میزان گوگرد ۲برابر شده است

ایران: آلودگی دیروز با کمی عقب‌نشینی هوای تهران را در 17 نقطه از شهر در شرایط قابل قبول قرار داد، درحالیکه امروز با پایداری هوا و تردد خودروها، دوباره هوا به سمت خاکستری شدن پیش خواهد رفت!

مدل‌های اقلیمی هم نشان می‌دهد که آسمان تا شش هفته آینده کماکان کم بارش و پایدار خواهد بود. با این توصیف آلودگی هوا تا بهمن ماه دست از سرما پایتخت‌نشین‌ها بر نخواهد داشت و اگر مثل این دو هفته از راهکارهای سلب مسئولیت استفاده کنیم، باد و بارانی در کار نخواهد بود تا متهمان اصلی را پنهان کند.

شرکت کنترل کیفیت هوا چندی پیش با ارائه گزارشی از وجود سوخت نامطلوب در هوای تهران خبر داده بود، گزارشی که البته در گرماگرم مازوت سوزی، تنها یک سر آن دیده شد، درحالیکه هوای آلوده تهران تنها محصول یک عامل مشخص نیست. حسین رضا شهید زاده، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران از عوامل و اتفاقاً اقدامات مثبتی می‌گوید که برخلاف تصورات منفی ، تأثیر زیادی در هوای تهران داشته است. گفت و گوی ما با او را در زیر می خوانید:

براساس قانون مسئول اعلام شاخص آلودگی هوای کشور، سازمان حفاظت محیط زیست است. در تهران علاوه بر محیط زیست، شهرداری هم با نصب ایستگاه‌های جداگانه، شبکه کامل‌تری را نسبت به سایر شهرهای دیگر ایجاد کرده است. هم اکنون 21 ایستگاه متعلق به ما و 14 ایستگاه نیز در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست است که اطلاعات تجمیع شده و داده‌ها به صورت برخط اعلام می‌‌شود. ایستگاه‌های ما در همه نقاط تهران پراکنده‌اند.

به نظر می‌‌رسد که گاهی شاخص‌ها دچار خطا می‌‌شوند، مثلاً یکجا گفته می‌‌شود 140 و جایی دیگر عدد 150 را نشان می‌‌دهد، چقدر می‌‌توانیم به این اعداد اعتماد کنیم؟

ما فقط یک شاخص رسمی داریم و شاخص‌های متعدد وجود ندارد، اما نکته اینجاست که گاهی شاخص روزانه با لحظه‌ای اشتباه می‌‌شود. شاخص‌های روزانه از ساعت 11 صبح دیروز تا 11 صبح امروز محاسبه می‌‌شود. طبق تعاریفی که وجود دارد، شاخص بین صفر تا 50 پاک، بین 50 تا 100 قابل قبول یا سالم، بین 100 تا 150 ناسالم برای گروه‌های حساس و 150 تا 200 ناسالم برای همه است. شاخص بین 200 تا 300 بسیار ناسالم و از 300 به بالا هم خطرناک است.

تاکنون به عدد بالای 200 هم رسیده‌ایم؟

در سال‌های اخیر خیر. در روزهای آلوده شاخص روزانه حداکثر بین 150 تا 200 بوده است. میزان غلظت آلاینده‌ها در جو به دو عامل بستگی دارد؛ اول تولید آلودگی از منابع آلاینده و دوم وضعیت آب و هوا و بارش و باد که هر دو می‌‌تواند در تغییر شاخص‌ها اثر مستقیم بگذارد.

برخی می‌‌گویند که این شاخص‌ها متناسب با سیاست‌ها دستکاری می‌‌شود. یا مثلاً ماجرای همان جگرفروشی که باعث شده بود شاخص تغییر کند، خیلی‌ها را نسبت به این اعداد بدبین کرد؟

اولاً ما هیچ ایستگاهی کنار جگرفروشی نداریم! ثانیاً ممکن است برای مثال کامیونی در نقطه نزدیک به ایستگاه برای حدود نیم ساعت بار خالی کند، این اتفاق بر شاخص لحظه‌ای تأثیر می‌‌گذارد، نه روزانه! ایستگاه‌های اندازه‌گیری دارای ابزارهای دقیق و تجهیزات پیشرفته‌ای هستند. تمام دستگاه‌ها نیز هر دو هفته یکبار به طور کامل کالیبره (بازتنظیم) می‌‌شوند. البته ضریب خطا دارند اما بسیار پایین! وگرنه جرأت‌ نمی‌کردیم دیتاها را آنلاین به مردم نشان دهیم. ما خودمان در این زمینه پیشقدم شدیم.

الان مردم حساس شده‌اند و مطالبه گری می‌‌کنند. مدیران هم باید پاسخگو باشند. اما اگر آنلاین نبود، کسی از کجا می‌‌دانست الان شاخص روی چند است؟ 4 سال پیش اگر شاخص از روی 150 بالاتر می‌‌رفت هم کسی خبردار نمی‌شد، اما الان از 100 رد می‌‌شود، مردم با ما تماس می‌‌گیرند. این حق مردم است که از وضعیت شهرشان مطلع باشند مثل کشورهای دیگر!

