محدودیت‌های روحانی به روایت معصومه ابتکار

شرق: زنان به‌عنوان بخش توانمند و درخور توجه جامعه ما، مطالبات خاص خود را دارند كه این مطالبات گاهی با نظرات دولتی مرسوم متفاوت است؛ اما میانه‌روی در این زمینه باعث دسترسی بهتر به نتایجی به نفع زنان می‌‌شود. عرصه سیاست نیز برای زنان یكی از مطالبات حقیقی این طیف از جامعه است كه به مرور زمان شاهد بازترشدن فضا برای حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی بوده‌ایم.

به جهت بررسی مسائل مختلف زنان در ایران و نگاهی به شرایط سیاسی روز، گفت‌وگویی كرده‌ایم با معصومه ابتكار، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، رئیس سابق سازمان محیط زیست و معاون امور زنان ریاست‌جمهوری كه مشروح آن را می‌خوانید.

‌عملكرد یك سال اخیر دولت در راستای تحقق حقوق زنان را چگونه ارزیابی می‌كنید؟

سال 99، سال بسیار پر‌كاری را گذراندیم. برای مردم عزیز در ابعاد مختلف، مسائل كرونا و تحریم‌ها تبعات زیادی در زندگی‌شان داشت و برای ما هم كه تلاش می‌كردیم برای زنان ایرانی بتوانیم گام‌های مؤثری برداریم، سال پركار و پر‌فراز‌و‌نشیبی از نظر مسائل پیش‌رو، چالش‌ها و دستاورد‌ها بود.

فكر می‌كنم با توجه به شرایطی كه در آن قرار داشتیم و اینكه دستگاه‌های دولتی هم از نظر حضور در كار دچار محدودیت بودند، ولی با قوت تمام در آن روزها مشغول كار بودیم تا مهم‌ترین رویكردی كه معاونت زنان در دوره دوازدهم دنبال كرده، به نقطه مطمئنی برسد.

این رویکرد بحث تحقق عدالت جنسیتی بوده و اینكه ما بتوانیم در هشت محور شاخص‌های عدالت جنسیتی را كه به تصویب رسیده و ابلاغ شد و براساس آن با مركز آمار شناسنامه و سامانه ایجاد شد، محقق كنیم. شاید مهم‌ترین كار پیگیری اجرای اسناد، ارتقای وضعیت زنان در استان‌ها بود كه 31 استان این اسناد را در سال 98 تصویب كردند و ما چگونگی اجرای این اسناد را در سال گذشته پیگیری كردیم و نشست‌های مجازی داشتیم. البته برخی از استان‌ها را به صورت حضوری رفتیم و از 10 استان گزارش گرفتیم و از هر دستگاهی كه مسئولیتی در این زمینه داشت، گزارش خواستیم كه به چه نحوی پیشرفت داشته‌اند. اگر‌چه مهم‌ترین رویكرد ما بحث عدالت جنسیتی بوده، اما محدود به این موضوع نبوده‌ایم، بلکه بحث خانواده را در راهبرد‌های اصلی خود قرار داده‌ایم.

اول تدوین شاخص‌های خانواده و ابلاغ آنها برای دستگاه‌های متولی مباحث مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و نظارت بر آموزش‌های ازدواج، الگوسازی برای بهبود روابط و مهارت‌های ارتباطی، اجرای طرح ملی گفت‌وگوی خانواده كه در سال گذشته با جدیت دنبال شد و خصوصا در ادامه این كار ما به گفت‌وگوی بین نسلی رسیدیم و هم در فضای مجازی نیز پادكست‌های رادیونسل را تولید كردیم و هم در نشست‌های مجازی در ارتباط با این موضوع تلاش كردیم مهارت‌های گفت‌وگوی مؤثر را تبیین كنیم و پیش ببریم.

‌چقدر از مصوبات مجلس فعلی را در راستای حقوق زنان می‌دانید؟

مجلس یازدهم نگاهی تقریبا روبنایی به موضوع زنان و خانواده دارد و تصور این است كه مثلا با یك‌سری اقدامات مكانیكی، یك‌سری تغییرات و دستورالعمل‌ها می‌شود نرخ باروری را افزایش داد. البته یک‌سری اقدامات مهم است؛ مثلا پیشنهاد مشوق‌های مسكن برای فرزند سوم را دولت ارائه داد که برای فرزند سوم مشوق لازم در بحث مسكن تأمین شود و مجلس هم عدد آن را بالا برد و تصویب شد؛ اما این همه موضوع نیست.

