب‌نداد

آقای محمدمهدی حیدریان، معاون سابق وزیر ارشاد و رییس سازمان سینمایی در دوره قبل، در اواسط مهر سال قبل به این موضوع واکنش نشان داده بود. معاون سابق وزیر و رییس سازمان سینمایی و سمعی-بصری بر این موضوع تأکید کرد که تمامی این اصول با داشتن نظام منسجم تهیه‌کنندگی محقق خواهد شد؛ به‌همین‌دلیل، این نظام تهیه و حدود سه هفته گذشته به‌نتیجه رسید.

حیدریان با تأکید بر اینکه تهیه‌کنندگان خود موظف به اعمال این نظامنامه هستند و اگر به هر دلیل به پرداخت پولی خارج از عرف حاضر شوند، خود متضرر خواهند شد، اضافه کرد: «نظام تهیه‌کنندگی با همکاری و مشورت تهیه‌کنندگان تدوین و برای اجرا ابلاغ شده و اگر هرچه‌سریع‌تر در صنف تهیه‌کنندگی قوام و شکل بگیرد، مشکلات مذکور نیز برطرف خواهد شد.

از‌این‌پس، هر پروانه ساختی صادر شود، براساس این نظامنامه ارزیابی خواهد شد و با اجرای نظامنامه تهیه‌کنندگی، بازیگر نمی‌تواند قیمت‌های غیرمعقول به تولیدکننده بدهد؛ چراکه با محدودیت صنف رو‌به‌رو می‌شود». وی افزود: «سهم‌بردن بازیگر از فروش مزموم نیست؛ اما در تمام دنیا دستمزد بازیگران براساس رتبه و درجه خودشان، اقتصاد سینما، هزینه و سرمایه فیلم تعیین می‌شود». حالا با گذشت ماه‌ها از مصاحبه متولی وقت سینمای ایران درباره دستمزدهای نجومی و نظام تهیه‌کنندگی، با اصلاح این مشکل هنوز فاصله زیادی داریم.

دستمزدهای‌افسارگسیخته

درهمین‌زمینه سیدضیاء هاشمی، یکی از تهیه‌کنندگان ‌سینما، در یادداشتی برای «صبح‌نو»، این مسأله را بررسی و به نقش خانه سینما و صنف تهیه‌کنندگان نیز در این ماجرا اشاره کرده است:

«اینکه دستمزدها این‌گونه افسارگسیخته افزایش یافته، دلیلش این است که از دو جهت متولی جدی دراین‌زمینه وجود ندارد. از طرفی صنف بازیگران که مهم‌ترین دستمزدبگیران هستند، با وجود اطلاع من که از این دستمزدهای افسارگسیخته رضایت ندارند، کاری دراین‌بین انجام نداده‌اند. طرف دیگر خانه سینماست که از هر جهت، هر کاری را منسوب به خودش می‌داند.

البته، برخی از آن‌ها بحق است و در این موضوع هیچ اقدامی نکرده و به‌اعتقاد من، نمی‌تواند هم انجام دهد. مهم‌ترین کسانی که باید در‌این‌بین به‌طور صریح و روشن اعلام موضع بکند، تهیه‌کنندگان هستند. آن‌ها باید حتما به این موضوع جدی ورود می‌کردند؛ چراکه چهار تشکل‌اند و هرکدام از آن‌ها منافع خاصی دارند. برخی با منافع جاهای تأثیرگذار در این بحث گره خورده‌اند. برخی از این آشفتگی استفاده و بعضی‌ها اصلا دل‌شان نمی‌خواهد به ماجرا ورود کنند؛ چون فکر می‌کنند در آینده با فلان بازیگر کار دارند. به‌نظرم از دو جنبه باید این بحث را بررسی کنیم:

۱. پول‌های بادآورده: شخصا به این عنوانِ پول‌های بادآورده یقین دارم. من به پول‌های مشکوک کاری ندارم؛ چراکه تشخیص تمیز یا کثیف بودن آن‌ها کار ساده‌ای نیست؛ اما آنچه مشخص است، این پول‌ها قطعا بادآورده است که این‌چنین بی‌محابا دراختیار افراد قرار داده می‌شود. این اتفاق به بهانه‌های مختلف رخ می‌دهد؛ مثلا با فلان بازیگر ارتباطی برقرار شود و دوست شوند. ممکن است بخواهند برای تجارت‌شان از آن بازیگر بهره ببرند.