با این وضعیت هوا، حتی اگر شاخص هم اعلام نشود، مردم متوجه می‌‌شوند که وضعیت تا چه اندازه خراب است، واقعاً در طول این سال‌ها کاری برای هوای تهران انجام نشده؟

اتفاقاً کارهای زیادی انجام شده اما کسی از آن نمی‌گوید. شما در دهه 80 دغدغه سرب بنزین را داشتید. هوا مملو از سرب بود. تا اینکه طی همان سال‌ها جلوی بنزین سربدار گرفته شد، الان در هوا اصلاً سرب نیست. یا آلایندگی که بیشتر روزها ما را در محدوده ناسالم نگه می‌‌داشت، مونوکسید کربن بود که در دهه 80 بسیار چالش برانگیز شده بود.

الان سال‌هاست که این گاز آلاینده در محدوده پاک و سالم قرار دارد، چون جلوی تولید خودروهای کاربراتوری مثل پیکان گرفته شده و خودروهای انژکتوری تولید می‌‌شود. یا درباره سوخت، آزمایش‌های سال 93-92 نشان می‌‌داد که میزان گوگرد درسوخت گازوئیل بالای 7 هزار قسمت در میلیون بود، اما الان این رقم به علت استانداردهای یورو 4 به 50 قسمت در میلیون رسیده است، اینها قدم‌های بزرگی‌است که موجب شده غلظت دی اکسید گوگرد در هوای تهران به محدوده پاک برسد.

اما شما در گزارش اخیرتان اعلام کردید که نشانه‌هایی از مصرف سوخت غیراستاندارد وجود دارد.

ببینید از 10 سال پیش تاکنون تقریباً غلظت همه آلاینده‌ها روند نزولی داشته‌اند، اما ذرات معلق کمتر از دو و نیم میکرون که در فصل سرد، آلاینده غالب محسوب می‌‌شود، شاخص را بالا می‌‌برد. این آلاینده از خودروهای دیزلی مثل کامیون‌ها، اتوبوس‌ها، موتورسیکلت‌ها، خودروهای سواری و منابع ثابت مثل واحدهای صنعتی، نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها نشأت می‌‌گیرد. براساس داده‌های سال 96، سهم منابع متحرک در تولید ذرات معلق 61 درصد و سهم منابع ثابت 39 درصد بود.

زمانی که نیروگاه‌ها سوخت خوب مصرف کنند و میزان مصرف مازوت در صنایع هم بسیار پایین باشد، این نسبت وجود دارد. اما وقتی حجم سوخت پر گوگرد در صنایع بالا می‌‌رود، قطعاً سهم منابع ثابت تغییر می‌‌کند. الان میزان دی اکسید گوگرد، یک و نیم تا دو برابر نسبت به ماه‌های قبل افزایش یافته است. یعنی جایی سوخت نامطلوب می‌‌سوزد. در جنوب و جنوب غرب تهران این وضعیت به مراتب بدتر است.

یعنی الان هوای آلوده تهران محصول سوخت پر گوگرد است و منابع متحرک سهمی ندارند؟

نه این به معنای کم شدن سهم حمل و نقل نیست. بیش از 50 درصد خودروها کاتالیست خراب دارند. چون از نظر اقتصادی توان تعویض کاتالیست دو تا سه میلیونی را ندارند. یا سهم موتورسیکلت‌ها 10 درصد از ذرات معلق است، چون به دریافت معاینه فنی تن نمی‌دهند. خودروها با معاینه فنی معمولی هم برخلاف مصوبات قانونی موجود وارد محدوده کاهش آلایندگی می‌‌شوند که داشتن معاینه فنی برتر در آن الزامی است.

اما همه نگرانی‌ها از مازوت‌سوزی است؟

ما گفته‌ایم سوخت پر گوگرد، نه مازوت یا گازوئیل و نفت سیاه! تأکید بر مازوت، صورت‌مسأله را عوض نمی‌کند، حمل و نقل هم تأثیر خودش را دارد. ما نمی‌توانیم الان بگوییم سهم آنها نسبت به‌هم چقدر است. ممکن است 50-50 باشد. این کار نیاز به محاسبه دارد. نمی‌توان روی هوا حرف زد. کسانی که این سوخت را توزیع یا مصرف می‌‌کنند، باید عدد بدهند تا بتوانیم محاسبه کنیم.

وضعیت الان تهران فاجعه‌بار است؟

نه تا وقتی که کوتاه مدت باشد. سازمان بهداشت جهانی برای میزان آلاینده‌ها، پیشنهاداتی دارد. مثلاً برای ذرات معلق کمتر از دو و نیم میکرون، عدد 10 میکروگرم بر مترمکعب را توصیه می‌‌کند. اما متوسط سالانه این آلاینده در تهران دو و نیم تا سه برابر این مقدار است.

خب چه باید کرد؟

ما یک شرکت پژوهشی هستیم. برخلاف تصور بسیاری از مردم اختیار و وظیفه کنترل آلودگی هوا دست ما نیست. ما منابع را شناسایی، اندازه‌گیری و اطلاع‌رسانی می‌‌کنیم. راهکارهای کاهش آن را هم پیشنهاد می‌‌دهیم. اما اجرای آن نه تنها در اختیار این شرکت نیست که بسیاری از آنها از اختیارات شهرداری تهران هم خارج است. طبق قانون، محیط زیست ناظر است، اما با تأکید می‌‌گویم: «تا وقتی مشکلات اقتصادی حل نشود، آلودگی با ما خواهد ماند.»