یا اقداماتی درباره غربالگری كه جای بحث زیادی از نظر پزشكی دارد. اما مهم‌ترین اتفاقی كه باید می‌افتاد، اعلام وصول و آغاز مراحل بررسی و تصویب نهایی لایحه حفظ كرامت و امنیت زنان در برابر خشونت بود كه متأسفانه حدود 90 روز است در مجلس متوقف مانده و اعلام وصول نمی‌شود.

به نظرم این روند كاملا خلاف قانون اساسی است و ظاهرا 11 لایحه دیگر هم هست كه از طرف مجلس اعلام وصول نشده است. ما با دولت‌های مختلف و مجلس‌های مختلف كار كرده‌ایم و هیچ‌وقت چنین چیزی را ندیده‌ام كه لایحه قانونی كه دولت برای مجلس ارسال می‌كند، در نوبت بماند. این اصلا یك اخلال در فرایند قانون‌گذاری كشور است و تقاضا دارم آقای قالیباف به این لایحه رسیدگی كنند.

این لایحه مشترك میان دو قوه و اجماع قوه قضائیه و دولت بوده و قوه قضائیه نیز پیگیر این لایحه است. من فكر نمی‌كنم این لایحه فقط مطالبه زنان باشد، بلکه مطالبه بخش زیادی از جامعه است؛ چون به تنظیم مناسبات در جامعه كمك می‌كند و صرفا یك لایحه مرتبط با زنان نیست و به تحكیم خانواده و انسجام اجتماعی كمك می‌كند و امیدوارم با این نگاه، مجلس تغییر رویكردی را در عدم اعلام وصول داشته باشد و تكلیف خود را در این مسئله انجام دهد. علاوه بر این، ما لوایح دیگری هم داریم كه در مسیر تصویب در دولت هستند كه اهمیت زیادی دارند. البته مراحل بررسی و كسب نظر دستگاه‌های دولتی طولانی است، ولی در هر صورت امیدوارم چند لایحه دیگر را هم تقدیم مجلس كنیم.

‌آیا فشار‌های خارجی تأثیری در تغییر وضعیت زنان در ایران دارد؟

فشار خارجی یعنی اینكه فكر كنیم به خاطر یك قطع‌نامه و موضع‌گیری كه صورت می‌گیرد، بخواهیم رویكردی را تنظیم كنیم که این‌طور نیست. ما رویكرد‌های ملی داریم كه در خیلی از آنها هم با همت زنان پیشرفت‌های چشمگیری اتفاق افتاده و هیچ ارتباطی هم به كنوانسیون‌های بین‌المللی ندارد. اینكه این‌گونه تحلیل كنیم كه اتفاقات مثبت در راستای حقوق زنان از دستورالعمل‌های بین‌المللی است، ناشی از یك خود‌كم‌بینی است. فرهنگ دینی ما جایگاه مرتفعی را برای زنان در نظر دارد که البته كج‌فهمی‌هایی در ارتباط با برداشت‌های دینی یا در خرده‌فرهنگ‌ها نسبت به زنان، ابهاماتی را ایجاد می‌کند.

زنان ایرانی شایستگی‌های خود را در بسیاری از عرصه‌ها نشان داده‌اند كه ناشی از روحیه پیشروی آنها و نگاه مترقی اسلام به زن است. در مواردی شاید تفاوت‌های فرهنگی وجود داشته باشد، ولی بحث غالب نیست. اینكه عده‌ای سعی دارند هر پیشرفتی را به فمینیسم نسبت دهند، نشان می‌دهد درك درستی از اسلام واقعی ندارند. آیات قرآن را برای آنها می‌گوییم كه هیچ تفاوت و برتری‌ای در این کتاب آسمانی بین زن و مرد وجود ندارد و كسی كه تقوا دارد، برتر است. بااین‌حال، عده‌ای تلاش دارند حتی این را هم با فمینیسم اسلامی مرتبط كنند كه جای تأسف دارد. جفا به اسلام و تعالیم پیامبر و ائمه است اگر بخواهیم نگاهی تبعیض‌آمیز و واپس‌گرا را به دین نسبت دهیم و نگاه‌های مترقی را به بیگانگان نسبت دهیم و مخصوصا بعد از انقلاب كه فقیهی مترقی مثل امام را داشتیم با نگاه پیشرویی که نسبت به زنان داشتند.