بعضی از این تجارت‌ها حاصل ارزهایی است که مقاطعی دراختیارشان قرار گرفت یا چیزهای دیگر است. دلایل متعددی برای این انباشت سرمایه وجود دارد؛ پس اساسی‌ترین بخش این معادله، پول‌های بادآورده است که آسیب جدی به سینمای ایران زده است. این افسارگسیختگی باعث شده تهیه‌کنندگان حرفه‌ای دیگر توان کارکردن نداشته باشند. تعدادی آدم که تحت‌حمایت روابط خاص هستند، به کار مشغول می‌شوند. حتی آن‌هایی که موردحمایت دولت بودند، امروز به‌راحتی امکان کارکردن ندارند.

۲. زیاده‌خواهی برخی بازیگران: تعدادی از بازیگران چندتابعیتی‌اند و هزینه‌های آنچنانی دارند. به این موضوع توجه نمی‌کنند که اصولا باید فیلم بفروشد که دستمزد زیاد هم طلب کنند. بنده اعتقاد ندارم بازیگر عامل اصلی فروش فیلم است؛ اما اگر بازیگری این گمان را دارد، ایرادی ندارد. بازیگران با زیرکی‌شان سراغ فیلمنامه‌هایی پرفروش رفته‌اند که هر کسی آن را بازی می‌کرد، احتمالا پرفروش می‌شد.

حالا اگر بازیگری از این فرصت استفاده کرده، نباید بدون توجه به فروش دستمزد طلب کند. اگر بازیگری با محاسبات فروش دستمزدی هنگفت بگیرد، ایرادی ندارد؛ اما نکته مهم اینجاست که درابتدا باید حداقل دستمزد را بگیرد. در قرارداد قید شود مثلا در اوج دست‌ودلبازی 300میلیون تومان پرداخت خواهد شد؛ آن‌هم به‌خاطر زمان فیلم. وگرنه اگر به زمان بازی آن‌ها باشد که فساد ایجاد می‌شود. برای تنها
سه روز بازی در یک فیلم، فردی 700میلیون تومان دستمزد گرفته است.

امیدوارم خداوند از سر تقصیرات‌شان بگذرد. ببینید این‌ها برای منافع خودشان با سینما چه کرده‌اند. نکته اینجاست بازیگری که این درخواست را می‌کند، باید با مقاومت تهیه‌کنندگان مواجه شود. آن‌ها باید بگویند ما کف دستمزد را به‌صورت نقد پرداخت می‌کنیم و باقیمانده براساس مبلغ فروش فیلم خواهد بود. اگر برآورد فیلمی پنج‌میلیارد تومان باشد؛ یعنی باید از 15میلیارد تومان فروش عبور کند.

هر میلیارد فروش بیشتر، درصدی به بازیگر تعلق بگیرد؛ یعنی این معادله باید محاسبه‌ای معقول پیدا کند. روی چه حسابی ۱/۵ میلیارد تومان پرداخت شود؟ فیلمی که 10 تا20میلیارد تومان هزینه‌اش شده و در اکران محال است بیش از 15میلیارد تومان بفروشد و ضرر خواهد کرد، چرا چنین دستمزدهایی به بازیگر پرداخت می‌کند؟ اصولا این فیلم‌ها حتی نباید ساخته شود. این نوعی فساد در سینماست. از معادلات تجاری بگذریم. کدام تجارت این‌طور است که درآمد یک‌میلیاردی در ماه داشته باشد؟ باید برخورد معقولی با این جریان شود.

معتقدم پرداخت دستمزد مناسب به بازیگران و دیگر عوامل فیلم هیچ ایرادی ندارد؛ ولی باید برمبنای سود باشد. اگر از مبلغی بیشتر فروش کرد که هزینه‌های ساخت بازگشت، آن موقع با محاسبه رقمی را توافق و پرداخت کنند. آن پول از شیر مادر هم برایشان حلال‌تر است؛ درغیراین‌صورت این پول سالم نیست و عاقبت خوشی ندارد. بازهم تکرار می‌کنم مهم‌ترین عامل این جریان همان پول‌های بادآورده است. شورای عالی تهیه‌کنندگان با این پدیده باید برخوردی جدی کنند.»