مکانیسم ماشه ترامپ و سه سناریوی محتمل

احمد زیدآبادی؛ روزنامه‌نگار و فعال سیاسی در روزنامه آرمان نوشت: آمريکا به‌طور رسمي مکانيسم ماشه را در شوراي امنيت فعال کرده است و اين مساله سبب نگراني روسيه از بروز بحراني بي‌سابقه در اين شورا شده است.

ظاهرا از نگاه روس‌ها، مکانيسم ماشه به هر نتيجه‌اي که ختم شود، بحران‌زاست، زيرا سبب شکاف عميقي در بين اعضاي دائم شوراي امنيت و در واقع فلج شدن آن خواهد شد. براي پيشگيري از وقوع چنين اتفاقي، ولاديمير پوتين پيشنهاد برگزاري نشستي مجازي بين سران کشور‌هاي 5+1 براي بحث درباره اين موضوع داده است.

در واقع هدف اصلي پوتين از اين پيشنهاد، کشاندن ترامپ و حسن روحاني پشت يک ميز به منظور يافتن راهي براي جلوگيري از بحران مربوط به فعال کردن مکانيسم ماشه است. روس‌ها اعلام کرده‌اند که طرح موردنظر خود را با ديگر طرف‌هاي برجام پيش خواهند برد. منظور آنها سه کشور اروپايي بريتانيا، فرانسه و آلمان در کنار چين است که از امضاکنندگان توافق برجام هستند. با توجه به مجموع سياست‌ها و منافع اين دسته از قدرت‌ها ظاهرا هيچ‌کدام از آنها به تبديل «مساله ايران» به مولفه‌اي بحراني در روابط خود با آمريکا علاقه‌اي ندارند و هر کدام به شيوه مخصوص خود مي‌کوشند تا راه‌حلي براي اين مشکل پيدا کنند.

در حقيقت، اختلاف پيش‌آمده بين آمريکا از يک‌سو و ساير اعضاي دائم شوراي امنيت از سوي ديگر، عمدتا مربوط به تحريم تسليحاتي ايران است که طبق قطعنامه 2231 بايد در اواخر مهرماه پايان يابد. ادامه ساير تحريم‌ها فعلا محل منازعه نيست چرا که آمريکا به‌طور يکجانبه آن را به تقريبا تمام کشور‌هاي جهان تحميل کرده و به صورت امري عادي درآورده است! روس‌ها بر اين باورند که پايان تحريم تسليحاتي ايران، اصولا تغييري در وضعيت کنوني جمهوري اسلامي ايجاد نمي‌کند. از نگاه آنان، پيش از تحريم تسليحاتي ايران از سوي سازمان ملل، بازار داد و ستد تسليحاتي با ايران هيچ رونقي نداشت. بنابراين، لغو تحريم‌ها در اين دوره نيز عملا کمکي به رونق داد و ستد آن نخواهد کرد.

بريتانيا و فرانسه همراه با آلمان، اما به‌طور رسمي از لغو تحريم تسليحاتي ايران نگران‌اند و آن را سبب افزايش تشنج در خاورميانه مي‌دانند. اين سه کشور خواهان تمديد مدت‌دار تحريم تسليحاتي ايران هستند به‌طوري‌که اِعمال آن به معناي پايان عمر برجام تلقي نشود. چيني‌ها هم که در مورد مسائل مربوط به خاورميانه معمولا موضع سکوت يا کم‌حرفي را ترجيح مي‌دهند، جز تاکيد بر مخالفت با موضع آمريکا، نکته ديگري در اين باره نگفته‌اند، اما به نظرم نگاه آنها در اين مورد تا اندازه بسياري شبيه روسيه است.

در چنين صحنه‌اي آمريکا مي‌کوشد تا يک‌تنه کار تداوم تحريم تسليحاتي نامحدود ايران را پيش ببرد. آيا آمريکا با توجه به ابهام‌هاي حقوقي مربوط به فعال کردن مکانيسم ماشه، موفقيت خود را در شوراي امنيت مسجل مي‌داند؟يا اينکه به عمد در پي ايجاد بحران در شوراي امنيت است تا با فلج کردن آن، فرصت و بهانه لازم را براي پيشبرد سياست‌هاي يکجانبه خود بخصوص منطقه خاورميانه به دست آورد؟

يا اينکه درصدد ايجاد فضايي پرفشار و متشنج است تا شرکاي ديگر آن در شوراي امنيت، مجبور به ارائه طرح‌هاي ميانجي‌گرايانه‌اي شوند که ايران را عملا به پاي ميز مذاکره مجدد درباره برجام بکشاند؟ هر سه اين سناريو‌ها محتمل است، اما به نظرم مورد سوم به واقع‌بيني نزديک‌تر باشد. به‌واقع، تمام اعضاي دائم شوراي امنيت از تماس و مذاکره مستقيم ايران و آمريکا براي حل بحران کنوني حمايت مي‌کنند. با توجه به گرايشي که ايران به روسيه و چين پيدا کرده است، به نظرم اين دو کشور از ابزار و قدرت لازم براي پيشبرد چنين ابتکاري برخوردار شده‌اند! از اين پس نه گفتن صريح به روس‌ها و چيني‌ها به نظرم آسان نخواهد بود.