همین‌طور این نگاه را مقام معظم رهبری ادامه دادند و زمینه را فراهم كردند و امروز می‌بینیم در عرصه‌های مدیریت، زنان ایرانی در كنار دیگر درخشش‌ها موفق بوده‌اند و در پیامی كه مقام معظم رهبری به 17 هزار همسر شهید و جانباز دادند، به‌صراحت به عرصه مدیریت به‌عنوان یكی از عرصه‌های مهم درخشش زنان ایران اشاره كردند. این یعنی حركت به جلو، یعنی اینكه كشور ما در این زمینه با وجود همه سختی‌ها، به‌خصوص جنگ اقتصادی كه یقینا حركت ما را كُند كرده‌، شاهد پیشرفت زنان در این دوره بوده‌ است.

ضمن اینكه حتما از خرد جمعی و تجربه جهانی باید درس و عبرت بگیریم. یعنی جاهایی كه خطا صورت گرفته تبعات آن خطاها را در سیاست‌ها دیده‌اند. باید هم به تبعات خطاها توجه شود و هم به جاهایی كه پیشرفت و تجربیات موفق بوده است. نكته جالب این است كه به مرحله‌ای رسیده‌ایم كه الگوهای موفقی را در زمینه‌هایی مثل كارآفرینی زنان داریم. كار مشتركی را با ژاپن انجام دادیم، یك تحقیق مشترك درباره شرایط زنان كارآفرین ایران و ژاپن در سال 97 که ابعاد بسیار جالبی را تبیین کرد.

همین‌طور با كشور اندونزی این كار را پیش بردیم. در موضوع خانواده و بحث گفت‌وگوی ملی خانواده تجربه ایران برای كشور‌های حوزه اسلامی و در حوزه بین‌المللی مورد توجه قرار گرفت و برای انجمن حمایت از خانواده كه باعث شد مركز تعالی گفت‌وگوی خانواده آیسسکو در تهران تأسیس شود. در اسفند 99 نیز با زنان غرب آسیا نشستی برای تعریف الگو و دستاوردهایش داشتیم.

‌معصومه ابتكار اصلاح‌طلب است یا اصولگرا؟

این سؤال پیچیده‌ای هست. افتخارم این است كه اولین بار در دولت آقای خاتمی وارد عرصه رسمی فعالیت در دولت شدم و ایشان برای نخستین بار یك خانم را به معاونت ریاست‌جمهوری منصوب كردند. همان موقع این فضا برای دولت ایجاد شد كه خانم‌ها در عرصه‌های عالی مدیریت سهم داشته باشند. بنابراین طبعا با نوع تفكر و دیدگاه‌های آقای خاتمی از نظر سیاسی هم‌خوانی داشته و دارم؛ حالا این می‌خواهد اصلاحات باشد یا ائتلاف راهبردی بین اصلاحات و اعتدال. چون در این دوره تحول بزرگی در موضوع اعتدال اتفاق افتاد و نقش آقای روحانی در پیشبرد این گفتمان بسیار مهم بوده است.

فكر می‌كنم ما باید نگاهی جامع و فراجناحی را در ارتباط با این دسته‌بندی‌های سیاسی ببینیم. طیف‌هایی از اصولگرایان هستند كه تفكرشان از نظر مبنایی با جریان اصلاحات هم‌گرایی دارد و اگر ما دیدگاهمان را حداكثری ببینیم، من خودم را متعلق به آن جریان می‌دانم.

‌اصلاح‌طلبان این بحث را مطرح می‌كنند كه روحانی از سال 96 از آنها فاصله گرفته است،‌ نظر شما چیست؟

من فكر می‌كنم پیش از اینكه آقای روحانی بخواهد دچار تغییر شود، در مقابل تغییر گسترده‌ای كه این مدت در عرصه داخلی و بین‌المللی افتاد، عاقلانه مواضع خود را ترسیم كرد و در برابر جریان برانداز بیرونی و جریان ضد دولت داخلی مواضع منطقی و اصولی را در دفاع از حقوق ملت اتخاذ كرد. با توجه به شناختی كه از ایشان دارم، فكر می‌كنم در جهت‌گیری‌هایی كه داشتند، از نظر نوع روابط شاهد نوعی اخلال بودیم اما از نظر نوع رویكرد و مبانی فاصله‌ای ایجاد نشده است. البته ایشان محدودیت‌های زیادی داشت و این باعث شد در برخی موارد تلاش كنند و به نتیجه نرسند. همین كه الان لوایح مهمی كه دولت ارائه كرده، بیش از یك سال است که باقی مانده ولی به نظرم یكی از مبانی مهم كار ایشان بحث زنان بوده است.

