آشفتگی تهران با تصمیمات دقیقه نودی

در حالی که آلودگی هوا طی روزهای اخیر سلامت میلیون‌ها شهروند تهرانی را تهدید کرده است، روند تصمیم‌گیری درباره تعطیلی مدارس، اجرای دورکاری و مدیریت وضعیت اضطرار بار دیگر با تأخیر، ناهماهنگی و اظهارنظرهای متناقض همراه شد؛ هشدارهای هواشناسی از چند روز قبل قابل مشاهده بود، اما تصمیمات دقیقه‌ نودی و واکنشی، شهروندان را در شرایطی پر از سردرگمی و بی‌اعتمادی قرار داده است.

به گزارش ایسنا، آلودگی هوای تهران در روزهای اخیر جان میلیون‌ها شهروند را در معرض خطر قرار داده است؛ بحرانی تکراری که با وجود تجربه سال‌های گذشته باز هم در حوزه اطلاع‌رسانی، تصمیم‌گیری و مدیریت وضعیت اضطرار با ناهماهنگی و سردرگمی همراه بوده است.

شاخص آلودگی هوا در بسیاری از مناطق پایتخت طی چند روز اخیر در وضعیت «ناسالم» برای همه شهروندان قرار داشته؛ موضوعی که به طور طبیعی باید تصمیم‌گیری درباره تعطیلی مدارس، کاهش فعالیت‌های اداری یا اجرای دورکاری را تسریع کند، اما روند اعلام تصمیمات به‌گونه‌ای پیش رفته است که نه‌تنها آرامشی برای خانواده‌ها و شهروندان ایجاد نکرد، بلکه سردرگمی و نارضایتی گسترده‌ای را نیز در پی داشت.

ابهام در تصمیم‌گیری و ناهماهنگی در اعلام تعطیلی‌ها

در شرایطی که سازمان هواشناسی از روزهای قبل نسبت به پایداری هوا و افزایش غلظت آلاینده‌ها هشدار داده بود، کارگروه اضطرار آلودگی هوای تهران در ابتدا اعلام کرد فقط مقطع ابتدایی مدارس به صورت آنلاین فعالیت خواهند کرد و اظهارنظرهای متناقض از سوی متولیان امر در این خصوص به انتشار رسید، اما کمتر از ۲۴ ساعت بعد و هم‌زمان با وخیم‌تر شدن شرایط، خبر تعطیلی تمامی مقاطع تحصیلی و مجازی شدن مدارس منتشر شد؛ تصمیمی که برخلاف انتظار، نه از یک جمع‌بندی دقیق، بلکه بیشتر به شکل واکنشی و دیرهنگام اتخاذ شد.

این ناهماهنگی در شرایطی رخ داد که بر اساس شاخص‌های کیفیت هوا و هشدارهای مکرر، روند آلودگی کاملاً قابل پیش‌بینی بود و امکان اتخاذ یک تصمیم واحد و شفاف از ابتدا وجود داشت و حتی وزارت بهداشت نیز پیشنهاد داده بود تا مدارس و دانشگاه‌ها و حتی ادارات دورکاری شوند. این تأخیر در اعلام مصوبات کمیته اضطرار آلودگی هوا در شرایطی است که بسیاری از خانواده‌ها، مدیران مدارس و دستگاه‌های اجرایی در این مدت سردرگم بودند و این پرسش را مطرح می‌کردند که چرا تصمیم‌های مربوط به سلامت مردم باید تا این اندازه قطره‌ای و غیرشفاف باشد؟

پیش‌بینی‌پذیری بحران، اما تصمیم‌گیری قطره‌چکانی

به طور واضح یکی از مشکلات اصلی مدیریت آلودگی هوا در تهران نبود یک رویکرد «پیش‌دستانه» است. زمانی که نقشه‌های جوی، مدل‌های بارش و پیش‌بینی‌های معتبر از چند روز قبل مشخص می‌کند که وضعیت هوا به سمت بحران پیش می‌رود، دیگر جایی برای تصمیم‌های دقیقه نودی باقی نمی‌ماند.

بحران آلودگی هوا شبیه زلزله یا سیل نیست که ناگهانی و غافلگیرکننده باشد؛ بلکه کاملاً روندی، قابل پیگیری و قابل پیش‌بینی است. بنابراین تصمیم‌گیری باید با نگاه آینده‌نگر و با هدف کاهش ریسک انجام شود نه اینکه هر روز و هر ساعت تصمیمی تازه اعلام شود و جامعه را دچار بلاتکلیفی کند.

سلامت مردم؛ الگوی فراموش شده تصمیمات

در شرایطی که آلودگی هوا می‌تواند منجر به افزایش آمار مرگ‌ومیر، تشدید بیماری‌های قلبی و تنفسی و آسیب به گروه‌های حساس شود، انتظار می‌رود سلامت مردم محور اصلی تصمیمات باشد، اما تجربه اخیر نشان داد که این رویکرد هنوز در الگوی مدیریت بحران به صورت جدی نهادینه نشده است.

از یک سو، دستگاه‌های مسئول بر ضرورت اجرای طرح‌های بلندمدت مانند توسعه حمل‌ونقل پاک، کنترل آلاینده‌ها و جایگزینی خودروهای دودزا تأکید می‌کنند، اما از سوی دیگر، در روزهای بحرانی همین اقدامات کوتاه‌مدت و ضروری برای کاهش مواجهه مردم با آلودگی نیز به موقع و به صورت قاطع انجام نمی‌شود.

خلوت کردن تهران؛ ساده‌ترین و سریع ترین راه‌حل کوتاه‌مدت

در حالی که راه‌حل‌های ریشه‌ای برای آلودگی هوا نیازمند زمان و بودجه و هماهنگی‌های کلان است، اما برخی از ساده‌ترین راهکارهای کوتاه‌مدت همچنان جدی گرفته نمی‌شود؛ به اعتقاد کارشناسان اجرای دورکاری گسترده‌تر، کاهش ساعات فعالیت ادارات، تعطیلی به موقع مدارس و دانشگاه‌ها، محدودیت تردد خودروهای شخصی و لغو فعالیت‌های آلاینده صنعتی می‌تواند در همان ۲۴ ساعت اول، بار آلودگی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

اگر امکان کنترل صنایع و منابع آلاینده به صورت فوری وجود ندارد، حداقل می‌توان با خلوت کردن تهران از شدت آلودگی کاست.

لزوم تصمیم قاطعانه تر استانداری تهران

از منظر شهروندان و حتی مدیران شهری، انتظار می‌رود استانداری تهران در کارگروه اضطرار آلودگی هوا که ریاست کمیته نیز استاندار تهران است، قاطعانه‌تر، سریع‌تر و با برنامه‌ریزی دقیق‌تر وارد عمل شود. بحران آلودگی هوا نیازمند مدیریت واحد، شفاف و بدون تناقض است؛ موضوعی که تنها با هماهنگی بین بخشی و تصمیم‌گیری یکپارچه امکان‌پذیر خواهد بود.

در نهایت تجربه این روزها نشان داد که تهران نه تنها درگیر آلودگی هواست، بلکه با تناقض در تصمیم‌گیری نیز مواجه شده است. تا زمانی که اطلاع‌رسانی دقیق، مدیریت یکپارچه و نگاه آینده‌نگر در کارگروه‌های مسئول نهادینه نشود، هر بار با آغاز پایداری جوی، پایتخت و شهروندانش دوباره درگیر سردرگمی و آسیب خواهند شد.