نقدها را بود آيا که عياری گيرند؟

از جمله موضوعات فرهنگی که در ایران مغفول مانده و متاسفانه منشاء خسارتهای فراوان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شده است"فرهنگ نقد" است. البته دیر زمانی است در این زمینه سخن ها گفته می شود اما هنوز در مقام عمل این فرهنگ ایجاد نشده است. "فرهنگ نقد" دو وجهی است، یک وجه آن به نقد کننده (منتقد) و وجه دیگر آن به "نقد شونده" مرتبط می شود. به عبارت دیگر وقتی "ظرفیت" طرفین برای گفت و شنود بالا باشد، فرهنگ نقد ایجاد شده است.

نگارنده به یاد دارد زمانی نقدها علیه دولت مهندس موسوی بسیار زیاد شده بود و عده ای از طرفداران دولت صبر خود را از دست داده بودند، در این هنگام حضرت امام (ره) جمله ای با این مضمون فرمودند که "نقد و حتی تخطئه از نعمت های خفیه الهی است". واقعیت امر این است که چنانچه این نظریه سر لوحه فعالیت دستگاه ها و سازمان ها قرار گیرد یک جهش و گشایش فرهنگی فوق العاده ایجاد می شود اما تجربه نشان داده است که توسعه فرهنگی همواره تدریجی بوده است و انتظار انقلاب در این عرصه چندان معقول نیست.

نتیجه این مقدمه نسبتا طولانی این است که فرهنگ نقد هنوز در عرصه صنعت نیز به تکامل نرسیده و همچون سایر عرصه ها مغفول مانده است. یکی از شرایط مهم نقد بی طرفی است. به عبارتی ترجیح منافع ملی و منافع آتی بر منافع فردی، گروهی و آنی است. حال به عنوان مورد کاوی یک نمونه را بررسی می کنیم:

اخیرا دو نقد بر صنعت خودرو کشور منتشر شده است. یک نقد به نقل از سازمان بازرسی- که هنوز از سوی سازمان تائید یا تکذیب نشده است- و دیگری از سوی یکی از کارشناسان که پیش از این به عنوان یکی از مدیران ایران خودرو فعالیت داشته و در پروژه منسوخ نیوپیکان نیز مسئولیت داشته اند.

نقد منسوب به سازمان بازرسی حاوی کلیاتی بی حد و حصر است که در واقع می توان آن را به تمامی صنایع کشور تعمیم داد.کلیاتی نظیر "نداشتن استراتژی"،"عدم کیفیت"و"قیمت بالا". این نوع نقد به قول منطقیون جامع و مانع نیست. در نقد باید حتی المقدور راه حل ارائه شود در حالی که دراینگونه نقدها اصولا راه حلی ارائه نمی شود. با این وجود از آنجا که هنوز این نقد توسط سازمان بازرسی تائید نشده است و در صورت صحت تمام آن گزارش نیست در این زمینه نمی توان قضاوت کاملی داشت ضمن آنکه نقد در این حوزه از وظائف اصلی این سازمان است و هیچگونه شائبه ای در آن وجود ندارد و غالبا جانب انصاف در این گزارش ها دیده می شود.

اما نقد دیگر از جانب یکی از مدیران اسبق ایران خودرو درباره حوادث پژو 405 و بررسی های پلیس منتشر شده است. ایشان در این نقد به صراحت بیان کرده است که "مرجع تشخیص کارشناسان پلیس و قوه قضاییه هستند.....مرجع تشخیص نمی تواند ایران خودرو باشد زیرا این شرکت ذی نفع است" البته هر دو موضوع کاملا درست است با این تفاوت که پلیس در مطرح کردن قضیه آتش سوزی پژو از جانب هشدار نگاه می کند و هرگز سعی نکرده است تمام مساعی و تلاش های مدیریت صنعت خودرو را نادیده گرفته و آنها را متهم به بی کفایتی نماید. نکته حائز اهمیت در این نقدها این است که وقتی از پروژه منسوخ و فاقد فناوری های روز نیوپیکان انتقاد می شود- در حالی که شرکت پژو در نهایت با اجرای آن بر روی پلتفرم 206 مخالفت کرد- ایشان به سختی بر آشفته می شود و هیچ گونه نقدی در این زمینه را بر نمی تابد !

همچنین در نقدهایی که نسبت به پروژه تندر (ال-90) داشته اند فقط نسبت به ساخت داخل نمودن و صادرات 20 درصدی آن سخن گفته اند و هرگز نسبت به سایر پروژه ها همچون مونتاژ فیات چنین اعتقاد و انتقادی نداشته اند ! گویی اگر به فرض در سال 300 هزار فیات به صورت فول .سی.کی.دی تولید شود هیچ گونه لطمه ای به صنعت خودرو و قطعه سازی کشور وارد نمی شود و آب از آب تکان نمی خورد چه رسد به اینکه بخواهیم صادرات هم داشته باشد !

به علاوه ایشان هیچوقت از مدیریت قبلی ایران خودرو نپرسیده چرا همواره به بازار داخلی اکتفا می کردند و چرا اینهمه با واردات مخالفت داشته اند و عجیب تر آنکه چرا به محض منفک شدن از این شرکت به واردات خودرو روی آوردند؟!

اگر به این سئوالات پاسخ داده شود آنگاه می توان به منصفانه بودن نقدها و بی طرفی منتقدان محترم ایمان داشت. در پایان یادآوری می کنیم "عیار نقد" دقیقا همان است که در نقد ایشان آمده است یعنی "ذی نفع نبودن"و این نفع همیشه نفع مادی مستقیم و شخصی نیست.

سید عابدین حسینی