اگر‌چه به دلایلی وزیر زن میسر نشد اما درباره انتصاب مدیران زن در سطح گسترده در دولت كوتاه نیامد و این سیاست را اعلام كرد. امروز از حدود‌ 12 درصد مدیر زن در سال 96 به 26 درصد رسیده‌ایم و حدود هشت هزار مدیر زن به چرخه مدیریت كشور اضافه شده‌اند. 96 زن معاون وزیر یا هم‌تراز معاون وزیر، 16 زن معاون استاندار و پنج سفیر زن داریم كه این سطح از پیشرفت در یک دوره چهار‌ساله بی‌سابقه بوده و حاصل سیاست‌ها و رویكرد جدی شخص رئیس‌جمهور است و پاسخی به مطالبه و وعده‌ای است كه رئیس‌جمهور در ارتباط با حوزه زنان داشتند.

ولی متأسفانه در انعكاس گسترده این مطلب كوتاهی شده است. ما این مسئله را تقلیل ندهیم به اینكه چون آقای روحانی وزیر زن نداشت، به وعده خود پایبند نبود. حالا رئیس‌جمهور بعدی نمی‌تواند بگوید وزیر و استاندار زن نمی‌توانیم بگذاریم، چون زنان در این تراز رشد نكرده‌اند. البته وعده‌هایی هست كه كامل محقق نشده‌ اما در‌ مجموع فكر می‌كنم در شرایط سخت اقتصادی، كرونا و جنگ روانی كه هرروز با اخبار دروغ و به پشتوانه‌های قوی مالی و تشکیلاتی در تخریب دولت انجام می‌شود، پیشرفت‌های خوبی صورت گرفته است.

‌بحث محدودیت‌های رئیس‌جمهور را فرمودید، آقای روحانی چرا رودررو و شفاف با مردم صحبت نمی‌كند؟

به نظرم ایشان اعتقاد دارد وظایفی بر عهده دارد و اینكه هر روز بخواهد گله کند و آن را به عرصه جامعه منتقل كند، حاصلی جز ناامیدی ندارد. رئیس‌جمهور تلاشش را انجام می‌دهد تا بین قوا هماهنگی به وجود بیاید. البته اگر مواردی هم بوده، شفاف‌سازی شده و سعی كرده‌اند اختلاف‌افكنی نشود و شرایط كشور امنیتی نشود. ولی همه دستگاه‌ها مكلف شده‌اند دستاورد‌های خود را ارائه دهند.

از نظر دسترسی رسانه‌ها به اطلاعات مربوط به دولت سعی شده شفاف عمل شود‌. ممكن است جاهایی سردرگمی وجود داشته باشد‌ ولی اعتقاد دولت و رئیس‌جمهور به گسترش بستر اینترنت به‌عنوان یك ابزار مهم برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و آموزشی جامعه ایران كه بسیار مهم بوده، نشانه همین است. تصور كنید محدودیت‌هایی كه خیلی‌ها دنبالش بودند، مثل فیلترینگ و پایین‌آوردن سرعت‌ اگر اعمال می‌شد، در شرایط كرونا چه اتفاقی می‌افتاد؟ اما رئیس‌جمهور و آقای آذری‌جهرمی به تهدیدهای آنها توجه نکردند یا بحث اینستاگرام. این فرصت را به مردم بدهیم كه واقعیت‌ها را لمس كنند كه چقدر ایستادگی شخص رئیس‌جمهور و دولت بر سر یك‌سری اصول و مواضع، امروز راه را برای پیشرفت‌های كشور باز كرده است.

‌روایت می‌شود كه سبد رأی آقای روحانی متعلق به خودش بود و اصلاح‌طلبان صرفا از ایشان حمایت كردند و ائتلافی شكل نگرفت، نظر شما چیست؟

به نظرم روی این موضوع برای تفرقه‌افكنی از داخل و خارج تلاش می‌كنند كه بین اصلاح‌طلبان و پایگاه اعتدال تضاد ایجاد كنند. شكی در محبوبیت جریان اصلاحات وجود ندارد و همه می‌دانند این پایگاه رأی در بین جوانان و مردم اعتبار دارد‌ ولی همیشه این تلاش بوده كه برخی در این دام بیفتند.

