بررسی موشکافانه شکایت محسن نامجو از من و تو

محسن نامجو، خواننده ایرانی به انتقاد از شبکه من و تو برای استفاده غیرقانونی از آهنگش پرداخت. وی گفت: «پیگیر حقوقی این اتفاق هستم و تا آخر این مساله را پیگیری می‌کنم تا یک بار برای همیشه امثال این تلویزیون به خودشان اجازه ندهند هر استفاده‌ای که دلشان می‌خواهد و هر چیزی که می‌خواهند از آثار دیگران بسازند.»

جوانب این شکایت از منظر یک حقوقدان را بررسی می‌کنیم:

١- در ارتباط با شكايت محسن نامجو از شبكه من و تو: در موضوع مورد بحث، نامجو مدعيست آهنگ "نامه"او، با كپي از ملودي و تغيير شعرش، در برنامه "نيم" درشبكه من و تو منتشر شده است. اين برنامه، برنامه طنز عروسکی با نگاه انتقادی به مسائل و مشکلات اجتماعی و سيلسي كشور ايران است.

٢- براي بررسي نقض حقوق كپي رايت ابتدا دو سوال بايد پاسخ داده شود: 1- آيا آهنگ "نامه" متعلق به نامجوست؟ 2- اگر جواب مثبت است،آيا اين آهنگ بدون اجازه نامجو كپي و در برنامه منتشر شده است؟ طبق اطلاعات بدست آمده جواب هردو گزينه مثبت است. پس در اين حالت مساله "كپي" بدون اجازه محرز است.

٣- حال سوال اينجاست كه آيا تحت شرايطي، شخص كپى‌کننده،عليرغم عدم كسب اجازه، از مسووليت مبري خواهد شد يا خير. بررسى نقض حقوق كپي‌رایت در قوانين كشورهاي مختلف متفاوت است. اين بررسي (بدون تحليل حقوقي آن اینجا) در كشور انگلستان، جايي كه در آن كپي رخ داده، ميسر است و مي‌بایست به قانون.

۴- كشور انگلستان در اين زمينه رجوع كرد. كشور انگلستان قوانين كپيرايت بين المللي و قانون اروپاي متحد را در سيستم خود اعمال كرده و براي بررسي اين قانون ميبايست به رويه قضايي و پروندههاي مختلف كپيرايت آن كشور رجوع كرد كه نتيجه اين بررسي در زير آمده است.

۵- درقانون انگلستان مشابه كشورهاي ديگر، در صورت عدم كسب اجازه از صاحب مولف اصلي در بررسي نقض كپي‌رایت (مثال ما)، اصل بر اين است كه شخص كپي‌کننده ناقض حقوق كپ‌رایت است. اما اين اصل كلي استثنايي دارد. در يك حالت ممكن است كپي‌کننده تبرئه شود و آن اين است كه ثابت كند كپي‌اش در جهت.

۶- استفاده منصفانه بوده. آيا طبق رويه قضايي كشور انگلستان، استفاده از آهنگ "نامه" در برنامه طنز "من و تو" مصداق "استفاده منصفانه"ست؟

در حقوق انگلستان قانون اصلي استفاده منصفانه آن است كه توازن بين حقوق مولف اصلي و آزادي بيان كپي‌کننده برقرارشود.

۷- در وهله اول بايد ديد آيا كپي از اثر اصلي 1) جنبه غير تجاري داشته 2) به قصد انتقاد يا بررسي گزارش و وقايع جاري بوده و يا 3) به قصد آموزش، نقد و يا مسخره كردن بوده.

۱۰- اين به اين معنی‌ست كه، برخلاف نظر بعضي دوستان، صرف قرار گرفتن در تمام اين سه دسته،كپي خودبخود منصفانه تلقي نمي شود.

عوامل متعددي براي بررسي منصفانه بودن در قانون موجود است و مهمترين آنها جواب به سوالات زير توسط "شخص معقول و صادق و بي غرض" است (اين نكته حائز اهميت است!)

۱۲- آيا مقدار ملودي استفاده شده از آهنگ اصلي بيش از چند خط/نت است؟ (به اينكه كل ملودي آهنگ "نامه" كپي شده يا فقط بخش كمي كپي شده دقت شود).