بحثی كه جامعه امروز با آن مواجه است، تضعیف نهاد انتخابی و كاهش مشاركت است. به نظر شما برای افزایش مشاركت چه باید كرد و پیش‌بینی شما از انتخابات 1400 دراین‌باره چیست؟

نكته مهمی است. متأسفانه این‌طور به مردم القا شده كه هرچه رأی دهید، چیزی تغییر نمی‌كند و وضعیت بدتر شده است. حتی قبل از شرایط امروز، وقتی فقط سه ماه از انتخابات سال 96 می‌گذشت، هشتگ من پشیمانم را راه انداختند و جرقه بی‌نظمی‌ها را از مشهد زدند که تلاشی برای بی‌ثبات‌كردن و ناامیدكردن و به‌شكست‌رساندن این دولت بود. این با توجه به قدرت و نفوذ رسانه ملی و بسیاری از ابزاری كه داشته‌اند، هم در معادلات اقتصادی، هم فراز‌و‌نشیب‌های سیاسی بی‌تأثیر نبوده است. مثلا در قضیه مرغ ماجرا چه بود؟ یا مسئله ارز یا مسئله واكسن. کشور تحریم است و هر وقت به عوارض ناشی از آن اشاره می‌شود، می‌گویند نه، تحریم‌ها آن‌قدر اثر ندارد.

چطور تحریم‌ها آن‌قدر اثر ندارد؟ بانك‌های بین‌المللی یك حساب بانكی را از بانك‌های ایران نمی‌پذیرند. وقتی ایران نمی‌تواند هیچ معامله‌ای انجام دهد، چطور گفته می‌شود تحریم‌ها هیچ اثری ندارد یا می‌گویند چطور در مرغ كه تولید داخلی است، می‌خواهد اثر بگذارد؟ كسی اگر كمترین آشنایی‌ای را داشته باشد، می‌داند كه زنجیره كالایی مثل مرغ یك بخش عمده‌اش متأسفانه واردات است و اینكه هیچ كشوری در دنیا نمی‌تواند همه كالاهای كشاورزی را خودش تولید كند؛ مخصوصا یك كشور كم‌آب مثل ایران كه اصلا نمی‌تواند اتكا به كل سبد غذایی كشور را روی منابع داخلی ببرد.

با توجه به این‌همه مسئولیتی كه در برابر آب داریم و خشك‌سالی كه برگشته و الان یكی، دو سال شرایط بهتر بود؛ اما روند كلی كشور به سمت خشك‌سالی است، حتما باید بتوانیم با همسایگان و كشورهای منطقه تعامل کنیم و بتوانیم محصولات كشاورزی را مبادله كنیم و این مسئله مهمی است كه گفته نمی‌شود. فقط می‌گویند شرایط فعلی به خاطر رأی شماست و بد انتخاب كرده‌اید كه منجر به ناامیدی می‌شود.

اهداف تحریم‌های ترامپ هم همین بود. او بدون تردید به دنبال براندازی و ناامیدی و جنگ روانی علیه مردم ایران بود تا كشور به سمت فروپاشی مطلق برود؛ اما با وجود شرایط سخت كرونا و تحریم‌ها كشور دچار فروپاشی اقتصادی نشد و ما باید برای مردم واقعیت‌ها را بگوییم. جناحی فكر‌كردن به اساس مردم‌سالاری و مبانی ارتباط بین مردم و حاكمیت لطمه می‌زند و متأسفانه برخی در رسانه ملی به این مسائل باور ندارند و گروه‌های دیگر كه سعی می‌كنند این‌گونه القا كنند كه دولت دزد و غارتگر است؛ اما این تصور گریبان همه را می‌گیرد. دلیل كاهش مشاركت ایجاد حس انسداد میان مردم است كه می‌خواهند القا كنند كه انسدادی در مسائل مختلف وجود دارد و در مسائل زنان هیچ تغییری ایجاد نمی‌شود.

در‌حالی‌كه تغییرات مثبتی رخ داده است و بخش عمده آن تلاش خانم‌ها بوده و بخش دیگر حمایت‌هایی بوده كه از خانم‌ها صورت گرفته است. بالاخره یك طیف داخلی مشاركت پایین را می‌خواهند تا رأی بیاورند كه حتی حاضر به این هستند كه در مناسبات بین‌المللی مشكلات كشور را نتوانیم حل كنیم كه از نظر آرا و حس امید به آینده مردم اتفاق مثبتی رخ ندهد كه مردم حس كنند تغییر حاصل می‌شود. من فكر می‌كنم ما باید اول از همه تلاش كنیم واقعیت‌ها را بهتر برای مردم تبیین كنیم؛ یعنی اینكه در چه شرایطی در سال‌های 90 و 91 بودیم و بتوانیم روند‌ها را نشان دهیم كه كار سختی است.

نگاه آقای روحانی هم سطحی نبوده و من امیدوارم ما تحولات خوبی در پیش داشته باشیم.

‌بحث وقایع 96 و مشكلات دیگر را طبیعتا تاكنون دولت متوجه شده است که چه كسانی پشت این وقایع بوده‌اند و مردم انتظار دارند دولت شفاف در این زمینه توضیح دهد. چرا رئیس‌جمهور دراین‌باره توضیحی نداده است؟

اصطلاح دولت پنهان همه اینها را در بر می‌گیرد كه آقای رئیس‌جمهور هم بارها به این مسئله اشاره كرده‌اند. دولت پنهان در اصطلاح بین‌المللی مجموعه‌ای است كه قدرت دارد؛ ولی پاسخ‌گو نیست و شفاف هم نیست و سیاست‌ها و برنامه‌ها را می‌چیند. این ممكن است با شرایطی كه كشور ما دارد، از بیرون اتفاق بیفتد و ممكن هم هست از داخل اتفاق بیفتد.

گویا با نیروهایی مواجهیم كه سعی در محدود‌كردن رأی مردم و اصلاح‌طلبان دارند. این اتفاق برخاسته از یك دوره بخصوص و در تقابل با دولت روحانی ایجاد شده یا سیستم در حال تغییر و حركت به سوی یكدست‌شدن است؟

تجربه یكدست‌شدن موفق نبوده و فكر نمی‌كنم نخبگان و حاكمیت به آن مفهوم كلان بخواهند تجربه تلخ یكدستی قدرت را تجربه كنند.

باید فواید تكثر و تنوع دیدگاه‌ها و تضارب آرا از سوی حاكمیت درك شده باشد؛ اینكه هر طیفی در جای خودش و مخصوصا با پشتوانه رأیی كه دارد، می‌تواند بخشی از حاكمیت را پیش ببرد، در‌حالی‌كه طیف مقابل را بالانس كند و موانع اصلاح و بهبود شرایط را بتوانند بردارند كه مسئله مهمی است. من فكر نمی‌كنم حاكمیت بخواهد تجربه تلخ یكدست‌شدن قدرت را در سال‌هایی که اتفاق افتاد و تجربه قدرت بلامنازع را تكرار كند.

بعد از این دوره از دولت به كار سیاسی می‌پردازید؟

بعد از این دولت اصل كار دانشگاه است و ان‌شاءالله به دانشگاه برمی‌گردم تا كار‌های عقب‌مانده را انجام دهم. فعالیت‌های اجتماعی بازنشستگی ندارد و من همیشه یك فعال اجتماعی بوده‌ام و فكر نمی‌كنم فعالیت فرهنگی- علمی و اجتماعی بازنشستگی داشته باشد. آدم باید تا زمانی كه توان دارد، برای آینده كشور و تقسیم عادلانه قدرت تلاش كند.

اگر نكته آخری هست بفرمایید.

ما همه تلاش خودمان را انجام دادیم تا در قبال این فضای ناامیدی و جنگ روانی علیه مردم بتوانیم واقعیت‌ها را به مردم منتقل كنیم كه به نظر مسئله ساده‌ای می‌رسد؛ اما بسیار دشوار شده است و علت آن غلبه یك جو یا فضایی هست كه با دروغ و تخریب و بهتان مسائل خودش را پیش می‌برد. متأسفانه آن قدرت رسانه‌ای را كه بتوانیم با آن مقابله كنیم، نداریم.

در یك كشور اروپایی وزارت حقیقت‌یابی درست كرده‌اند كه در فضای مجازی بتواند تشخیص دهد كدام مطلب دروغ یا صحیح است. ان‌شاءالله تحولات خوبی در پیش خواهد بود و نباید از لطف خدا و تلاش و همت مردم ایثارگر و فداكار ناامید شویم. كسانی كه ناامیدی مطلق را از شرایط مطرح می‌كنند، خیلی دلبستگی به ایران ندارند. مردم ایران نباید تحت تأثیر این فضا قرار بگیرند. ان‌شاءالله بتوانیم آینده روشنی را با حضور در انتخابات و استفاده از حق رأیی كه حق هر ایرانی است و به ‌آسانی به دست نیامده و قیمت آن هم به قیمت ارزش هر روز آینده هر نفر ایرانی است، رقم بزنیم.